टोरोंटो विद्यापीठातील ऍस्ट्रोफिजिसिस्ट डोंग्झी लि यांच्या नेतृत्वाखालील शास्त्रज्ञांच्या पथकाने रेडिओ सिग्नलचे गूढ उकलण्यात यश आल्याचा दावा केला आहे.अवकाशातून दर सोळा दिवसांनी रेडिओ सिग्नल येत आहेत.

आर्टिफिशियल इंटलिजन्स अर्थात कृत्रिम बुद्धिमत्ता, व्हर्च्युअल पर्सनल असिस्टंट आणि चॅटबॉट्ससारख्या अत्याधुनिक तंत्रज्ञानामुळे २०२४पर्यंत व्यवस्थापक पदांवरील कामाचा भार ६९ टक्क्यांपर्यंत कमी होण्याची शक्यता आहे. रिसर्च आणि अॅडव्हायजरी फर्म ''गार्टनर''च्या अंदाजानुसार आगामी चार वर्षांमध्ये व्यवस्थापकांच्या भूमिकेत बदल होण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. ''गार्टनर''चे उपाध्यक्ष हेलेन पीटेविन म्हणाले की,''सद्यस्थितीत व्यवस्थापकांचा बराचसा वेळ अर्ज भरणे, माहिती अद्ययावत करणे आणि कामाचे व्यवस्थापन करण्यातच वाया जात आहे. मात्र, ही कामे कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या (एआय) माध्यमातून ऑटोमॅटिक केली तर, व्यवस्थापकांना नवीन बाबी शिकणे, कामगिरीवर भर देणे आणि नवीन उद्दिष्ट निर्धारित करण्यासाठी अधिक वेळ देता येईल.

सूर्यमालेमधील गुरु हा आकाराने सर्वात मोठा ग्रह आहे, या ग्रहाचा चंद्र ''युरोपा'' म्हणून ओळखला जातो. या युरोपा ग्रहावर पाण्याचे बाष्प आढळल्याची माहिती अमेरिकी अंतरिक्ष संस्था ''नासा''कडून मिळाली आहे. गुरुच्या चंद्रावर पाणी आढळल्याने या उपग्रहावर मोठा समुद्र अस्तित्वात असल्याची शक्यता वैज्ञानिकांकडून दर्शवली जात आहे. गुरुच्या चंद्रावर पाणी असल्याची माहिती प्रथम नेचर अॅस्ट्रोनॉमी या जर्नलमध्ये प्रकाशित झाली. अमेरिकेतील हवाई या शहरातील डब्ल्यू. एम. केक या वेधशाळेच्या मदतीने युरोपावरील पाण्याच्या बाष्पाचा अंदाज घेण्यात आला. युरोपा या उपग्रहावर पृष्ठभागावर हा बर्फ साचला असून कधीकधी फवाऱ्यांसारखं यातून पाणी बाहेर येतं याचे पुरावे संशोधकांकडे असल्याची माहिती आहे. मात्र पाण्याचे मॉलेक्युल्स मोजले नसल्याने गुरुच्या चंद्रावर खरंच पाणी आहे का याची खात्री देणं शक्य होत नव्हतं. मात्र नुकत्याच नासाने केलेल्या संशोधनामुळे गुरुच्या आतील रचनेचा अभ्यास करणे आणखी सोपं होणार असल्याचं नासाने म्हटलं आहे.

येत्या सोमवारी बुध ग्रह हा सूर्यबिंबावरून अधिक्रमण करणार आहे. मात्र, हे अधिक्रमण भारतामध्ये दिसणार नसून केवळ उत्तर अमेरिका, ओसेनिआ आणि न्यूझीलंड या देशांमध्येच दिसणार असल्याची माहिती खगोल अभ्यासक आणि पंचांगकर्ते दा. कृ. सोमण यांनी दिली. तसेच अशा प्रकारचे अधिक्रमणचा योग तेरा वर्षांनंतर पुन्हा येणार असल्याचेही त्यांनी स्पष्ट केले. ११ नोव्हेंबर रोजी होणारे बुध ग्रहाचे अधिक्रमण भारतातून दिसणार नाही.तर ते मिडल इस्ट,यूरोप,आफ्रिका,दक्षिण ग्रीनलॅंड,अंटार्क्टिका,दक्षिण अमेरिका , अलास्का सोडून उत्तर अमेरिका, ओसेनिआ आणि न्यूझीलॅण्ड येथून दिसणार असल्याने तेथील खगोलप्रेमींसाठी ही अधिक्रमण निरीक्षणाची पर्वणी असणार आहे असे खगोल अभ्यासक, पंचांगकर्ते दा. कृ. सोमण यांनी सांगितले. या विषयी अधिक माहिती देताना श्री. सोमण म्हणाले की पृथ्वीवरून पाहतांना बुध ग्रह जेव्हा सूर्यबिंबावरून जाताना दिसतो. त्यालाच ‘ बुध ग्रहाचे अधिक्रमण ‘ असे म्हणतात. बुध ग्रहाप्रमाणेच शुक्र ग्रहाचे अधिक्रमणही पृथ्वीवरून दिसते. बुध ग्रहाचे अधिक्रमण मात्र दुर्बिणीतून पहावे लागते. सूर्यग्रहणात जसे चंद्रबिंब सूर्यबिंबावरून जाताना दिसते तसाच हा प्रकार असतो.

