शिक्षक दिनानिमित्त ‘त्या’ महान गुरुंच्या आठवणींना देऊया उजाळा

हिंदू धर्मामध्ये प्राचीन काळापासूनच गुरूंचा मान-सन्मान करण्याची प्रथा चालू आहे. हिंदू धर्मग्रंथांमध्ये अशा अनेक गुरूंचे वर्णन आढळून येते, ज्यांनी गुरु-शिष्याच्या नात्याला एक विशिष्ट दर्जा प्राप्त करून दिला आहे. गुरू-शिष्य परंपरा हा भारताच्या संस्कृतीचा शतकानुशतके अविभाज्य भाग आहे. आज शिक्षक दिनानिमित्त जाणून घेऊया त्या महान गुरूंबद्दल.

5 सप्टेंबर हा दिवस भारतात शिक्षक दिन म्हणून साजरा केला जातो. इंग्रजी कॅलेंडरनुसार, हा दिवस भारताचे माजी राष्ट्रपती डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांच्या वाढदिवसाच्या स्मरणार्थ साजरा केला जातो. भारत भूमीने आपल्याला अनेक महान गुरु दिले आहेत, जे आजही स्मरणात आहेत आणि त्यांच्या महानतेमुळे सदैव स्मरणात राहतील. तो गुरु कोण आहे? जाणून घेऊया भोपाळचे रहिवासी ज्योतिषी आणि वास्तू सल्लागार पंडित हितेंद्र कुमार शर्मा यांच्याकडून.

वसिष्ठ मुनी

वसिष्ठ मुनी हे त्रेतायुगातील महान संत आणि ऋषी होते. जो अयोध्येचा राजा दशरथाचा गुरूही होता आणि त्यानेच प्रभू राम, लक्ष्मण, भरत आणि शत्रुघ्न यांना शिकवले होते. राजधर्म, योग आणि शस्त्रास्त्रांचे ज्ञान देऊन त्यांनी प्रभू राम मर्यादा पुरुषोत्तम बनवले. त्यांच्याकडून ज्ञान मिळवल्यानंतर रामाने रावणाचा पराभव केला आणि पृथ्वीवर रामराज्य स्थापन करण्यात यश मिळवले. गुरु वशिष्ठांनी भगवान रामाचा राज्याभिषेक केला. याशिवाय त्यांना वेळोवेळी मार्गदर्शनही केले.

हेदेखील वाचा- गणपतीची मूर्ती घरी आणल्याने दूर होतील वास्तू दोष, कसे कराल उपाय

भगवान परशुराम

विष्णूचा सहावा अवतार म्हणून भगवान परशुरामाची पूजा केली जाते. त्यांचे गुरू स्वतः भगवान शिव आणि भगवान दत्तात्रेय होते. त्यांना भगवान शिवाकडून परशु प्राप्त झाले, त्यामुळे त्यांचे नाव परशुराम ठेवण्यात आले. धार्मिक ग्रंथानुसार, परशुरामजींनी क्षत्रियांचा अनेक वेळा नाश केला होता. कारण त्याला क्षत्रियांचा अहंकार संपवायचा होता. आजोबा भीष्म, गुरु द्रोणाचार्य आणि दानवीर कर्ण हे त्यांच्या प्रमुख शिष्यांमध्ये गणले जातात. भगवान परशुरामांनी आपल्या शिष्यांना स्वतःसारखेच सामर्थ्यवान बनवले.

हेदेखील वाचा- पूजेव्यतिरिक्त तुमच्या आरोग्यासाठी देखील कापूर फायदेशीर, जाणून घ्या कापूरचे जबरदस्त उपाय

महर्षी वेदव्यास

महर्षी वेदव्यास यांचेही स्मरण शिक्षक दिनानिमित्त केले जाते. महर्षी कृष्णद्वैपायन वेदव्यास हे महाभारत ग्रंथ आणि 18 पुराणांचे लेखक मानले जातात. त्यांनी केवळ महाभारतच रचले नाही, तर पुराणात वर्णन केलेल्या घटनांचे ते साक्षीदार होते. महर्षी वेदव्यास यांनी ऋग्वेद, यजुर्वेद, सामवेद आणि अथर्ववेद हे आपल्या शिष्यांना दिले होते.

गुरु द्रोणाचार्य

महर्षी भारद्वाज यांचे पुत्र द्रोणाचार्य यांचे नाव द्वापर काळातील महान गुरूंमध्ये घेतले जाते. तो देवगुरु बृहस्पतीचा अवतार होता अशी धार्मिक धारणा आहे. गुरू द्रोणाचार्य यांनी कौरव आणि पांडवांसह या वंशातील सर्व राजपुत्रांना शस्त्रास्त्रांची दीक्षा आणि ज्ञान दिले होते. अर्जुन हा गुरु द्रोणाचार्यांच्या महान शूर शिष्यांपैकी एक होता आणि अर्जुननेच महाभारत युद्धात हौतात्म्य पत्करले. एकलव्याने द्रोणाचार्यांना आपले मानसिक गुरू मानले आणि त्यांच्याकडून शिक्षण घेतले, असे धार्मिक ग्रंथांमध्ये वर्णन आहे.

महर्षी विश्वामित्र

महर्षी विश्वामित्र हे रामाचे गुरूही होते. त्यांच्याकडूनच रामाने धनुर्विद्येचे ज्ञान घेतले. महर्षी विश्वामित्रांनी कठोर तपश्चर्या करून ब्रह्मदेवाच्या क्रोधावर विजय मिळवला आणि ब्रह्मऋषी पद प्राप्त केले. महर्षी विश्वामित्रांनी आपला यज्ञ पूर्ण करण्यासाठी राम आणि लक्ष्मण यांना घेतले होते. प्रभू राम आणि माता सीता यांचा विवाहही त्यांनी करून दिला.

ऋषी सांदीपनी

सांदीपनी म्हणजे देवांचे ऋषी. सांदीपनी हे भगवान श्रीकृष्ण, बलराम आणि सुदामा यांचे गुरु होते. आजही त्यांचा आश्रम उज्जैनमध्ये आहे. सांदीपनी ऋषींनीच भगवान श्रीकृष्णांना 64 दिवसांत चौसष्ट कलांमध्ये पारंगत केले. यासोबतच वेद आणि पुराणांचाही अभ्यास करण्यात आला.

आचार्य चाणक्य

आचार्य चाणक्यांना कोण ओळखत नाही? आचार्य चाणक्यचे गुरू त्यांचे वडील चाणक होते आणि ते महान सम्राट चंद्रगुप्ताचे गुरु होते. आचार्य चाणक्य यांचे मूळ नाव विष्णुगुप्त होते, त्यांना कौटिल्य म्हणूनही ओळखले जात असे. त्यांनी मानव कल्याणासाठी अनेक धोरणे आखली, जी आजही वाचली जातात आणि पाळली जातात. आचार्य चाणक्य यांनी आपल्या मुत्सद्देगिरीच्या बळावर अखंड भारताची निर्मिती केली होती. आचार्य चाणक्य यांनी तक्षशिलेतच शिक्षण घेतले आणि तेथे आचार्य बनून विद्यार्थ्यांना ज्ञान दिले.