फोटो सौजन्य - Social Media
यूपीएससी सिव्हिल सेवा परीक्षा 2024 मधील सर्व्हिस अलॉटमेंट यादीत मध्य प्रदेशातील मंदसौरचा ऋषभ चौधरी विशेष चर्चेत आहे. त्यांनी 28 वा क्रमांक मिळवून IAS ऐवजी भारतीय विदेश सेवा (IFS) निवडली.
ऋषभ यांचा जन्म मंदसौर येथे झाला. वडील स्व. मनोज चौधरी, तर आई ललिता चौधरी. आईच्या त्याग आणि अढळ पाठिंब्यामुळे हे यश शक्य झाल्याचे ते सांगतात. दहावीत 8.6 CGPA, बारावीत 88% गुण मिळवून त्यांनी मौलाना आझाद राष्ट्रीय प्रौद्योगिकी संस्थान, भोपाळ येथून कंप्युटर सायन्समध्ये बीटेक पूर्ण केले.
बीटेक पूर्ण केल्यानंतर त्यांनी ऑगस्ट 2020 मध्ये पुण्यातील Deutsche India Pvt. Ltd. या बहुराष्ट्रीय कंपनीत वरिष्ठ विश्लेषक (Senior Analyst) म्हणून काम करण्यास सुरुवात केली. जवळपास दोन वर्षे म्हणजे ऑगस्ट 2020 ते ऑक्टोबर 2022 या कालावधीत त्यांनी कॉर्पोरेट क्षेत्रातील जबाबदाऱ्या यशस्वीपणे पार पाडल्या. परंतु, मनात दीर्घकालीन ध्येय स्पष्ट होते! UPSC सिव्हिल सेवा परीक्षा उत्तीर्ण होऊन देशसेवा करण्याचे. त्यामुळे, स्थिर व चांगल्या पगाराच्या नोकरीचा राजीनामा देत त्यांनी पूर्णवेळ UPSC तयारीचा निर्णय घेतला. हा निर्णय सोपा नव्हता, कारण कॉर्पोरेट करिअरच्या सोयी-सुविधा आणि सुरक्षितता सोडून अत्यंत स्पर्धात्मक आणि अनिश्चित परीक्षेच्या प्रवासाला सुरुवात करणे ही मोठी धाडसाची गोष्ट होती. तयारीच्या पहिल्या दोन प्रयत्नांत त्यांना अपयश आले, जे अनेकांसाठी निराशाजनक ठरू शकते. मात्र, त्यांनी हार मानली नाही. अभ्यासाच्या पद्धतीत बदल, अधिक शिस्तबद्ध वेळापत्रक, आणि मागील चुका टाळण्यावर भर देऊन त्यांनी तिसऱ्या प्रयत्नाला सामोरे गेले. शेवटी, त्यांच्या मेहनतीला यश मिळाले आणि UPSC 2024 मध्ये त्यांनी ऑल इंडिया रँक 28 मिळवत आपले स्वप्न साकार केले.
विषय निवडताना त्यांनी आपल्या वैयक्तिक आवडीचा विचार केला. आंतरराष्ट्रीय घडामोडी आणि परराष्ट्र धोरणांबद्दल विशेष रस असल्यामुळे त्यांनी राज्यशास्त्र आणि आंतरराष्ट्रीय संबंध (Political Science & International Relations, PSIR) हा ऐच्छिक विषय निवडला. हा विषय केवळ त्यांच्या आवडीचा नव्हता, तर मुलाखतीत व लेखी परीक्षेतही उपयुक्त ठरणारा ठरला. ते मानतात की UPSC मध्ये यश मिळवण्यासाठी सातत्य, संयम, आत्मविश्वास आणि योग्य नियोजन या चार गोष्टी अत्यंत महत्त्वाच्या आहेत. तयारीदरम्यान येणाऱ्या अडचणी, अपयश आणि आत्मशंका यावर मात करण्यासाठी मानसिक ताकद आणि ध्येयावर अखंड लक्ष केंद्रित ठेवणे आवश्यक असते. इंजिनिअरिंग आणि कॉर्पोरेट जगतातून सिव्हिल सेवेकडे वळण्याचा त्यांचा निर्णय अनेक उमेदवारांसाठी प्रेरणादायी आहे.
सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, IAS ऐवजी IFS (Indian Foreign Service) निवडण्याचा त्यांचा निर्णय त्यांनी स्वतःच्या आवडीप्रमाणे घेतला. त्यांना परराष्ट्र क्षेत्रात कार्य करत भारताचे जागतिक पातळीवर प्रतिनिधित्व करणे हे आपले खरे ध्येय वाटले. त्यांच्या मते, करिअर निवडताना प्रतिष्ठा आणि लोकप्रियतेपेक्षा स्वतःची आवड, दीर्घकालीन समाधान आणि कामाबद्दलचा उत्साह यांना प्राधान्य देणे गरजेचे आहे. त्यांचा प्रवास UPSCच्या उमेदवारांना हे शिकवतो की योग्य नियोजन, अखंड परिश्रम आणि दृढ निश्चय यांच्या जोरावर कोणतेही मोठे लक्ष्य गाठता येते. even if it means starting over from scratch.