गोलूमोलू असणे म्हणजे Cuteness! पण असतात गंभीर परिणाम… आपल्या मुलांवर लक्ष द्या

बालकांमध्ये लठ्ठपणा (Obesity) ही गंभीर जागतिक महामारी बनली आहे; सध्या प्रत्येक पाचपैकी एक मूल जास्त वजनदार किंवा लठ्ठपणाने त्रस्त आहे.

• Obesity ही जगासमोरील एक गंभीर समस्या
• अगदी लहान मुलांमध्येही सामान्य
• प्रत्येक पाचपैकी एक मूल हे जास्त वजनदार

आजकाल लहान मुलांमध्ये वाढणारे लठ्ठपणाचे प्रमाण (Obesity) ही जगासमोरील एक गंभीर समस्या बनली आहे, ज्याबद्दल खुद्द जागतिक आरोग्य संघटना (WHO) देखील सतत इशारा देत आहे. ही केवळ एक शारीरिक स्थिती नसून, ती एका जागतिक महामारीप्रमाणे पसरत आहे आणि चिंताजनक बाब म्हणजे आता लहान मुलेही मोठ्या प्रमाणावर याच्या विळख्यात अडकत आहेत. मॅक्स सुपर स्पेशालिटी हॉस्पिटल, वैशाली येथील गॅस्ट्रोएंटरोलॉजी, हेपेटोलॉजी आणि एंडोस्कोपीचे सीनियर डायरेक्टर डॉ. सुभाशीष मजूमदार यांच्या मते, लहानपणी वाढणारा हा लठ्ठपणा आधुनिक समाजासाठी एक मोठी काळजी आहे. जी समस्या एकेकाळी फक्त प्रौढांमध्ये दिसून येत होती, ती आता शालेय वयातील आणि अगदी लहान मुलांमध्येही सामान्य झाली आहे. आज, प्रत्येक पाचपैकी एक मूल हे जास्त वजनदार किंवा लठ्ठपणाने त्रस्त आहे. विशेषत: भारतातील शहरी भागांमध्ये ही वाढ अधिक स्पष्टपणे दिसत आहे, जिथे सोयीसुविधा, अस्वस्थ (Unhealthy) खानपान, निष्क्रिय जीवनशैली (Inactive Lifestyle) आणि स्क्रीन टाइम दैनंदिन जीवनाचा भाग बनले आहेत.

Winter Recipe : हिवाळ्यात पालेभाज्या झाल्यात स्वस्त, सिंपल भाजी सोडा यावेळी जेवणात बनवा लज्जतदार ‘लसूणी मेथी’

मुलांमध्ये लठ्ठपणा वाढण्यामागे अनेक गुंतागुंतीची कारणे आहेत. यामध्ये बदललेली जीवनशैली, पर्यावरणीय प्रभाव आणि सामाजिक सवयी यांचा समावेश होतो, जे मुलांमध्ये अयोग्य खानपान, कमी शारीरिक क्रियाकलाप (Activity) आणि अनहेल्दी वर्तन पद्धतींना प्रोत्साहन देतात. डॉक्टर सांगतात की, लठ्ठपणा ही एक गंभीर वैद्यकीय स्थिती आहे, ज्यामुळे आरोग्याच्या अनेक गंभीर समस्या उद्भवू शकतात, ज्यात टाइप २ मधुमेह (Type 2 Diabetes), उच्च रक्तदाब (High Blood Pressure), नॉन-अल्कोहोलिक फॅटी लिव्हर रोग (Non-Alcoholic Fatty Liver Disease) आणि हृदयविकारांची (Heart Disease) लवकर सुरुवात होणे यांचा समावेश आहे. ही समस्या केवळ जास्त खाण्याची नाही, तर खराब पोषणाला प्रोत्साहन देणाऱ्या आणि निष्क्रियतेला वाढवणाऱ्या वातावरणाची आहे. याव्यतिरिक्त, झोपेची कमतरता अनेकदा दुर्लक्षित केली जाते, परंतु ती थेट हार्मोनल नियमनावर परिणाम करते आणि खाण्याची तीव्र इच्छा (Cravings) वाढवते, ज्यामुळे जास्त खाण्याची सवय लागते. संशोधनानुसार, कमी झोप घेणाऱ्या मुलांमध्ये अयोग्य खाण्याच्या सवयी विकसित होण्याची शक्यता जास्त असते. तसेच, तणाव किंवा समवयस्कांच्या संवादातून उद्भवणारे भावनिक खाणे (Emotional Eating) देखील या समस्येचे एक महत्त्वाचे कारण आहे.

या गंभीर परिस्थितीतून मार्ग काढण्यासाठी लहानपणापासूनच निरोगी सवयी शिकवणे आवश्यक आहे. मुले अनुकरणातून शिकतात, त्यामुळे पालक आणि त्यांची काळजी घेणारे लोक कसे वागतात, हे खूप महत्त्वाचे आहे. कुटुंबाने एकत्र जेवण करणे, जिथे मुले इतरांना निरोगी पदार्थ खाताना पाहतात आणि विचारपूर्वक खायला शिकतात, हे कठोर खाण्याचे नियम करण्यापेक्षा अधिक चांगले आहे. याचा उद्देश खाण्याच्या वस्तूंवर निर्बंध घालणे नाही, तर मुलांना निरोगी पद्धतीने चांगले खाण्याबद्दल शिकवणे आहे. मुलांना सुरुवातीपासूनच विविध फळे, भाज्या आणि संपूर्ण धान्य (Whole Grains) खाऊ घातल्यास त्यांची चव त्यांना आवडू लागते. जेवणाचा वापर कधीही बक्षीस किंवा शिक्षा म्हणून करू नये, कारण यामुळे भविष्यात अनहेल्दी खाण्याच्या सवयी लागू शकतात.

मुंबई डायबिटीज केअर फाउंडेशनतर्फे लठ्ठपणा आणि मधुमेह विषयांवर जनजागृती कार्यक्रमाचे आयोजन

यासोबतच, मुलांना रोज बाहेर खेळण्यासाठी, सायकल चालवण्यासाठी किंवा खेळ-आधारित क्रियाकलापांसाठी प्रोत्साहित करणे महत्त्वाचे आहे. निरोगी सवयी शिकवण्यासोबतच, मुलांना काही अनहेल्दी सवयी आणि वाईट गोष्टींपासून दूर ठेवणे देखील आवश्यक आहे. यामध्ये स्क्रीन न पाहता जेवण करणे आणि साखरेची पेये (Sugary Drinks) टाळणे सर्वात महत्त्वाचे आहे. तसेच, मुलाला पुरेशी झोप मिळते आहे की नाही, याकडे लक्ष देणे आवश्यक आहे. या सर्व गोष्टी लहान वाटू शकतात, परंतु त्या मोठा बदल घडवून आणतात. लवकर सुरू केलेल्या या निरोगी सवयी लठ्ठपणा आणि त्याच्याशी संबंधित समस्या टाळण्याचा सर्वोत्तम मार्ग आहेत.