भारत-नेपाळमध्ये अनेक वर्षांपासून ऐतिहासिक संबंध; पहिल्या महिला पंतप्रधानांसमोर अनेक आव्हान

नेपाळमध्ये हिंसा झाल्यानंतर भारत-नेपाळ संबंधांवर मोठा परिणाम होत आहे. नेपाळच्या पहिल्या महिला पंतप्रधानांसमोरील अनेक मोठे आव्हानं निर्माण झाली आहेत.

सध्या नेपाळमध्ये पुन्हा एकदा शांतता निर्माण होत आहे. पण ही शांतता किती काळ टिकेल हे कोणालाही माहिती नाही. कारण अंतरिम पंतप्रधान झाल्यानंतर सुशीला कार्की यांनी म्हटले आहे की, भारत आणि नेपाळमधील लिपुलेख, लिंपियाधुरा आणि कालापानी सारखे वाद संविधानाच्या भावनेनुसार सोडवण्याचा प्रयत्न करतील. नेपाळमधील काही लोक त्यांना भारताचे एजंट म्हणून बदनाम करण्याचा प्रयत्न करतील का हे पाहणे बाकी आहे. भारतातील बीएचयूमधून राज्यशास्त्रात एम.ए. पदवी मिळवल्यानंतर शिक्षण आणि कायद्याच्या क्षेत्रात करिअर करणाऱ्या नेपाळच्या पहिल्या महिला पंतप्रधानांसमोरील सर्वात मोठे आव्हान म्हणजे त्या आंदोलन करणाऱ्या तरुणांची स्वप्ने कशी पूर्ण करतात.

त्यांच्यासमोर दुसरे मोठे आव्हान म्हणजे भ्रष्टाचाराच्या समस्येवर तोडगा काढणे आणि तिसरे मोठे आव्हान म्हणजे देशाच्या अंतर्गत परिस्थितीवर नियंत्रण ठेवणे, सहा महिन्यांत संसदीय निवडणुका घेणे आणि आंतरराष्ट्रीय संबंध मजबूत करणे. भारत आणि नेपाळमधील संबंधांची सर्वात मोठी खासियत म्हणजे दोन्ही देशांच्या सीमावर्ती भागातही अशीच परिस्थिती दिसून येते, नेपाळी लोक भारतात स्वस्तात मिळणाऱ्या वस्तू खरेदी करण्यासाठी मुक्तपणे भारतात येतात आणि भारतातील लोक अशाच गोष्टी खरेदी करण्यासाठी नेपाळला जाण्यास मागेपुढे पाहत नाहीत.

राजकीय बातम्या वाचण्यासाठी क्लिक करा

उत्तराखंड राज्यातील पिथोरागड जिल्हा मुख्यालयात असलेल्या प्रेसमध्ये नेपाळी शालेय प्रश्नपत्रिका देखील छापल्या जातात. त्याचप्रमाणे, उत्तर प्रदेशातील लखीमपूर सारख्या अनेक सीमावर्ती जिल्ह्यांतील प्रमुख शहरांमध्ये नेपाळमधील लोक त्यांच्या गाड्या सर्व्हिस करण्यासाठी येतात. भारतातील लोक नेपाळमधून आयात केलेल्या वस्तू खरेदी करण्यासाठी सीमा ओलांडतात. भूतकाळात, भारत कधी मुघलांच्या आणि कधी ब्रिटिशांच्या गुलामगिरीत होता, परंतु नेपाळ कधीही कोणत्याही देशाचा गुलाम राहिला नाही. नोकरी आणि रोजगार संबंधी बराच काळ, नेपाळच्या गोरखा राजांनी उत्तराखंडच्या काही भागांवर राज्य केले होते.

१९ व्या शतकाच्या शेवटच्या दशकात नेपाळचा राजा आणि भारताच्या ब्रिटिश सरकारमध्ये झालेल्या कराराच्या आधारेच गोरखा राजवट संपुष्टात आली. दोन्ही देशांमधील घटनांचा एकमेकांवर लक्षणीय परिणाम होतो. ८ ते १० सप्टेंबर दरम्यान नेपाळमध्ये जे काही घडले त्याचा भारतावर प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्षपणे परिणाम नक्कीच होईल. रोजगार आणि रोजगाराच्या बाबतीतही भारत आणि नेपाळमध्ये एक अद्भुत संबंध आहे. ज्या वेगाने एक भारतीय व्यापारी नेपाळमध्ये जाऊन आपला व्यवसाय सुरू करू शकतो आणि नफा कमवून तेथे आपला व्यवसाय स्थापित करू शकतो, तेवढ्या वेगाने इतर कोणत्याही देशात शक्य नाही. भारतातील सर्व वर्तमानपत्रे, टीव्ही चॅनेल आणि सोशल मीडिया पोर्टल नेपाळमधील हिंसक घटनांच्या बातम्यांनी भरलेले होते. सलग तीन दिवस नेपाळमधील बातम्या भारतीय माध्यमांच्या मथळ्यांमध्ये राहिल्या.

नवराष्ट्र विशेष लेख वाचण्यासाठी क्लिक करा

नेपाळ आणि भारत यांच्यातील संबंधांची स्थिती अशी आहे की नेपाळमधील अनेक राजकीय कुटुंबांच्या नेत्यांनी भारतात राहून शिक्षण घेतले होते. चित्रपट उद्योगातील एक मोठे नाव असलेल्या मनीषा कोईराला नेपाळच्या आहेत, त्याचप्रमाणे प्राजक्ता कोळी हिचा नवरा हा देखील नेपाळी आहे. हे लोक भारतीय चित्रपट उद्योगाला एक वेगळी ओळख देतात. नेपाळ आणि भारत हे आंतरराष्ट्रीय सीमांनी बांधलेले दोन वेगवेगळे देश आहेत, परंतु त्यांच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी, या दोन्ही देशांचे नागरिक एकमेकांच्या भूमीशी अशाच प्रकारे जोडलेले आहेत, जसे एकाच शहरात राहणारे दोन लोक एकमेकांच्या घरी जाऊन आपली उपजीविका करण्यासाठी आणि नोकरी करण्यासाठी येतात.

अंतरिम पंतप्रधान सुशीला यांच्यासमोरील आव्हाने

नेपाळमधील अराजकतेचा परिणाम दोन्ही देशांच्या नागरिकांवर झाला आहे. एकीकडे, काठमांडूजवळील सीमावर्ती गावांमधील अनेक लोक, जे कामावर जातात, ते त्यांच्या घरातच बंदिस्त आहेत. ते म्हणतात की अन्नधान्याच्या किमती वाढत आहेत. त्यांचा पुरवठा लवकरच संपेल. नजरेपर्यंत धूर दिसतो. दुसरीकडे, अनेक भारतीय राज्यांमधील पर्यटक देखील तिथे अडकले आहेत आणि सरकारकडे बचावासाठी विनंती करत आहेत.

लेख – ज्ञानेंद्र पांडे

 

याचे मूळ आर्टिकल वाचण्यासाठी आपण https://navbharatlive.com/ यावर क्लिक करावे