नोव्हेंबर महिना खगोलप्रेमींसाठी पर्वणी असून या महिन्यात वेगवेगळ्या तारखांना उल्का वर्षांव पाहता येणार आहे. पाच नोव्हेंबरला दक्षिण टोरिड उल्कावर्षांव, १२ नोव्हेंबरला उत्तर टोरिड उल्का वर्षांव तर १६, १७ नोव्हेंबरला लियोनिड उल्कावर्षांव आणि २२ नोव्हेंबरला मोनोसेटाईड उल्कावर्षांव पाहायला मिळणार आहे. सप्टेंबर ते नोव्हेंबरच्या पाच तारखेदरम्यान दरवर्षी दक्षिण टोरिड उल्कावर्षांव पाहायला मिळतो, पण सर्वोच्च उल्का या चार आणि पाच नोव्हेंबरला दिसतात. ‘एकने’ ह्य धुमकेतूच्या धुळीमुळे हा उल्कावर्षांव पाहायला मिळतो. पृथ्वी जेव्हा या धूमकेतूच्या धूळीतून जाते तेव्हा अवकाशातील धूलीकण गुरुत्व शक्तीमुळे आकर्षित होऊन पृथ्वीकडे येतात. मात्र, वातावरणात येताच जळून जातात. याच प्रक्रियेतून उल्कावर्षांव दिसतो आणि त्याला तारा तुटणे असे म्हणतात. पाच नोव्हेंबरला वृषभ राशीत टोरिड तारासमूहात मध्यरात्रीनंतर आपल्याकडे हा उल्कावर्षांव दिसणार आहे. त्यासाठी दुर्बिणची गरज नसून साध्या डोळ्यांनी देखील तो पाहता येणार आहे. उत्तर टोरिड उल्कावर्षांव यावर्षी १२ नोव्हेंबरला पाहायला मिळणार आहे. हा उल्कावर्षांव २० ऑक्टोबर ते दहा डिसेंबरदरम्यान पाहायला मिळतो. अधिक संख्येने उल्का पाहण्याची संधी १२, १३ नोव्हेंबरला असते. हा वर्षांव देखील टोरस तारासमूहात पाहायला मिळतो. ‘एकने’ धुमकेतू तुटून तयार झालेल्या २००४ टीजी १० या लघु ग्रहाच्या धुळीमुळे हा उल्कावर्षांव दिसतो. या उल्कावर्षांवाचे वैशिष्ट्य म्हणजे नोव्हेंबर महिन्यात फायरबाल उल्का पाहायला मिळतात. हा वर्षांव सुद्धा टोरिड तारासमूहात वृषभ राशीत मध्यरात्रीनंतर पाहायला मिळतो. जगप्रसिद्ध लियोनिड उल्कावर्षांव दरवर्षी सहा ते ३० नोव्हेंबरदरम्यान दिसतो, पण सर्वात जास्त उल्का दिसण्याचा कालावधी हा १६, १७ नोव्हेंबर असतो.

