‘या’ आहेत भारताची शान असलेल्या पाणबुड्या; जाणून घ्या पाणबुडी कशावर चालते?

पाणबुडी हा एक आश्चर्यकारक यांत्रिक शोध आहे, जो पाण्याखाली काम करतो आणि पृष्ठभागाच्या खाली खोलीवर बराच काळ राहू शकतो. त्याची रचना आणि तंत्रज्ञान समुद्राच्या खोलवर काम करण्यास सक्षम करते.

नवी दिल्ली : पाणबुडी हा एक आश्चर्यकारक यांत्रिक शोध आहे, जो पाण्याखाली काम करतो आणि पृष्ठभागाच्या खाली खोलीवर बराच काळ राहू शकतो. त्याची रचना आणि तंत्रज्ञान समुद्राच्या खोलवर काम करण्यास सक्षम करते. पाणबुडी कशी काम करते ते जाणून घ्या. पाणबुडी ही सागरी तंत्रज्ञानातील एक अद्भुत निर्मिती आहे. ती पाण्याखाली कार्य करते आणि युद्ध, शोधकार्य तसेच शास्त्रीय संशोधनासाठी वापरली जाते. पाणबुडीचे कार्य समजून घेण्यासाठी तिच्या तंत्रज्ञानावर आणि भारताकडील प्रमुख पाणबुड्यांवर एक नजर टाकूया.

पाणबुडी कशी कार्य करते?

पाणबुडीची रचना जलरोधक असते, जी प्रचंड जलदाबाला सहन करू शकते. ती पाण्याखाली तळ गाठण्यासाठी, पाण्याच्या वर यायला, तसेच गतीशील राहण्यासाठी प्रगत तंत्रज्ञानाचा वापर करते.

1. बॉयेंसी (उत्थान क्षमता)

पाणबुडीच्या बॉयेंसी टँकला (Ballast Tanks) पाण्याने भरल्यावर ती जड होऊन पाण्याखाली जाते. जेव्हा हे टँक रिकामे करून हवेने भरले जातात, तेव्हा ती पुन्हा पाण्याच्या पृष्ठभागावर येते. हे तत्त्व आर्किमिडीजच्या सिद्धांतावर आधारित आहे.

2. चालना आणि ऊर्जा स्रोत

पाणबुडीला गती देण्यासाठी प्रोपेलर आणि सागरी मोटरचा वापर होतो. पारंपरिक पाणबुड्या डिझेल-इलेक्ट्रिक इंजिनवर चालतात, तर आधुनिक पाणबुड्या अणुऊर्जेचा वापर करतात. अणुऊर्जेच्या सहाय्याने पाणबुडी दीर्घकाळ पाण्याखाली राहू शकते.

3. सोनार प्रणाली

पाणबुडीमध्ये SONAR (Sound Navigation and Ranging) प्रणाली बसवलेली असते. ही प्रणाली ध्वनीलहरींचा उपयोग करून आसपासच्या अडथळ्यांचा आणि लक्ष्यांचा शोध घेते. युद्धासाठी तसेच नेव्हिगेशनसाठी ही प्रणाली अत्यंत महत्त्वाची ठरते.

4. ऑक्सिजन आणि जीवनसत्त्व प्रणाली

पाणबुडीमध्ये पाण्याचे विश्लेषण करून ऑक्सिजन तयार केला जातो. तसेच, कार्बन डायऑक्साइड शोषून घेणारे यंत्र अंतर्गत हवा ताजी ठेवते.

प्रजासत्ताक दिनासंबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : Republic Day 2025: ‘प्रलय क्षेपणास्त्र, नाग आणि नारी शक्ति…’ आज कर्तव्य पथावर संपूर्ण जग पाहणार भारताची ताकद

5. सुरक्षा आणि शस्त्रास्त्र

पाणबुड्यांमध्ये अत्याधुनिक शस्त्रास्त्रे बसवलेली असतात. टॉरपीडो, क्षेपणास्त्रे आणि मायन्सचा वापर करून शत्रूच्या युद्धनौका आणि पनडुब्ब्यांचा नाश करता येतो.

भारताकडील सर्वोत्तम पनडुब्ब्या

भारताच्या नौदलामध्ये अत्याधुनिक पाणबुड्यांचा समावेश आहे, ज्यामुळे देशाची समुद्री सुरक्षा अधिक मजबूत झाली आहे.

1. INS अरिहंत

भारताची पहिली अण्वस्त्रधारी पाणबुडी, जी स्वदेशी तंत्रज्ञानाने तयार केली आहे. अरिहंत 750 किमीपेक्षा जास्त अंतरावर अण्वस्त्रे डागण्यास सक्षम आहे.

2. INS कलवरी (Scorpene Class)

ही डिझेल-इलेक्ट्रिक पाणबुडी गुप्त ऑपरेशन्ससाठी प्रसिद्ध आहे. तिचे स्वरूप शांत आणि वेगवान आहे. शत्रूच्या रडारपासून लपून राहण्याची क्षमता ही तिची खासियत आहे.

प्रजासत्ताक दिनासंबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : PM Gati Shakti: ‘हे’ 434 प्रकल्प करणार देशाचा कायापालट; विकसित भारताच्या स्वप्नांना देणार नवी उड्डाणे

3. INS खांदेरी

ही स्कॉर्पीन वर्गातील दुसरी पाणबुडी आहे. खांदेरीमध्ये अत्याधुनिक टॉरपीडो, क्षेपणास्त्रे आणि सोनार यंत्रणा आहेत.

4. INS चक्र (Akula Class)

ही अणुचालित पाणबुडी रशियाकडून भाड्याने घेतली आहे. ती प्रचंड गतीने कार्यरत असून मोठ्या प्रमाणावर शस्त्रास्त्र वाहून नेऊ शकते.

5. INS वागीर

ही अत्याधुनिक पाणबुडी पाण्याखाली लांब वेळ राहून गुप्त मोहिमेसाठी उपयुक्त आहे. ती सोनार प्रणालीने सुसज्ज आहे.

निष्कर्ष

पाणबुड्या सागरी सुरक्षा आणि सामरिक महत्त्वासाठी अत्यावश्यक ठरतात. भारताकडे अण्वस्त्रधारी तसेच डिझेल-इलेक्ट्रिक पाणबुड्यांचा भक्कम ताफा आहे, जो जागतिक स्तरावर देशाच्या सामर्थ्याला अधोरेखित करतो. पाणबुड्यांच्या अद्भुत कार्यप्रणालीमुळे त्या सागरी क्षेत्रातील महत्त्वाचा घटक ठरल्या आहेत.