गरजेपेक्षा जास्त Paracetamol घ्याल तर दुष्परिणामाला बळी जाल! नक्की वाचा

पॅरासिटामॉल हे सामान्य वेदना व तापासाठी वापरले जाणारे औषध असले, तरी गरजेपेक्षा जास्त डोस घेतल्यास ते आरोग्यासाठी धोकादायक ठरू शकते.

डोकेदुखी, ताप, अंगदुखी अशा सामान्य त्रासांवर अनेक जण पॅरासिटामॉल (Paracetamol) ही गोळी सहज घेतात. डॉक्टरांकडे न जाता, प्रिस्क्रिप्शनशिवाय मिळणारे औषध म्हणून पॅरासिटामॉलचा वापर मोठ्या प्रमाणावर केला जातो. मात्र “सामान्य औषध आहे” या समजुतीतून गरजेपेक्षा जास्त पॅरासिटामॉल घेतल्यास ते आरोग्यासाठी गंभीर ठरू शकते, हे अनेकांना माहीत नसते.

उरलेल्या चपात्या फेकू नका, शिळ्या चपात्यांपासून अवघ्या 5 मिनिटांतच बनवा ‘कुरकुरीत चिवडा’

पॅरासिटामॉल हे ताप उतरवण्यासाठी आणि सौम्य ते मध्यम वेदना कमी करण्यासाठी वापरले जाते. योग्य प्रमाणात घेतल्यास ते सुरक्षित असते. प्रौढ व्यक्तीसाठी साधारणपणे दिवसाला ३,००० ते ४,००० मिलीग्रॅमपेक्षा जास्त डोस घेऊ नये, असे तज्ज्ञ सांगतात. मात्र काही लोक वेदना पटकन कमी व्हाव्यात म्हणून ठरावीक वेळेच्या आत अनेक गोळ्या घेतात, जे अत्यंत धोकादायक ठरू शकते.

गरजेपेक्षा जास्त पॅरासिटामॉल घेतल्याचा सर्वात मोठा फटका यकृताला (लिव्हर) बसतो. लिव्हर हे शरीरातील विषारी घटक बाहेर टाकण्याचे काम करते. जास्त प्रमाणात पॅरासिटामॉल घेतल्यास लिव्हरवर ताण येतो आणि लिव्हर डॅमेज, अगदी लिव्हर फेल्युअरपर्यंत परिस्थिती जाऊ शकते. काही गंभीर प्रकरणांमध्ये रुग्णाचा जीवही धोक्यात येऊ शकतो.

याशिवाय जास्त डोस घेतल्याने मळमळ, उलट्या, पोटदुखी, भूक न लागणे, थकवा, चक्कर येणे अशी सुरुवातीची लक्षणे दिसू शकतात. अनेक वेळा ही लक्षणे सौम्य वाटल्यामुळे लोक दुर्लक्ष करतात. मात्र काही तासांनंतर किंवा दिवसांनंतर अचानक यकृताशी संबंधित गंभीर लक्षणे दिसू लागतात, जेव्हा उपचार करणे कठीण होते.

दारू पिणाऱ्यांनी पॅरासिटामॉल घेताना विशेष काळजी घ्यावी. नियमित मद्यपान करणाऱ्या व्यक्तींमध्ये आधीच लिव्हरवर ताण असतो. अशा वेळी पॅरासिटामॉलचा जास्त डोस घेतल्यास धोका अधिक वाढतो. तसेच लिव्हरचे आजार, किडनीचे विकार, कुपोषण असलेल्या रुग्णांनी डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय हे औषध घेऊ नये.

आणखी एक महत्त्वाची बाब म्हणजे अनेक सर्दी-खोकल्याची सिरप, फ्लूची औषधे किंवा वेदनाशामक गोळ्यांमध्ये आधीच पॅरासिटामॉल असते. वेगवेगळी औषधे एकत्र घेतल्यामुळे एकूण डोस नकळत वाढतो, आणि त्याचा धोका लक्षात येत नाही.

मेंदूसाठी धोकादायक असू शकतात मनुका, मायग्रेनसाठी सायलंट ट्रिगर; जास्त सतर्क राहण्याची गरज

म्हणूनच ताप किंवा वेदना सतत राहात असतील, तर स्वतःहून गोळ्या वाढवण्याऐवजी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे अत्यावश्यक आहे. औषधाची मात्रा, वेळ आणि कालावधी योग्य पद्धतीने पाळल्यासच पॅरासिटामॉल सुरक्षित ठरते.

थोडक्यात सांगायचे तर, पॅरासिटामॉल हे उपयोगी औषध असले तरी त्याचा अतिरेक घातक आहे. “जास्त घेतले तर लवकर बरे होऊ” हा गैरसमज बाजूला ठेवून योग्य प्रमाण, योग्य सल्ला आणि सावधगिरी हाच आरोग्याचा खरा मंत्र आहे.