अवकाश, खगोल संशोधनासाठी ‘सितारा’ प्रकल्प

इस्रोने चांद्रयान २ ऑर्बिटरच्या कॅमेऱ्यातून घेतलेली चंद्राची छायाचित्रे जारी केली आहेत. ऑर्बिटरच्या हाय रिझोल्यूशन कॅमेऱ्यातून काढलेल्या या छायाचित्रांमधून चंद्राची वेगळीच झलक पाहायला मिळत आहे. काही दिवसांपूर्वीच ऑर्बिटरमधून काढलेल्या छायाचित्रांद्वारे विक्रम लँडर नेमकं कुठे आहे, त्याची माहिती मिळाली असल्याचेही इस्रोने सांगितले. चांद्रयान साडेसात वर्षे चंद्राची परिक्रमा करत राहणार आहे. चंद्राभोवती फिरतेय चांद्रयान ७ सप्टेंबरला विक्रम लँडरची चंद्राच्या पृष्ठभागावर लँडिग होऊ शकली नव्हती आणि विक्रमचा इस्रोशी संपर्क तुटला होता. नंतर लँडरचे हार्ड लँडिंग झाल्याचे नासा आणि इस्रोच्या वैज्ञानिकांनी स्पष्ट केले होते. आताही चंद्राच्या कक्षेत चांद्रयान - २ चं ऑर्बिटर आहे, जे साडेसात वर्षांपर्यंत आपलं काम करत राहणार आहे. याच ऑर्बिटरच्या कॅमेऱ्यातून चंद्राची नवी छायाचित्रे समोर आली आहेत. ऑर्बिटरने लँडरने विक्रमचं पहिलं थर्मल छायाचित्र घेतलं काही दिवसांपूर्वी चंद्राच्या पृष्ठभागावर लँडर विक्रमच्या लोकेशनबाबत माहिती कळली होती. ऑर्बिटरने विक्रम लँडरची एक थर्मल इमेज क्लिक केली होती. मात्र नंतर चंद्रावर रात्र झाल्यानंतर इस्रोच्या लँडर विक्रमशी संपर्क होण्याच्या आशा मावळल्या. ''विक्रम''ला शोधण्यासाठी चंद्रावरील सकाळची प्रतिक्षा साडेसात वर्षं काम करणार चांद्रयान २

''चांद्रयान २'' या चंद्राभोवती फिरणाऱ्या कक्षायानावरील (ऑर्बिटर) सर्व आठ वैज्ञानिक उपकरणांचा वीजपुरवठा सुरू करण्यात आला आहे. यानावरील सर्व उपकरणे उत्तमरीत्या काम करीत असून, ''चांद्रयान २''ला ठरवून देण्यात आलेले वैज्ञानिक प्रयोग अपेक्षेप्रमाणे पूर्ण होतील, असे निवेदन गुरुवारी भारतीय अवकाश संशोधन संस्थेतर्फे (इस्रो) प्रसृत करण्यात आले. विक्रम लँडरशी संपर्काशी शक्यता मावळलेली असताना, लँडरशी संपर्क का तुटला याची कारणमीमांसा तज्ज्ञांची राष्ट्रीय समिती करीत असल्याची माहितीही ''इस्रो''ने दिली आहे. विक्रम लँडर उतरलेल्या चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवीय प्रदेशात येत्या शनिवारी (२१ सप्टेंबर) १४ दिवसांची रात्र सुरू होत आहे. त्यानंतर अतिथंड तापमानात लँडरवरील यंत्रणा काम करण्याची शक्यता नसल्यामुळे त्याच्याशी संपर्क करणे शक्य होणार नाही. अशा स्थितीत ''इस्रो''कडून विक्रम लँडरसंबंधी काही अधिकृत माहिती समोर येते का, याकडे सर्वांचे लक्ष लागले होते. मात्र, गुरुवारी ''इस्रो''ने ''विक्रम''च्या स्थितीऐवजी चंद्राभोवती फिरणाऱ्या ''चांद्रयान २''च्या आरोग्याविषयी माहिती जारी केली. ''इस्रो''च्या निवेदनानुसार, चांद्रयान २ ऑर्बायटरवरील सर्व वैज्ञानिक उपकरणे सुरू करण्यात आली असून, त्यांच्या चाचण्या पूर्ण झाल्या आहेत. सर्व वैज्ञानिक उपकरणांची कामगिरी अपेक्षेप्रमाणे असून, ऑर्बायटरला ठरवून दिलेले वैज्ञानिक प्रयोग उत्तमरीत्या पार पाडले जातील.'' विक्रम लँडरचा संपर्क तुटण्याचे नेमके कारण शोधण्यासाठी विविध विषयांचे तज्ज्ञ आणि इस्रोमधील शास्त्रज्ञांची राष्ट्रीय समिती नेमण्यात आली असून, त्या समितीतर्फे माहितीचे विश्लेषण करण्यात येत आहे,

Chandrayaan-2 : ISRO ने वाढवलं ऑर्बिटरचं आयुष्य

प्लुटो हा ग्रह आहे की नाही? असा प्रश्न तुम्हाला विचारल्यास तुम्ही नक्कीच थोडे गोंधळात पडाल. खरं तर २००६ साली नासाच्या शास्त्रज्ञांनी प्लुटो ग्रह नसल्याचे जाहीर करत त्याला सुर्यमालेतून हद्दपार केले होते. मात्र आता नासाचे प्रमुख जीम ब्रिडेन्स्टाइन यांनी प्लुटो हा ग्रहच असल्याचे म्हटले आहे. नासाच्या प्रमुख्यांच्या या वक्तव्यामुळे पुन्हा एकदा प्लुटो ग्रह आहे की नाही यावर चर्चा सुरु झाली आहे. ओक्लाहोमा येथे झालेल्या ‘फर्स्ट’ या रोबोंच्या प्रदर्शनामध्ये जीम बोलताना जीम यांनी प्लुटो ग्रहच असल्याचे म्हटले आहे.

