भारत पे ब्रँडची कथा : अश्नीरने चतुराईने पेटीएम आणि फोनपेचा पराभव केला, मग २१ हजार कोटींची कंपनी कशी वादात सापडली

भारतातील टॉप फिनटेक कंपनी भारत पे आणि तिचे सह-संस्थापक अश्नीर ग्रोव्हर यांची कहाणी आपल्याला माहिती आहे. यावरून तुम्हाला कळेल 'भारत पे' कधी सुरू झाला? या कंपनीचा व्यवसाय काय आहे? अश्नीर ग्रोव्हर आणि कोटक बँकेशी संबंधित कोणता वाद आहे, ज्यामुळे त्यांना कंपनीचा राजीनामा द्यावा लागला?

शार्क टँक (Shark Tank) या रिॲलिटी शोमध्ये (Reality Show) आपल्या कठोर वागण्याने आणि स्पॉट रिटेलिएशनने प्रसिद्धीच्या झोतात आलेला अश्नीर ग्रोव्हर (Ashneer Grover) पुन्हा एकदा चर्चेत आला आहे. भारत पे (Bharat Pe) आत्तापर्यंत ज्या कंपनीचे सह-संस्थापक होते, आता त्यांना त्याच कंपनीचा राजीनामा द्यावा लागला आहे. राजीनामा दिल्यानंतर दुसऱ्याच दिवशी 2 मार्च रोजी कंपनीच्या बोर्डाने अशनीरला सर्व पदांवरून काढून टाकले.

अशा परिस्थितीत, आजच्या ब्रँड स्टोरीमध्ये, भारतातील टॉप फिनटेक कंपनी भारत पे आणि तिचे सह-संस्थापक अश्नीर ग्रोव्हर यांची कहाणी आपल्याला माहिती आहे. यावरून तुम्हाला कळेल ‘भारत पे’ कधी सुरू झाला? या कंपनीचा व्यवसाय काय आहे? अश्नीर ग्रोव्हर आणि कोटक बँकेशी संबंधित कोणता वाद आहे, ज्यामुळे त्यांना कंपनीचा राजीनामा द्यावा लागला?

अमेरिकन एक्सप्रेस, ग्रोफर्ससह अनेक कंपन्यांमध्ये उच्च पदांवर काम केलेल्या अश्नीरला ही कल्पना आवडली. शाश्वत तांत्रिक बाबींमध्ये पारंगत असताना, अशनीरने कंपनीची नोंदणी करण्यापासून ते मार्केटिंग आणि व्यवसाय हाताळला. अखेर तीन मित्रांनी मिळून २०१८ मध्ये ही कंपनी सुरू करण्याचा निर्णय घेतला.

आता प्रथम जाणून घ्या फिनटेक कंपनी म्हणजे काय?

FinTech हे ‘फायनान्शिअल टेक्नॉलॉजी’चे छोटे नाव आहे. पैशाच्या ऑनलाइन व्यवहारात या तंत्रज्ञानाचा वापर केला जातो. याद्वारे पैशांचे व्यवहार, डिजिटल कर्ज, बँकेचे काम, क्रिप्टोकरन्सी आदींशी संबंधित काम ॲपद्वारे ऑनलाइन केले जाते. भारतातील स्मार्ट फोन वापरकर्त्यांची संख्या वाढल्याने आणि ऑनलाइन पेमेंटच्या वाढीमुळे गुगल पे, पेटीएम आणि भारत पे सारख्या कंपन्यांची बाजारपेठ सतत वाढत आहे.

फिनटेक कंपन्यांच्या कमाईचे मुख्यतः तीन प्रकार आहेत.

1. काही कंपन्या ॲप वापरण्यासाठी आणि व्यवहारासाठी पैसे आकारतात.

2. कंपनी ई-वॉलेट आणि सबस्क्रिप्शन द्वारे.

3. Fintech कंपन्या जाहिरातींच्या माध्यमातूनही पैसे कमावतात.

भारतात त्याच्या स्थापनेनंतर केवळ २ वर्षांनी, ती शीर्ष फिनटेक कंपन्यांमध्ये समाविष्ट झाली आहे जून २०१८ मध्ये लाँच झाल्यानंतर काही दिवसांतच हजाराहून अधिक लोकांनी भारत पे ॲप वापरण्यास सुरुवात केली. हे पाहिल्यानंतर हे ॲप वापरणाऱ्यांची संख्या लाखांवर पोहोचली आहे. गुगल प्ले स्टोअरवरून भारत पे डाउनलोड केलेल्या लोकांची संख्या १० दशलक्षाहून अधिक आहे. एवढेच नाही तर ऑनलाइन पैशांचे व्यवहार आणि कर्जे करणाऱ्या या कंपनीचे फेब्रुवारी २०२२ मध्ये मूल्यांकन २१ हजार कोटी रुपयांहून अधिक आहे. कोरोनाच्या काळात भारत पे ॲपचे वापरकर्ते आणि कंपनीची कमाई झपाट्याने वाढली.

‘Paytm’ आणि ‘PhonePe’ सारख्या कंपनीला स्पर्धा देण्याचे कारण काय?

भारतातील Paytm आणि PhonePe सारख्या कंपन्यांमध्ये भारत पे कंपनीच्या यशाचे कारण म्हणजे कंपनीने या कंपन्यांमधून आपली व्यावसायिक रणनीती बनवली आहे. भारत पे कंपनीने आपला व्यवसाय सुरू करण्यासाठी या चार मुद्यांचा आग्रह धरला-

• UPI QR कोडद्वारे ग्राहक दुकानदाराला पैसे देऊ शकतात.
• तुम्ही भारत पेच्या एकाच QR कोडसह अनेक पेमेंट करू शकता.
• दुकानदार भारत पे ॲपद्वारे विनामूल्य पेमेंट स्वीकारू शकतात.
• भारत पे ॲपद्वारे लोकांना कर्जही दिले जात आहे.

तिन्ही मित्रांच्या समजुतीचा परिणाम म्हणजे एक कोटीहून अधिक लोक या ॲपमध्ये सामील झाले. याशिवाय या ॲपद्वारे दररोज ५० लाखांहून अधिक व्यवहार होत आहेत. एवढेच नाही तर कंपनीने दुकानदारांना त्यांच्या व्यवसायाच्या जोरावर कर्ज देण्यास सुरुवात केली. डिसेंबर २०२१ पर्यंत, कंपनीने दुकानदार आणि व्यावसायिकांना ३,००० कोटी रुपयांपेक्षा जास्त कर्ज दिले आहे.

भारत पेचे व्यवस्थापकीय संचालक अश्नीर वादात का आले?

भारत पेचे सह-संस्थापक अशनीर ग्रोव्हर गेल्या दोन महिन्यांपासून वादात आहेत. यामागचे मुख्य कारण म्हणजे या वर्षाच्या सुरुवातीला अश्नीरचा एक ऑडिओ व्हायरल झाला होता. यामध्ये तो कोटक महिंद्रा बँकेच्या कर्मचाऱ्याला अपशब्द बोलतांना ऐकू आला. याशिवाय कंपनीच्या नियमांविरुद्ध वर्तन केल्याचा आरोपही त्यांच्यावर ठेवण्यात आला होता.

अश्नीर आणि त्याच्या पत्नीविरुद्ध तक्रार मिळाल्यानंतर कंपनीने चौकशी सुरू करण्याचा निर्णय घेतला. या तपासणीत त्यांची पत्नी माधुरी जैन ग्रोव्हर मनी लाँड्रिंगमध्ये गुंतल्याचे निष्पन्न झाले. त्यानंतर त्यांना कंपनीतून बडतर्फ करण्यात आले.

त्यानंतर ग्रोव्हरने स्वत:च्या कंपनीच्या निर्णयाविरुद्ध सिंगापूर आंतरराष्ट्रीय लवाद केंद्राकडे (एसआयसी) अपील केले. येथेही त्यांना पराभवाचा सामना करावा लागला. यानंतर अश्नीरला भारत पे येथील कंपनी सोडावी लागली.

भारत पे मध्ये अश्नीर ग्रोव्हरचे किती शेअर्स आहेत?

भारत पे कंपनीच्या पूर्वीच्या फंडानुसार, त्यांची हिस्सेदारी ९.५% म्हणजेच रु. १,८००-१,९०० कोटी इतकी होती. आता ग्रोव्हरने सांगितले आहे की तो भारत पे मधील आपला संपूर्ण हिस्सा विकण्याचा विचार करत आहे. राजीनामा देताना अश्नीर ग्रोव्हर यांनी राजीनामा पत्रात नमूद केले आहे की, यावेळीही ते कंपनीच्या सर्वात मोठ्या शेअरधारकांपैकी एक आहेत.