नवी दिल्ली: 2004 मध्ये काँग्रेसच्या नेतृत्वाखालील संयुक्त पुरोगामी आघाडीने (यूपीए) निवडणुकीत विजय मिळवला तेव्हा सोनिया गांधी पंतप्रधान होतील, असे मानले जात होते. एकीकडे काँग्रेस पक्ष सोनिया गांधींनी पंतप्रधानपद स्वीकारावे, असा आग्रह धरत होता, तर विरोधक त्यांच्या परदेशी वंशाच्या मुद्द्यावरून विरोध करत होते. या गदारोळात माजी अर्थमंत्री आणि प्रगल्भ अर्थतज्ज्ञ डॉ.मनमोहन सिंग यांना पंतप्रधान करण्याची घोषणा करण्यात आली. त्यांना पंतप्रधान बनवण्याची कहाणी खूप रंजक आहे.
2004 च्या लोकसभा निवडणुकीचे निकाल 13 मे रोजी जाहीर झाले. निकाल सर्वांसमोर होता. एनडीएचा पराभव करून यूपीएने निवडणुका जिंकल्या होत्या. पण पंतप्रधान कोण होणार हा प्रश्न होता. पक्षात पुढचे काही दिवस कमी-अधिक प्रमाणात सोनिया गांधींनी पंतप्रधानपद लवकरात लवकर स्वीकारायचे की नाही, याकडे लक्ष वेधले होते. पण नंतर 18 मे 2004 आला, तो दिवस विसरणे सोपे नाही. पक्षाचे सुमारे 200 खासदार संसदेच्या दालनात सोनिया गांधी येतील आणि आपला निर्णय जाहीर करतील याची वाट पाहत होते.
दरम्यान, सोनिया गांधी त्यांची मुले राहुल आणि प्रियंका गांधी यांच्यासोबत आल्या होत्या. त्यांच्या चेहऱ्यावर एक गांभीर्य होते, जे पाहून काहींना वाटले की ही बातमी चांगली नाही. सोनिया गांधी आल्या आणि आपल्या सहकाऱ्यांना अभिवादन करून खुर्चीवर. त्यावेळी दालनात एकच शांतता होती. सोनिया गांधी म्हणाल्या, ‘गेल्या सहा वर्षांपासून, मी राजकारणात असल्यापासून एक गोष्ट मला नेहमीच स्पष्ट होते आणि ती म्हणजे मी अनेकदा सांगितले की, पंतप्रधानपद हे माझे ध्येय कधीच नव्हते. मला नेहमी वाटायचे की आज मी ज्या परिस्थितीत आहे त्या परिस्थितीत मी कधी आले तर मी फक्त माझ्या अंतरात्म्याचा आवाज ऐकेन. तिने थोडं थांबून आपल्या मुलांकडे पाहिलं, ‘आणि आज तो आवाज सांगतो की मी हे पद अगदी नम्रतेने स्वीकारू नये.’
ही घोषणा होताच खोलीत आरडाओरड सुरू झाला. सोनिया गांधींना सर्वांना शांत राहण्यास सांगितले पण कोणीही मान्य करायला तयार नव्हते. ‘तुम्ही आता आम्हाला सोडून जाऊ शकत नाही.’ काही जण ओरडले – ‘तुम्ही भारतातील लोकांना फसवू शकत नाही.’ राजीव यांचे जुने मित्र आणि ज्येष्ठ नेते मणिशंकर अय्यर ओरडले, ‘लोकांच्या अंतरात्म्याचा आवाज सांगतो की तुम्हाला पुढचे पंतप्रधान व्हावेच लागेल.’
सोनियांचा ठाम निर्णय आणि खासदारांचे शांत करताना दोन तास जोरदार वादावादी झाली. पण आता आपण आपल्या निर्णयावर फेरविचार करू शकत नाही, असे सोनियांनी स्पष्टपणे सांगितले. दरम्यान, सोनियांनी मनमोहन सिंग यांचे नावही घेतले नव्हते. त्याच्याकडे अजूनही ते ट्रम्प कार्ड होते. त्या दालनातून निघून गेल्या. काँग्रेसचे सदस्य एवढ्या सहजतेने पराभव स्वीकारणार होते कुठे? सोनिया घरी पोहोचली तेव्हा घरातही एकच गर्दी जमली होती आणि त्यांनी निर्णय बदलण्याची मागणी केली होती. या भांडणात सोनियांनी हार मानली नाही, त्यांचा पक्ष आणि त्यांच्या मित्रपक्षांना गांधी घराण्यातील नसलेल्या पंतप्रधानासाठी सहमती दर्शवण्यात आली.