चांद्रयान - २ मोहिमेचा आणखी एक अवघड टप्पा भारतीय अवकाश संशोधन संस्थेने पार केला आहे. चांद्रयान - २ सकाळी चंद्राच्या तिसऱ्या कक्षेत यशस्वीपणे पोहोचले आहे. ''नियोजित वेळेनुसार, सकाळी ९.०४ मिनिटांनी चंद्राच्या तिसऱ्या कक्षात पोहोचले,'' असं ट्विट इस्रोने केलं आहे. चांद्रयानाचा आतापर्यंतचा प्रवास ठरल्यानुसार होत असल्याची माहिती इस्रोने दिली आहे. चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरण्यासाठी आणखी ११ दिवसांची प्रतीक्षा करावी लागणार आहे.

‘श्रवण‘ हे भाषा शिकण्याचे प्रथम आणि प्रभावी माध्यम. कोणतीही भाषा सतत कानावर पडल्याने त्या भाषेचे शब्द, उच्चार, उच्चारणपध्दती, व्याकरण याचे नकळत आकलन होते आणि हळूहळू ती भाषा आपसूकच ओठावर येते. मग याला संस्कृत भाषा कशी अपवाद असेल? संस्कृत अर्थात देववाणी शिकण्याची इच्छा अनेकांना असते. परंतु सोयीनुसार आणि पूर्णवेळ संस्कृत श्रवण करता येऊ शकेल, असे इंटरनेट जगतात एकही व्यासपीठ उपलब्ध नाही. हे लक्षात घेऊन येथील खांडबहाले डॉट कॉम भारतीय भाषा आणि तंत्रज्ञान विकास संस्थेने संस्कृत भाषा संवर्धन, प्रचार, प्रसारणार्थ २४ तास आणि सातही दिवस अव्याहतपणे सुरु राहील, असा ‘संस्कृत इंटरनेट रेडिओ‘ जागतिक संस्कृत दिनाचे औचित्य साधून संस्कृतप्रेमींसाठी ऑनलाईन सादर केला.

नागौर जिल्ह्यात एक काँप्यूटर लॅब असलेली बस बनवण्यात आली आहे. याच्या माध्यमातून 100 सरकारी शाळेतील 6000 मुलांना काँप्यूटर, गणित आणि इंग्रजी विषयाचे शिक्षण देण्यात येईल.

क्षेपणास्त्राची यशस्वी चाचणी

हवामान, वातावरण, भूकंप आणि चक्रीवादळाची माहिती देण्यासह अतिवृष्टीदरम्यान नागरिकांना सतर्क करण्याचे काम करणारे भारतीय हवामान शास्त्र विभागाचे नवे संकेतस्थळ ऑगस्ट महिन्यात सेवेत दाखल होणार आहे. केंद्रीय भू-विज्ञान मंत्रालयानेच हीच माहिती दिली असून, महत्त्वाचे म्हणजे गेल्या काही वर्षांत हवामान खात्याने स्वत:ला अद्ययावत करत वेळच्या वेळी माहिती देण्यावर भर दिला आहे.

भारतीय अंतराळ संशोधन केंद्र म्हणजेच इस्रो महत्त्वाकांक्षी चांद्रयान-2 मोहिमेसाठी सज्ज झाले आहे. आता या मोहिमेसाठी अवघा आठवड्याभराचा काळ असल्याने मोहिमेची तयारी अंतिम टप्प्यात आली आहे. श्री हरिकोटा येथील इस्रोच्या तळावर जीएसएलव्ही मार्क 3 लाँचपॅडवर स्थापन करण्यात येणार आहे.

देशाच्या ''जीडीपी''पैकी किमान किमान तीन टक्के रक्कम विज्ञान-तंत्रज्ञानावर खर्च व्हावी, ही अपेक्षा गेल्या अनेक महिन्यांपासून विज्ञान क्षेत्रातून प्रकर्षाने मांडली जात आहे. यासह इतर अनेक मुद्द्यांसाठी देशभरात ''मार्च फॉर सायन्स''चेही आयोजन करण्यात आले होते.

मुंबई. पाणबुडीचा पाण्याखाली अपघात झाल्यास नाविकांना वाचवणे कठीण बाब असते. आता मात्र अशा अपघातातही नाविकांचा पाण्याखालून बचाव करणे शक्य होणार आहे. यासंबंधीच्या एका विशेष वाहनाची नौदलाने बुधवारी

आपले ब्रह्मांड इतके विशाल आणि गतिशील आहे की, जेथे सातत्याने काही ना काही तरी घडतच असते. जगभरातील खगोलशास्त्रज्ञ रोज काही ना काही तरी यासंदर्भातील नवी माहिती मिळवतच असतात