‘भारतात महिला कुस्तीपटू होणं किती अवघड’; साक्षी मलिकच्या अश्रूंमध्ये लपले होते अनेक रहस्य; वाचा यावरील सविस्तर रिपोर्ट

Sakshi Maliks Tears : भारतीय कुस्ती महासंघाच्या अध्यक्षपदी ब्रिजभूषण सिंह यांचे निकटवर्तीय संजय सिंह यांची निवड झाली असून, त्यानंतर भारतीय कुस्तीपटू साक्षी मलिकने निवृत्ती जाहीर केली आहे. आता (कुस्तीसाठी) शिबिरे आयोजित केली जातील, ज्यांना कुस्ती करायची आहे ते कुस्ती करीत आहेत. ज्यांना राजकारण करायचे आहे त्यांनी राजकारण करावे. हे शब्द आहेत नुकतेच भारतीय कुस्ती महासंघाच्या अध्यक्षपदी निवड झालेल्या संजय सिंग यांचे.

संजय सिंह यांचे संपूर्ण पॅनल बहुमताने विजयी

संजय सिंह यांचे संपूर्ण पॅनल बहुमताने विजयी झाले आहे. भारतीय कुस्ती महासंघाच्या (WFI) अध्यक्षपदी निवड झाल्यानंतर लगेचच एक चित्र समोर आले. ज्यामध्ये ब्रिजभूषण सिंह यांच्या गळ्यात अनेक माळा दिसत आहेत आणि अध्यक्षपदासाठी निवडून आलेले ब्रिजभूषण यांचे निकटवर्तीय संजय सिंह त्यांच्या जवळ उभे आहेत.

साक्षी मलिकची कुस्तीमधून निवृत्ती

ही बातमी समोर येताच, ऑलिम्पिक पदक जिंकणारी देशातील पहिली महिला कुस्तीपटू साक्षी मलिकने पत्रकार परिषद घेतली. ज्यामध्ये, रडत, ती स्टेजवर तिचे बूट ठेवते आणि कुस्तीतून निवृत्त होते.

यावरून भाजप खासदार ब्रिजभूषण सिंह यांचा किती प्रभाव आहे आणि संजय सिंह त्यांच्यासाठी किती खास आहेत हे स्पष्ट होते. महिला कुस्तीपटूंनी ब्रिजभूषण सिंग यांच्यावर केलेले आरोप आणि त्यांनी केलेल्या प्रात्यक्षिकांशी हे प्रकरण संबंधित आहे, हे आतापर्यंत तुम्हाला समजले असेल. साक्षी मलिक, विनेश फोगट आणि बजरंग पुनिया यांच्यासह खेळाडूंनी दिल्लीच्या जंतरमंतरवर सिंह यांच्या अटकेची मागणी करत अनेक आठवडे आंदोलन केले.

संजय सिंह यांच्या विजयाने महिला कुस्तीपटूंना धक्का

यानंतर ब्रिजभूषण यांना कुस्ती महासंघाच्या अध्यक्षपदावरून हटवण्यात आले. कुस्तीपटूंनी केंद्रीय क्रीडा मंत्री अनुराग ठाकूर यांना आवाहन केले होते की, ब्रिजभूषण यांच्या जवळच्या कोणालाही WFI निवडणूक लढवू देऊ नये. ब्रिजभूषण यांचा मुलगा आणि जावई यांनी ही निवडणूक लढवली नसली तरी संजय सिंह यांच्या विजयाने महिला कुस्तीपटूंना धक्का बसला.

कुस्तीला करिअर म्हणून निवडणे हे मोठे आव्हान

पुरुषप्रधान विचारांच्या भिंती तोडून महिलांना पुढे जावे लागलेल्या भारतात साक्षी मलिकसारख्या महिला कुस्तीपटूसाठी कुस्तीचा मार्ग अजिबात सोपा नव्हता. ज्या देशात महिलांना सुंदर दिसण्याचा आणि लग्न करून कुटुंब सुरू करण्याचा सल्ला दिला जातो, त्या देशात पुरुषाचा खेळ मानल्या जाणाऱ्या कुस्तीला करिअर म्हणून निवडणे हे मोठे आव्हान आहे. जो आजही मलिकला अशा प्रकारे निवृत्त होताना पाहून जाणवतो.

भारतातील पहिली महिला कुस्तीपटू जिला कोणीही हरवू शकला नाही
भारतातील पहिली महिला कुस्तीपटू हमीदा बानो होती. 1950 च्या दशकात, जेव्हा महिला कुस्ती पाहणे आश्चर्यकारक मानले जात असे, तेव्हा हमीदा बानो यांनी आपल्या कुस्तीने अनेक पुरुषांना थक्क केले होते.

