पृथ्वीपेक्षा चंद्रावर का वेगाने धावतो वेळ? जाणून घ्या यामागील खरे वैज्ञानिक कारण

पृथ्वीपेक्षा चंद्रावर वेळ वेगाने जातो. म्हणूनच 2024 मध्ये व्हाईट हाऊसने चंद्राच्या वेळेची प्रणाली तयार करण्याचा प्रस्ताव ठेवला होता. जाणून घ्या काय आहे यामागील वैज्ञानिक कारण ते.

पृथ्वीपेक्षा चंद्रावर वेळ वेगाने जातो. म्हणूनच 2024 मध्ये व्हाईट हाऊसने चंद्राच्या वेळेची प्रणाली तयार करण्याचा प्रस्ताव ठेवला होता. यामुळे चंद्रावरील कोणतीही मोहीम यशस्वी करणे अधिक सोपे होईल. या अहवालात, चंद्राची वेळ प्रणाली पृथ्वीपेक्षा वेगळी का आहे हे आपल्याला कळेल आणि चंद्रावर वेळ अधिक वेगाने का धावतो हे देखील आपल्याला कळेल.

पृथ्वीपेक्षा चंद्रावर वेळ खूप वेगाने जातो. यामागेही एक मोठे वैज्ञानिक कारण आहे. आजकाल, नासा असो की इस्रो, प्रत्येकजण चंद्राबद्दल अधिकाधिक माहिती गोळा करत आहे. दरम्यान, नासाने आर्टेमिस कार्यक्रम सुरू केला आहे. या अंतर्गत नासा चंद्रावर मानवी क्रियाकलाप वाढवण्याचा प्रयत्न करत आहे. या कार्यक्रमाचे उद्दिष्ट केवळ चंद्रावर वसाहती निर्माण करणे हे नाही तर चंद्राच्या वेळेची व्यवस्था तयार करणे हे देखील आहे.

सन 2024 मध्ये, व्हाईट हाऊसने चंद्राच्या वेळेची प्रणाली तयार करण्याचा प्रस्ताव ठेवला होता, जेणेकरून भविष्यातील मोहिमा आणि चंद्रावरील मानवी वसाहती योग्यरित्या चालवता येतील. या अहवालात, चंद्राची वेळ प्रणाली पृथ्वीपेक्षा वेगळी का आहे हे आपल्याला कळेल आणि चंद्रावर वेळ अधिक वेगाने का धावतो हे देखील आपल्याला कळेल.

चंद्रावर घड्याळ किती वेगाने चालते?

अलीकडेच, नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ स्टँडर्ड्स अँड टेक्नॉलॉजी (NIST) चे संशोधक बिजुनाथ पाटला आणि नील ऍशबी यांनी चंद्र आणि पृथ्वीवर वेळ मागे जाण्याची कारणे शोधून काढली. त्यांच्या अभ्यासानुसार, चंद्रावरील घड्याळे दररोज 56 मायक्रोसेकंद वेगाने फिरतात. हा फरक मुख्यतः दोन कारणांमुळे आहे, पहिले म्हणजे चंद्राचे गुरुत्वाकर्षण म्हणजेच गुरुत्वाकर्षण शक्ती पृथ्वीच्या तुलनेत कमकुवत आहे, त्यामुळे वेळ अधिक वेगाने जातो. दुसरे कारण म्हणजे चंद्राच्या कक्षेचे मंद फिरणे.

जागतिक बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : सीरियन बंडखोरांची मोठी चाल; रशियाचे फायटर जेट मिग-23 घेतले ताब्यात

बिजुनाथ पाटला म्हणाले की, या छोट्याशा फरकाचेही अनेक मोहिमांमध्ये गंभीर परिणाम होऊ शकतात. उदाहरणार्थ, 56 मायक्रोसेकंदच्या त्रुटीमुळे दररोज 17 किलोमीटरपर्यंत नेव्हिगेशनमध्ये त्रुटी येऊ शकते. त्यामुळे चंद्रावरील वेळेची वेळ जाणून घेणे अत्यंत महत्त्वाचे ठरते.

नेमकी वेळ जाणून घेणे महत्त्वाचे का आहे?

चेरिल ग्रामलिंग, नासाच्या गोडार्ड स्पेस फ्लाइट सेंटरमधील सिस्टम अभियंता, म्हणाले की चंद्रावर भविष्यातील मोहिमांच्या यशासाठी आणि सुरक्षिततेसाठी अचूक वेळ आवश्यक आहे. ते म्हणाले की अंतराळवीर, रोव्हर्स आणि लँडर्सना फक्त 10 मीटरच्या अचूकतेपर्यंत त्यांची स्थिती ओळखणे आवश्यक आहे. कारण एवढ्या मोठ्या कालावधीमुळे अनेक वेळा मिशनची दिशा आणि कार्यप्रणाली यामध्ये मोठ्या अडचणी निर्माण होतात.

जागतिक बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : भारताच्या या निर्णयाने जगाला विचार करायला भाग पाडले; अमेरिकेच्या कट्टर शत्रूच्या घरातच केली एन्ट्री

ग्रामलिंगने यावर जोर दिला की प्रत्येक मोहिमेला चंद्रावर वसाहती स्थापित करण्यासाठी आणि वैज्ञानिक शोधांना पुढे जाण्यासाठी योग्य वेळ आणि मार्गदर्शक तत्त्वांची आवश्यकता असेल. हे यान चंद्रावर योग्य ठिकाणी पोहोचतील आणि त्यांचे काम वेळेत पूर्ण होईल याची खात्री करावी लागेल.

आईन्स्टाईनचे विज्ञान चंद्राच्या काळातही

चंद्रावर वेगाने फिरणाