हिंदू धर्मात किंवा एकंदरीतच भारतीय संस्कृतीत स्त्रीयांच्या आभुषणाला एक वेगळंच महत्व आहेे. प्रत्येक अलंकार हा फक्त स्त्रीचं सौंदर्य वाढवत नाही तर तिचा आत्मविश्वास देखील वाढवतो. या अलंकाराप्रमाणे स्त्रियांच्या जिव्हाळ्या विषय म्हणजे टिकली किंवा कुंकू. धार्मिकदृष्ट्या टिकलीचं आणि कुंकू लावण्याचं महत्त्व मोठं आहे.
भारतीय संस्कृतीत टिकली ही फक्त सौंदर्याचं चिन्ह नसून ती श्रद्धा, परंपरा आणि अध्यात्म यांचं प्रतीक मानली जाते. स्त्रीच्या कपाळावर लावलेली टिकली ही तिच्यातल्या दैवीशक्तीचं प्रतीक आहे असं हिंदू पुराणातत सांगितलं जातं. मात्र याला शास्त्रीय कारण देखील आहे. टिकली लावण्याचं ठिकाण म्हणजे भुवयांच्या मध्ये असलेलं स्थान, ज्याला “आज्ञाचक्र” असं म्हटलं जातं. हे चक्र मन, बुद्धी आणि आत्मिक उर्जेचं केंद्र मानलं जातं. या ठिकाणी टिकली लावल्यानं मनाची एकाग्रता वाढते, विचार स्पष्ट होतात आणि मानसिक स्थैर्य प्राप्त होतं. धार्मिक दृष्टीकोनातून हे ठिकाण दिव्य उर्जेचं द्वार मानलं गेलं आहे, त्यामुळे टिकली ही अध्यात्मिक उर्जेचं संरक्षण करते.
लाल रंगाची टिकली किंवा कुंकू ही पार्वती देवीचं प्रतीक मानली जाते. ती स्त्रीशक्ती, प्रेम, समृद्धी आणि सौभाग्याचं द्योतक आहे. विवाहित स्त्री लाल टिकली लावते कारण ती पतीच्या दीर्घायुष्याची, दांपत्यसौख्याची आणि कुटुंबाच्या मंगलतेची प्रतीक असते. अविवाहित मुली पिवळी किंवा काळी टिकली लावतात, जी साधेपणा आणि शुद्धतेचं प्रतिनिधित्व करते, असं शास्त्रात सांगितलं जातं.
टिकली लावण्यामागे एक शास्त्रीय कारण देखील आहे. या मागे फक्त अध्यात्म नाही तर विज्ञान देखील आहे. कपाळाच्या मध्यभागी हलका दाब पडल्याने मन शांत राहतं, ताण कमी होतो आणि एकाग्रता वाढते. त्यामुळे टिकली ही धार्मिकतेबरोबरच आरोग्यासाठीही लाभदायक ठरते.
एकूणच टिकली ही फक्त अलंकार नव्हे तर भारतीय स्त्रीचं संस्कार आणि अध्यात्माशी असलेलं नातं दाखवते. ती देवीशक्तीचं रूप असल्याचं मानून प्रत्येक स्त्री आपल्या कपाळावर टिकली लावून आपली ओळख, श्रद्धा आणि संस्कृती यांचं जतन करते. त्यामुळे टिकलीचं धार्मिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व समाजात मोठं आहे.
भारतीय संस्कृतीत टिकलीला विशेष धार्मिक स्थान आहे. स्त्रीच्या कपाळावरची टिकली म्हणजे तिच्या आत्मसन्मानाचं, अध्यात्मिक ऊर्जेचं आणि सौभाग्याचं प्रतीक मानली जाते. प्राचीन धर्मग्रंथांनुसार, कपाळावरचं मधलं स्थान हे आत्मा आणि परमात्मा यांच्या मिलनाचं केंद्र मानलं गेलं आहे. त्यामुळे या ठिकाणी टिकली लावणं म्हणजे देवत्वाशी जोडलेलं चिन्ह धारण करणं होय.
टिकली ही केवळ लाल रंगाचीच नसते. पिवळी, केशरी, काळी, हिरवी, सोनेरी अशा विविध रंगांच्या टिकल्या धार्मिक कार्यांमध्ये वापरल्या जातात. प्रत्येक रंगाचं स्वतःचं एक धार्मिक अर्थ असतो
लाल टिकली – शक्ती आणि सौभाग्याचं प्रतीक (देवी पार्वती)
पिवळी टिकली – ज्ञान, बुद्धी आणि समृद्धीचं प्रतीक (देवी सरस्वती)
काळी टिकली – नजरेपासून आणि वाईट ऊर्जेपासून संरक्षण, शक्यतो काळ्या रंगाची टिकली ही कुमारीका मुली लावतात.
केशरी टिकली – भक्ती, श्रद्धा आणि अध्यात्मिक साधनेचं प्रतीक
पुराणकथांनुसार, देवी सती हिच्या आत्मत्यागानंतर भगवान शिव शोकाकुल झाले, त्यानंतर देवी पार्वती म्हणून सतीला पुनर्जन्म झाला आणि तिने पुन्हा महादेवांशी विवाह केला. त्या वेळेपासून विवाहित स्त्री कपाळावर टिकली लावून देवी पार्वतीप्रमाणेच मंगलसूत्र आणि टिकली या दोन्ही मंगल चिन्हांचं पालन करते.
याशिवाय काही धार्मिक समारंभात, जसं की पूजा, व्रत किंवा सण, टिकली लावणं अनिवार्य मानलं जातं. कारण ती शुभत्वाचं आणि देवी कृपेचं आमंत्रण मानली जाते.शेवटी, टिकली ही केवळ अलंकार नाही तर ती स्त्रीशक्ती, श्रद्धा आणि अध्यात्माचं तेजस्वी प्रतीक आहे. ती भारतीय स्त्रीच्या गौरवशाली संस्कृतीचं आणि तिच्या अंतःकरणातील दिव्य शक्तीचं द्योतक आहे, अशी आख्यायिका सांगितली जाते.
.png "Videos"){kind=small}
