(फोटो सौजन्य - अकाउंट)
भारत हा कलांनी भरलेला देश आहे. संगीत या देशाच्या प्रत्येक नसामध्ये आहे. या देशात तबला वादकांपासून ते सितार वादकांपर्यंत अनेक संगीत दिग्गज झाले आहेत. यामधीलच एक म्हणजे पंडित रविशंकर. पंडित रविशंकर हे केवळ भारतातच नव्हे तर जगभरातील संगीत जगतात एक दिग्गज म्हणून ओळखले जातात. ७ एप्रिल १९२० रोजी वाराणसी येथील एका बंगाली कुटुंबात रवींद्र शंकर चौधरी म्हणून जन्मलेल्या पंडित रविशंकर यांची आज १०५ वी जयंती आहे. भारतरत्न पंडित रविशंकर हे असे व्यक्तिमत्व आहे ज्यांनी भारताचे नाव जगभर प्रसिद्ध केले आहे.
पंडित रविशंकर यांनी वयाच्या १८ व्या वर्षी सितारवादन शिकण्यास सुरुवात केली. त्यानंतर, त्यांच्या सितारचे सूर केवळ भारतातच नव्हे तर जगभरात घुमले आणि ते भारतीय शास्त्रीय संगीताचे सर्वात मोठे दिग्गज आणि भारताचे पहिले आंतरराष्ट्रीय संगीतकार बनले. त्यांनी परदेशात असंख्य कार्यक्रमांमध्ये सादरीकरण केले आणि भारतीय शास्त्रीय संगीताला अनेक वेळा प्रसिद्धी दिली. म्हणूनच त्यांना अजूनही एक दिग्गज म्हणून आठवले जाते. ११ डिसेंबर २०१२ रोजी, भारताचे हे रत्न आणि जगाचे आख्यायिका कायमचे शांत झाले. आज त्यांच्या १०५ व्या जयंतीनिमित्त, पंडित रविशंकर यांच्याशी संबंधित काही अनावृत्त कथा जाणून घेऊयात.
पंडित रविशंकर एकेकाळी नर्तक होते.
जगातील महान सितारवादक पंडित रविशंकर हे एकेकाळी एक चांगले नर्तक होते. ते त्यांचा भाऊ उदय शंकर यांच्या नृत्य गटातील एक सदस्य होते, त्यामुळे ते अनेकदा भारतातून अमेरिकेत नृत्य सदस्य म्हणून जात असे. वयाच्या १३ व्या वर्षी ते त्यांच्या भावाच्या नृत्य गटात सामील झाले आणि पॅरिसला गेले. यानंतर, ते अनेकदा त्यांच्या भावाच्या डान्स ग्रुपसोबत अमेरिका आणि परदेशात जात असे. या काळात रविशंकर यांनी अनेक वाद्ये वाजवायला शिकले. यासोबतच, त्यांनी जाझ इत्यादी परदेशी संगीताचेही ज्ञान मिळवले.
सितार शिकण्यासाठी पंडित रविशंकर यांनी नृत्य सोडले
१९३४ मध्ये, रविशंकर यांचे भाऊ उदय शंकर यांनी मैहर घराण्याचे प्रसिद्ध संगीतकार उस्ताद अल्लाउद्दीन खान यांचे सादरीकरण ऐकले आणि १९३५ मध्ये त्यांच्या नृत्यगटासह मुख्य कलाकार म्हणून युरोपला घेऊन जाण्यासाठी त्यांना राजी केले. या काळात रविशंकर यांनी उस्ताद अलाउद्दीन खान यांच्याकडून काही संगीत शिकले. पण सितार ऐकल्यानंतर रविशंकर यांना त्यात रस निर्माण झाला आणि ते ते शिकण्यासाठी उस्ताद अलाउद्दीन खान यांच्याकडे गेले. पण उस्ताद अलाउद्दीन खान यांनी रविशंकर यांना सितार शिकवण्यासाठी एक अट घातली की त्यांना त्यांचे नृत्य पूर्णपणे सोडून द्यावे लागेल.
मानसी घोष बनली ‘इंडियन आयडल १५’ ची विनर, चमकदार ट्रॉफीसह पटकावले ‘हे’ बक्षीस!
यानंतर रविशंकर यांनी नृत्य सोडले आणि वयाच्या १८ व्या वर्षी, १९३८ मध्ये, उस्ताद अलाउद्दीन खान यांच्याकडून सितारवादन शिकण्यास सुरुवात केली. रविशंकर यांनी सुमारे ७ वर्षे मैहर घराण्यात वास्तव्य केले आणि उस्ताद अलाउद्दीन खान यांच्याकडून सितारवादन शिकले आणि नंतर ते सतारवादनात प्रवीण झाले. या काळात त्यांनी शास्त्रीय संगीत शिकण्यास सुरुवात केली आणि द्रुपद, ख्याल इत्यादी संगीत शिकले.
रविशंकर सात वर्षे ऑल इंडिया रेडिओचे संगीत दिग्दर्शक होते
१९४४ मध्ये प्रशिक्षण पूर्ण केल्यानंतर, रविशंकर मुंबईत आले आणि तेथील इंडियन पीपल्स थिएटर असोसिएशनमध्ये सामील झाले. यासाठी त्यांनी १९४५ मध्ये बॅले आणि १९४६ मध्ये ‘धरती के लाल’साठी संगीत दिले. वयाच्या २५ व्या वर्षी त्यांनी ‘सारे जहाँ से अच्छा’ हे गाणे पुन्हा तयार केले. रविशंकर हे १९४९ ते १९५६ पर्यंत ऑल इंडिया रेडिओचे संगीत दिग्दर्शक होते. रविशंकर यांनी आकाशवाणी येथे भारतीय राष्ट्रीय ऑर्केस्ट्राची स्थापना केली आणि त्यासाठी संगीत देखील दिले.
