National Rock Day 2025: जाणून घ्या 13 जुलैचा ‘आंतरराष्ट्रीय खडक दिवस’ का आहे विशेष?

National Rock Day 2025 : दरवर्षी 13 जुलै रोजी साजरा होणारा ‘आंतरराष्ट्रीय खडक दिवस’ (International Rock Day) हा दिवस साजरा करण्यामागे काही उद्देश आहे जाणून घ्या कोणता ते.

National Rock Day 2025 : दरवर्षी १३ जुलै रोजी साजरा होणारा ‘आंतरराष्ट्रीय खडक दिवस’ (International Rock Day) हा केवळ गिटारवादन, रॉक संगीत किंवा मंचावरील उर्जा याचा उत्सव नाही. हा दिवस आहे पृथ्वीच्या पोटातील खऱ्या ‘रॉक स्टार्स’म्हणजेच खडकांचे महत्त्व पटवून देणारा. विज्ञान आणि मानवी इतिहासातील या मौल्यवान घटकाचा सन्मान करण्यासाठी साजरा केला जाणारा हा दिवस खऱ्या अर्थाने भूगर्भशास्त्र आणि पृथ्वी विज्ञानाची ओळख करून देतो.

खडक म्हणजे काय?

खडक म्हणजे एक किंवा अधिक खनिजांपासून बनलेले नैसर्गिक घन पदार्थ. हे केवळ पृथ्वीच्या पृष्ठभागावरच नव्हे, तर तिच्या खोल आतपर्यंत विखुरलेले आहेत. पृथ्वीचा बाह्य थर म्हणजे लिथोस्फीअर हे पूर्णतः खडकांनी बनलेले आहे. ही खडकं लाखो-कोटी वर्षांचा इतिहास, उत्क्रांती, आणि जडत्वाचे साक्षीदार आहेत.

जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : 300 वर्षांपूर्वी गोव्यातून निघालेलं पोर्तुगीज जहाज समुद्रात बुडालं; आता सापडला 12 अब्ज रुपयांचा खजिना

खडकांचे ३ मुख्य प्रकार:

1. अग्निजन्य खडक (Igneous Rocks):
   हे खडक पृथ्वीच्या आतून येणाऱ्या मॅग्माच्या थंड होण्याने तयार होतात. जसे की ग्रॅनाईट, ऑब्सिडिअन.

2. गाळयुक्त खडक (Sedimentary Rocks):
   वारा, पाऊस, बर्फ किंवा प्रवाहांमुळे इतर खडकांचे तुकडे एकत्र जमा होऊन तयार होतात. जसे की सँडस्टोन, शेल.

3. रूपांतरित खडक (Metamorphic Rocks):
   हे पूर्वीचे अग्निजन्य किंवा गाळयुक्त खडक उष्णता व दाबाने बदलून रूपांतरीत होतात. जसे की संगमरवरी (Marble), स्लेट.

इतिहासात खडकांचे योगदान

पूर्वापार काळापासून मानवाने खडकांचा उपयोग shelter, हत्यारे, मूर्ती, रस्ते, इमारती आणि इतर यंत्रसामग्री तयार करण्यासाठी केला आहे. ताम्रयुग, लोहयुग आणि अगदी आधुनिक युगाच्या सुरुवातीसही खडक मानवाच्या विकासाच्या केंद्रस्थानी होते. तुम्हाला आश्चर्य वाटेल, पण सोने आणि चांदीसारख्या मौल्यवान धातूंनी भरलेले खडक देखील असतात, आणि त्यातूनच हे खनिज पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर आणले जाते. याचे बहुतेक प्रमाण अजूनही पृथ्वीच्या आतमध्येच खोलवर पुरलेले आहे.

खडकांविषयी ५ थक्क करणारी तथ्ये:

1. खडक आणि पृथ्वीचा इतिहास:
   विविध गाळांच्या थरांवर आधारित खडकांच्या अभ्यासातून भूवैज्ञानिक पृथ्वीच्या विविध युगांचा अभ्यास करतात.

2. मंगळावरही खडक आहेत:
   NASA च्या संशोधनात असे आढळले आहे की मंगळ ग्रहावरही पृथ्वीप्रमाणे विविध प्रकारचे खडक आणि गाळ आहेत.

3. ‘शूटिंग स्टार’ म्हणजेही खडक:
   रात्री आकाशात चमकणारे ‘शूटिंग स्टार’ हे प्रत्यक्षात पृथ्वीच्या वातावरणात प्रवेश करणारे अवकाशातील खडक असतात.

4. सोनेसुद्धा खडकातून मिळते:
   आपण वापरत असलेले सोने हे खडकांमधून खणून काढले जाते.

5. बहुतेक सोने पृथ्वीच्या आत पुन्हा जातं:
   खाणीतून मिळालेले अनेक खनिज पृथ्वीच्या भूगर्भात साठवले जातात, म्हणूनच नवीन साठे शोधणे कठीण ठरते.

जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : तुर्कीची S-400 पाकिस्तानला विकण्याची योजना; काय असणार अमेरिका आणि इस्रायलची भूमिका?

खडकांच्या अभ्यासाला काय म्हणतात?

खडकांचा आणि पृथ्वीच्या घटकांचा सखोल अभ्यास ‘भूगर्भशास्त्र’ (Geology) म्हणून ओळखला जातो. या क्षेत्रात संशोधन करणारे शास्त्रज्ञ ‘भूगर्भशास्त्रज्ञ’ (Geologist) असतात. आज अनेक विद्यापीठे आणि संस्था या क्षेत्रात पदवी व संशोधनासाठी शिष्यवृत्तीही देतात.