World Organ Donation Day: भारतात अवयवदानाबाबत आहेत अनेक आव्हाने, जाणून घ्या तज्ञ काय म्हणतात

अवयवदानाला महादान असे म्हणतात, ज्याच्या मदतीने जगभरात दरवर्षी लाखो जीव वाचवले जाऊ शकतात. मात्र, दुर्दैवाने भारतात अवयवदानाची गरज आणि अवयवदान यांच्यात मोठी तफावत आहे.

नवी दिल्ली : अवयवदानाला महादान असे म्हणतात, ज्याच्या मदतीने जगभरात दरवर्षी लाखो जीव वाचवले जाऊ शकतात. मात्र, दुर्दैवाने भारतात अवयवदानाची गरज आणि अवयवदान यांच्यात मोठी तफावत आहे. तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, अवयवदानाबाबत लोकांमध्ये जागरूकता नसल्यामुळे आणि त्यासंबंधीच्या गैरसमजांमुळे आव्हाने सातत्याने वाढत आहेत.

अवयवदानाच्या महत्त्वाविषयी जागरुकता निर्माण करण्यासाठी आणि त्यासंबंधीच्या गैरसमज दूर करण्यासाठी दरवर्षी 13 ऑगस्ट रोजी जागतिक अवयवदान दिन साजरा केला जातो. भारतात अवयवदानाचे प्रमाण खूपच कमी असल्याचे अहवालात दिसून आले आहे. येथे मृत शरीरातून अवयव दान करणाऱ्यांची संख्या प्रति दशलक्ष लोकांपेक्षा एकापेक्षा कमी आहे. याउलट, पाश्चात्य देशांमध्ये 70-80 टक्के अवयव दान मृतांच्या शरीरातून मिळतात. अवयवदानाच्या कमतरतेसोबतच अवयवांची नासाडी हेही देशात मोठे आव्हान असून, ही निश्चितच चिंतेची समस्या असल्याचे तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे.

अवयवदानाबाबत आव्हाने

मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, मिथकांमुळे आणि लोकांमध्ये योग्य माहितीच्या अभावामुळे, दरवर्षी मोठ्या प्रमाणात मूत्रपिंड आणि इतर महत्त्वपूर्ण अवयव नष्ट होतात. मेंदू मृत व्यक्तींची रुग्णालयांमध्ये वेळेत ओळख पटत नाही, त्यामुळे संभाव्य दात्यांची उपलब्धता असूनही देशात अवयवदानाच्या दरात लक्षणीय घट होत आहे. भारतासारख्या दाट लोकवस्तीच्या देशात दरवर्षी हजारो जीवरक्षक अवयव एकतर वाया जातात किंवा वेळेत मिळत नाहीत ही मोठी विडंबना आहे, असे आरोग्य तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे.

नवराष्ट्र विशेष बातम्या : संविधानाचा मसुदा तयार करण्यासाठी सात जणांची निवड केली होती, मग डॉ. आंबेडकरांनीच का घेतली जबादारी?

गुजरातमध्ये अवयवदानाचे प्रमाण वाढले आहे

स्टेट ऑर्गन अँड टिश्यू ट्रान्सप्लांट ऑर्गनायझेशन गुजरातच्या आकडेवारीनुसार, 2023 मध्ये राज्यात कोविडपूर्व काळाच्या तुलनेत अवयवदानात 275% वाढ झाली आहे. शिवाय, चालू वर्षात (2024) अवयवदान मागील वर्षाच्या एकूण अवयवदानाच्या जवळपास 50% पर्यंत पोहोचले आहे. आकडेवारी दर्शवते की 2019 मध्ये 170 अवयवदान झाले होते, जे 2023 मध्ये 469 पर्यंत वाढेल. याशिवाय 2024 मध्ये आतापर्यंत 231 अवयवदान झाले आहेत. इतर राज्यांनीही या आकडेवारीवरून प्रेरणा घेऊन अवयवदानाला प्रोत्साहन देण्याच्या मार्गांचा विचार करावा, असे आरोग्य तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे.

जागतिक बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : तिसरे महायुद्ध झाल्यास जगातील ‘हे’ 7 देश राहतील सुरक्षित; जाणून घ्या कोणते

आरोग्य मंत्रालयाने SOP जारी केला

अवयवदानाला प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि अवयवांची उत्तम देखभाल करण्यासाठी, केंद्रीय आरोग्य मंत्रालयाने अलीकडेच प्रवासाच्या विविध पद्धतींद्वारे मानवी अवयवांच्या वाहतुकीसाठी पहिला SOP जारी केला आहे. या अंतर्गत अवयवांची वाहतूक करणाऱ्या विमान कंपन्यांना प्राधान्याच्या आधारावर टेक ऑफ आणि लँडिंगची व्यवस्था करण्याची परवानगी दिली जाईल. केंद्रीय आरोग्य सचिव अपूर्व चंद्रा म्हणाले, अवयव वाहतूक प्रक्रिया सुलभ करून आपण मौल्यवान अवयवांचा वापर वाढवू शकतो आणि त्यांची नासाडी कमी करू शकतो.