भविष्यात वापरता येणाऱ्या उर्जेचा खजिना सापडला; विलुप्त ज्वालामुखींमध्ये दुर्मिळ घटकांचा साठा

विलुप्त ज्वालामुखी, शास्त्रज्ञांनी असे म्हटले आहे की, पृथ्वीवरून नामशेष झालेल्या ज्वालामुखींमध्ये दुर्मिळ पृथ्वी घटकांचा साठा असू शकतो. म्हणजेच हा ऊर्जेचा खजिना आपल्याला भविष्यात वापरता येऊ शकतो.

बीजिंग : नामशेष झालेले ज्वालामुखी आपल्या भविष्यातील ऊर्जेच्या गरजा पूर्ण करू शकतात, असे वैज्ञानिकांचे मत आहे. नामशेष झालेल्या ज्वालामुखीचे अनुकरण केल्यानंतर ते या निष्कर्षापर्यंत पोहोचले. ऑस्ट्रेलियन आणि चिनी शास्त्रज्ञांच्या या टीमनुसार, नामशेष झालेल्या ज्वालामुखींनी त्यांच्यामध्ये दुर्मिळ पृथ्वी घटकांचा साठा ठेवला आहे. त्या ज्वालामुखींना ‘विलुप्त’ म्हणतात ज्यातून मानवाने लावा बाहेर पडताना पाहिलेला नाही. हजारो आणि लाखो वर्षांपासून हे सुप्त पडून आहेत. ज्यातून लावा बाहेर येत नाही. आणि ते धोकादायक नाहीत.

दुर्मिळ पृथ्वी घटक

ज्वालामुखीच्या आत पुरलेल्या घन लोहयुक्त मॅग्मामध्ये दुर्मिळ पृथ्वी घटक (REEs) आढळतात. हे ते धातू आहेत जे आजच्या तंत्रज्ञानाच्या जीवनासाठी महत्त्वाचे आहेत. स्मार्टफोन्सपासून इलेक्ट्रिक वाहनांपर्यंतच्या पवन टर्बाइनपर्यंतच्या उच्च तंत्रज्ञान उद्योगांसाठी दुर्मिळ पृथ्वीचे घटक महत्त्वाचे आहेत. जग जीवाश्म इंधनापासून (कोळसा, कच्चे तेल इ.) दूर जात असल्याने, पृथ्वीच्या या दुर्मिळ घटकांची मागणी वाढत आहे.

मोठे आव्हान

सर्वात मोठे आव्हान आहे ते खडक शोधणे ज्यामध्ये हे धातू इतक्या प्रमाणात आहेत की त्यांचे उत्खनन आर्थिकदृष्ट्या फायदेशीर आहे. एका प्रसिद्ध अभ्यासकांच्या मते, ‘दुर्मिळ पृथ्वीचे घटक इतके दुर्मिळ नाहीत. ते शिसे आणि तांबे यांसारख्या मुबलक प्रमाणात आढळतात. परंतु या धातूंना त्यांच्या खनिजांमधून तोडणे आणि काढणे अत्यंत आव्हानात्मक आणि खर्चिक आहे.

हे देखील वाचा : अमेरिकेत प्रसिद्ध हिंदू मंदिराची तोडफोड; 10 दिवसांत दुसरी घटना, भारतीयांमध्ये संताप

विलुप्त ज्वालामुखीची व्याख्या

एका सर्व्हे नुसार, त्या ज्वालामुखींना ‘विलुप्त ज्वालामुखी’ असे म्हणतात जे पुन्हा कधीही उद्रेक होणार नाहीत. विलुप्त ज्वालामुखी असे आहेत जे मानवी इतिहासात कधीही उद्रेक झाले नाहीत. माउंट थील्सन हा अमेरिकेतील ओरेगॉनमधील नामशेष झालेला ज्वालामुखी आहे. आज अस्तित्वात असलेला पर्वत हा त्या ज्वालामुखीचा अवशेष आहे. त्याचा शेवटचा स्फोट सुमारे 300,000 वर्षांपूर्वी झाला.

हे देखील वाचा : तैवान स्ट्रेटमध्ये जपानने उतरवली आपली विनाशकारी युद्धनौका; चिनी सैन्याला मोठा धक्का

अशा नामशेष झालेल्या ज्वालामुखींमध्ये दुर्मिळ पृथ्वीचे घटक मोठ्या प्रमाणात असू शकतात, असे नवीन संशोधन सूचित करते. हे संशोधन ऑस्ट्रेलियन नॅशनल युनिव्हर्सिटी (एएनयू) आणि युनिव्हर्सिटी ऑफ द चायनीज ॲकॅडमी ऑफ सायन्सेस (सीएएस) च्या शास्त्रज्ञांनी केले आहे.