तथापि, ज्या काळात पुरुषांसाठी स्त्रीशी लढणे लाजिरवाणे मानले जात असे, त्या काळात हमीदासाठी कुस्ती खूप कठीण होती. हमीदाचा जन्म मिर्झापूर येथे झाला आणि तिने अलीगडमध्ये सलाम नावाच्या कुस्तीपटूच्या हाताखाली कुस्तीचे प्रशिक्षण घेतले. 107 किलो वजन आणि 5 फूट 3 इंच उंच असलेल्या हमीदाने पुरुषांना आव्हान दिले होते की, जर तिच्यातील कोणताही पैलवान जिंकला तर ती त्याच्याशी लग्न करेल.

एका महिलेने दिलेल्या या इशाऱ्याने पुरूषांना चांगलाच धक्का बसला. बडोद्यातील बाबा पहेलवान यांनी त्यांचे आव्हान स्वीकारले. ही कुस्ती पाहण्यासाठी लांबून लोक येत होते. लोकांसाठी बसण्याची व्यवस्थाही करण्यात आली होती. एका पुरुषाला एका महिलेशी कुस्ती करताना पाहून सर्वांनाच आश्चर्य वाटले.

मात्र, हमीदाने बाबा पहेलवानचा अवघ्या एक मिनिट 34 सेकंदात पराभव केला आणि तिला या सामन्यात विजयी घोषित करण्यात आले. या सामन्यानंतर बाबा पहेलवान यांनी निवृत्ती घेतली. हमीदाने तिच्या आयुष्यातील प्रत्येक लढा जिंकला, परंतु तरीही बरेच लोक तिला खोटे म्हणतात.

माणसाच्या जगात कुस्ती खेळणे हमीदासाठी सोपे नव्हते. एक महिला पुरुषांना अशाप्रकारे आव्हान देत कुस्तीच्या मैदानात त्यांचा पराभव करत असल्याचा राग काही लोकांना होता. एकदा महाराष्ट्रातील कोल्हापुरात तिने शोभा सिंग पंजाबी नावाच्या कुस्तीपटूला एका सामन्यात पराभूत केले तेव्हा लोकांनी तिच्यावर दगडफेक केली. त्यावेळी गर्दीवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी पोलिसांनाही पाचारण करावे लागले.

एक स्त्री असल्यामुळे, पितृसत्ताक विचारांचे लोक तिच्यावर अनेकदा आरोप करतात की ती बाहेरच्या पैलवानांशी लैंगिक संबंध ठेवत असे, त्यामुळे कोणताही पैलवान तिला पराभूत करू शकत नाही आणि तो आधीच स्वतःला पराभूत समजत असे. एकदा हमीदाचा एक सामना रद्द झाला.

त्याबाबत त्यांनी त्यावेळी राज्याच्या मुख्यमंत्र्यांकडे तक्रारही केली होती. तथापि, मुख्यमंत्री मोरारजी देसाई यांनी उत्तर दिले होते की प्रशासक सतत तक्रार करत होते की ते हमीदासमोर डमी पैलवान उभे करीत आहेत, त्यामुळे सामना रद्द करण्यात आला.

हमीदाने तिच्या आयुष्यातील प्रत्येक स्पर्धा जिंकली. 1954 मध्ये तिने व्हेरा चेस्टेलिनचा एका मिनिटापेक्षा कमी वेळात पराभव केला. यानंतर त्याने युरोपला जाऊन तिथल्या पैलवानांशी कुस्ती खेळण्याची घोषणा केली. मात्र, यानंतर हमीदाचे नाव इतिहासात नोंदले गेले आणि तिची एकही लढत झाल्याची बातमी नाही.

महिलांसाठी कुस्ती कशी सामान्य झाली
काही दशकांपासून महिलांमध्ये कुस्ती खेळणे इतके सामान्य नव्हते. मात्र, गेल्या दशकात कुस्तीमध्ये महिलांसाठी बरीच सुधारणा झाली आहे. गीता फोगट, बबिता फोगट, विनेश फोगट या महिला खेळाडूंनी कुस्तीत आपलेही वर्चस्व असल्याचे दाखवून दिले.

फोगट बहिणी आणि त्यांचे वडील महावीर फोगट यांच्या संघर्षाचे चित्रण करणारा आमिर खान स्टारर दंगल हा चित्रपटही तयार करण्यात आला होता. ज्यामध्ये महिलांसाठी या खेळात प्रवेश करणे किती कठीण आहे हे दाखवण्यात आले होते. मात्र, हा चित्रपट प्रदर्शित होण्यापूर्वीच फोगट बहिणींनी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर बाजी मारली होती. गीता आणि बबिता फोगट यांनी 2009 मध्ये कॉमनवेल्थ गेम्स जिंकले होते.