उत्तराखंडमधील ओम पर्वतावरून बर्फ का झाला गायब? मोठे कारण आले समोर

'ओम' आकाराच्या बर्फासाठी प्रसिद्ध असलेल्या ओम पर्वताबाबत एक चिंताजनक बातमी समोर आली आहे. ऑगस्टच्या तिसऱ्या आठवड्यात बर्फाचे हे रूप डोंगरावरून गायब झाले. ही घटना जागतिक आणि स्थानिक पर्यावरणीय संकटाचे लक्षण असल्याचे तज्ज्ञांचे मत आहे. यामागे हवामान बदल हे प्रमुख कारण मानले जात आहे.

नवी दिल्ली : खास रचनेसाठी ओळखल्या जाणाऱ्या ओम पर्वतावरील बर्फाचा ‘ओम’चा आकार काढून टाकण्यात आला आहे. तज्ञांच्या मते ते मागे घेणे जागतिक आणि स्थानिक पर्यावरणीय संकटाचे प्रतिबिंबित करते. ऑगस्टच्या तिसऱ्या आठवड्यात हा बर्फ गायब झाला. शास्त्रज्ञांच्या मते, ओम पर्वत भारत, चीन आणि नेपाळच्या सीमेवर स्थित आहे आणि समुद्रसपाटीपासून सुमारे 5900 मीटर उंचीवर आहे. हा पर्वत कैलास मानसरोवर यात्रेचाही महत्त्वाचा थांबा आहे. चीन सीमेला लागून असलेल्या लिपुलेखपर्यंतचा रस्ता तयार झाल्यानंतर येथील पर्यटकांची संख्याही वाढली आहे.

हवामान बदलाचा परिणाम दिसून येतो

जी.बी.पंत इन्स्टिट्यूट, अल्मोडा येथील सेंटर फॉर एन्व्हायर्नमेंटल असेसमेंट अँड क्लायमेट चेंज सेंटरचे जे.सी. कुनियाल यांच्या म्हणण्यानुसार, जगभरात हंगामी बदल दिसून येत आहेत. ओम पर्वतावरही हवामान बदलाचा परिणाम दिसून येत आहे. जागतिक तापमान वाढत आहे आणि त्याचा सर्वाधिक परिणाम हिमनद्यांवर होत आहे. जंगलात आग लागण्याच्या घटना आणि त्याची व्याप्ती वाढत असल्याचे त्यांनी सांगितले. जंगलातील आगीतून निघणारा काळा कार्बन हिमनद्यांवर परिणाम करतो. हिमनदीच्या चांगल्या आरोग्यासाठी त्याच्या खाली असलेल्या झुडपांमध्ये चांगले गवत असावे. अल्पाइन प्रदेशातील जंगलांचे आरोग्य चांगले असावे. या सगळ्यामुळे तापमान संतुलित राहते. या सगळ्याकडे एकत्रितपणे पाहण्याची गरज आहे.

यूएनने आधीच इशारा दिला होता

2022 च्या संयुक्त राष्ट्रांच्या अहवालानुसार, हिमालयातील एक तृतीयांश हिमनद्याला ग्लोबल वार्मिंगचा धोका आहे. वाढत्या तापमानामुळे 2000 पासून हिमनदी वितळण्याचे प्रमाण वाढले आहे. ग्लेशियर्स दरवर्षी 58 अब्ज टन बर्फ गमावत आहेत. हे फ्रान्स आणि स्पेनच्या एकूण पाण्याच्या वापराएवढे आहे. द इंटरनॅशनल सेंटर फॉर इंटिग्रेटेड माउंटन डेव्हलपमेंट ICIMOD च्या मते, हिंदुकुश हिमालयीन प्रदेशात तापमान वाढीचा दर जागतिक दरापेक्षा खूप जास्त आहे. 2023-24 च्या हिवाळ्यात संपूर्ण प्रदेशात विक्रमी कमी हिमवृष्टी झाली. विशेषत: पश्चिम हिमालयात फार कमी किंवा कमी हिमवर्षाव झाला.

हे देखील वाचा : जगातील एक ‘असा’ देश जिथे लाकडी पेटीत लपवून ठेवतात गणपतीची मूर्ती; जाणून घ्या यामागची रंजक कथा

अहवालानुसार काय बदल झाला आहे?

2023 च्या IMD च्या अहवालानुसार, गेल्या वर्षी मान्सूननंतर उत्तराखंडमध्ये ऑक्टोबर, नोव्हेंबर आणि डिसेंबरमध्ये तापमानात दोन अंशांपेक्षा जास्त बदल झाला होता. याशिवाय हिवाळ्यानंतर पावसाचे प्रमाण खूपच कमी होते. या वर्षी उत्तराखंडच्या मैदानी आणि डोंगराळ भागात भीषण उष्मा होता. डेहराडूनमध्ये तापमान 44 अंशांवर पोहोचले आहे. ग्लेशियोलॉजिस्ट डॉ.अनिल देशमुख यांच्या मते, देशाच्या इतर भागांच्या तुलनेत हिमालयात तापमान वेगाने वाढत आहे. याला ‘एलिव्हेटेड इफेक्ट’ म्हणतात.

हे देखील वाचा : डोडीतालमध्ये आहे भगवान गणेशाचे जन्मस्थान; माता अन्नपूर्णाचे मंदिर आणि तलावाचे खोल रहस्य

जसजशी उंची वाढते तसतसे तापमानही वाढते. त्यामुळे, हंगामी बर्फ आता उन्हाळ्यात तसेच हिवाळ्यात आणि वसंत ऋतूमध्ये वेगाने वितळत आहे. ओम पर्वतावरील बर्फ गायब होणे हा त्याचा पुरावा आहे. डोंगराळ प्रदेशात होत असलेल्या बदलांचे हे प्रतीक आहे. गेल्या 30 ते 40 वर्षांच्या मुल्यांकनावरून असे दिसून येते की बर्फवृष्टीचे प्रमाण कमी होत आहे आणि पावसाचे प्रमाण वाढत आहे. कमी बर्फ आणि वाढत्या तापमानामुळे हिमनद्या वितळत आहेत.