नागपूर पूर्व मतदारसंघ: काँग्रेसच्या बालेकिल्ल्यात भाजपची पकड; कशी आहेत राजकीय समीकरणे?

पूर्वीची नागपूर विधानसभेची जागा एकेकाळी काँग्रेसचा बालेकिल्ला मानली जात होती. मात्र नुकत्याच झालेल्या लोकसभा निवडणुकीत एकीकडे केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी शहरातील अनेक विधानसभा मतदारसंघात पिछाडीवर पडलेले दिसले, तर पूर्व नागपुरात मात्र ते 72 हजार मतांनी आघाडीवर होते.

नागपूर : महाराष्ट्रात लवकरच विधानसभा निवडणुकांना सुरुवात होत आहे. राजकीय पक्ष आणि नेत्यांनीही निवडणुकीची तयारी सुरू केली आहे. यावेळी काही नेते संघटना मजबूत करण्यात व्यस्त आहेत तर काही विधानसभा मतदारसंघाचे दौरे करून जनसंपर्क वाढवण्याचा प्रयत्न करत आहेत. अशातच राज्यातील विधासनभा निवडणुकीच्या दृष्टीने संपूर्ण राज्याचे लक्ष  नागपूरकडेही लागले आहे.

लोकसभा निवडणुकीत विदर्भात काँग्रेसला मोठे यश मिळाले, पण त्यानंतर नागपूर हा भाजपचा गड मानला जातो. या नागपूरमध्ये  पूर्व विधानसभा मतदारसंघात सध्या भारतीय जनता पक्षाची सत्ता आहे. 2009 पासून ही जागा भाजपच्या ताब्यात आहे.  भाजपचे कृष्णा खोपडे सलग तीन वेळा या जागेवरून आमदार म्हणून निवडून आले आहेत. 2019 च्या विधानसभा निवडणुकीतही कृष्णा खोपडे 52.35 टक्के मतांनी विजयी झाले होते. जिथे त्यांनी काँग्रेसचे उमेदवार पुरुषोत्तम हजारे यांचा 24 हजारांहून अधिक मतांनी पराभव केला होता.

हेदेखील वाचा:

विधानसभेचा इतिहास

पूर्वीच्या नागपूर विधानसभेची स्थापना 1978 मध्ये झाली. याच वर्षी पहिल्यांदाच या जागेवर निवडणूक झाली. त्यावेळी  नागपूर विधानसभेचा जागा ही काँग्रेसचा बालेकिल्ला मानली जात होती. 1978 मध्ये  हा मतदारसंघ स्थापन झाल्यापासून 2004 पर्यंत काँग्रेसकडे होता. बनवारीलाल पुरोहित यांनी 1978 मध्ये पहिल्यांदा येथे निवडणूक जिंकली होती. त्यानंतर सतीश चतुर्वेदी यांनी पाच निवडणुका जिंकल्या. तर अविनाश पांडे काँग्रेसच्या तिकिटावर एकदा विजयी झाले आहेत. मात्र, 2009 पासून भाजपचे कृष्णा खोपडे सातत्याने येथून निवडणूक जिंकत असून या जागेवर भाजपची सत्ता आहे.

प्रमुख औद्योगिक क्षेत्रे

पूर्व नागपूर हे औद्योगिक क्षेत्र मानले जाते. या विधानसभा मतदारसंघात छोट्या कारखान्यांसह शहरातील सर्व घाऊक बाजारपेठा आहेत. ज्यामध्ये प्रसिद्ध हल्दीराम कारखान्याचाही समावेश आहे. याशिवाय नागपूर आणि आजूबाजूच्या भागातील सर्व मोठे उद्योगपतीही या भागात राहतात. याशिवाय मध्य भारतातील सर्वात मोठा धान्य बाजार कळमना एपीएमसी देखील याच विधानसभा मतदारसंघात आहे.

कशी आहेत जातीय समीकरणे?

औद्योगिक क्षेत्र असल्याने या परिसरात मारवाडी, अग्रवाल, पटेल, छत्तीसगढी आदी समाजातील लोक मोठ्या संख्येने राहतात. 2011 च्या जनगणनेनुसार, नागपूर पूर्व विधानसभेत अनुसूचित जातीचे मतदार अंदाजे 67,183 आहेत, जे एकूण लोकसंख्येच्या 18.73% आहे. एसटी मतदार अंदाजे 32,533 आणि मुस्लिम 32,641 आहेत जे लोकसंख्येच्या अनुक्रमे 9.07 आणि 9.1 टक्के आहेत. त्याशिवाय ओबीसी आणि सर्वसाधारण प्रवर्गातील मतदारांचाही समावेश आहे. याशिवाय या भागात जैन, बौद्ध, शीख असे मतदार आहेत, जे आपल्या मताचा वापर करून मतदान करतात.

प्रमुख मुद्दे

पूर्व नागपूर विधानसभा मतदारसंघातील प्रमुख समस्या म्हणजे रस्ते आणि अनधिकृत ले-आऊट. ग्रामीण भाग असल्याने या भागात कोणतेही नियोजन न करता ले-आऊट करण्यात आले असून, त्यामुळे मूलभूत सुविधांचा अभाव आहे. भांडेवाडी डम्पिंग यार्डचे स्थलांतर हाही मोठा प्रश्न आहे. निवडणुकीच्या मुद्द्यांमध्ये वाहतूक आणि रहदारीचाही समावेश आहे, परंतु सध्या ते सोडविण्याचे काम सुरू आहे.

नागपूर पूर्व विधानसभा मतदारसंघातील निवडून आलेल्या आमदारांची नावे

2019 विधानसभा निवडणूक: कृष्णा पंचम खोपडे (भाजप)

2014 विधानसभा निवडणूक: कृष्णा पंचम खोपडे (भाजप)

2009 विधानसभा निवडणूक: कृष्णा खोपडे (भाजप)

भाजपच्या बाजूने समीकरण

पूर्वीची नागपूर विधानसभेची जागा एकेकाळी काँग्रेसचा बालेकिल्ला मानली जात होती. मात्र नुकत्याच झालेल्या लोकसभा निवडणुकीत एकीकडे केंद्रीय मंत्री नितीन गडकरी शहरातील अनेक विधानसभा मतदारसंघात पिछाडीवर पडलेले दिसले, तर पूर्व नागपुरात मात्र ते 72 हजार मतांनी आघाडीवर होते. अशा स्थितीत यावेळीही भाजप आपली पकड कायम ठेवू शकते, असा अंदाज व्यक्त केला जात आहे.