माजी परराष्ट्र मंत्री नटवर सिंह यांनी त्यांच्या ‘वन लाइफ इज नॉट इनफ’ या आत्मचरित्रात 17 मे 2004 रोजी दुपारी 2 वाजता 10 जनपथवर पोहोचल्याचे म्हटले आहे. नटवर सिंह यांना आत बोलावण्यात आले. सोनिया गांधी खोलीत सोफ्यावर बसल्या होत्या. त्या अस्वस्थ दिसत होत्या. मनमोहन सिंग आणि प्रियांका गांधीही तिथे उपस्थित होत्या. त्यानंतर राहुल गांधी तेथे आले. राहुल थेट सोनिया गांधींना म्हणाले, ‘तुम्हाला पंतप्रधान व्हायचे नाही. माझ्या वडिलांची हत्या झाली. आजीची हत्या झाली. तुला पण मारून टाकतील सहा महिन्यात. यानंतर शांतता पसरली.
नटवर सिंह यांच्या म्हणण्यानुसार, राहुल गांधींनी सोनिया गांधींना त्यांची विनंती मान्य करण्यासाठी 24 तासांचा वेळ दिला होता. राहुल गांधी यांनी त्यांना पंतप्रधानपद स्वीकारण्यापासून रोखण्यासाठी शक्य ते सर्व पावले उचलू, असे सांगताच सोनिया गांधींच्या डोळ्यात अश्रू आले. मनमोहन सिंग पूर्णपणे गप्प होते. राहुल यांच्या हट्टीपणामुळे सोनिया गांधींना पंतप्रधानपद नाकारण्यास भाग पाडले होते.
प्रणव मुखर्जी यांची मुलगी शर्मिष्ठा हिने त्यांच्या ‘द पीएम इंडिया नेव्हर हॅड’ या पुस्तकात सांगितले आहे की, सोनिया गांधी यांनी पंतप्रधानपदाच्या शर्यतीतून माघार घेण्याच्या निर्णयानंतर मीडिया आणि राजकीय वर्तुळात जोरदार चर्चा सुरू होती. या पदासाठी प्रबळ दावेदार म्हणून डॉ.मनमोहन सिंग आणि प्रणव मुखर्जी यांच्या नावाची चर्चा होती. प्रणव मुखर्जी खूप व्यस्त असल्यामुळे मला काही दिवस भेटण्याची संधी मिळाली नाही, पण मी त्यांच्याशी फोनवर बोलले होते. मी त्यांना उत्साहाने विचारले की ते पंतप्रधान होणार आहेत का? ‘नाही, त्या मला पंतप्रधान करणार नाही… पंतप्रधान मनमोहन सिंग होतील’, असे त्यांचे स्पष्ट उत्तर होते.
नोरा फतेहीचा मराठमोळा अंदाज, थेट रेल्वेनेच गाठलं रत्नागिरी; मानलेल्या भावाच्या हळदीत
अगदी तसेच घडले. पुढील पंतप्रधान डॉ.मनमोहन सिंग असतील, अशी घोषणा करण्यात आली. 22 मे 2004 रोजी सोनिया गांधी यांनी राष्ट्रपती अब्दुल कलाम यांच्याकडून डॉ. मनमोहन सिंग यांना पंतप्रधान म्हणून शपथ घेताना पाहिले. शपथविधी सोहळ्यानंतर मनमोहन सिंग सोनियांकडे डोके थोडेसे झुकवून आणि त्यांच्यात एक करार झाल्याचे सूचित करणारे हावभाव करून सोनियांकडे आले आणि त्यांना अभिवादन केले.
.png "Videos"){kind=small}
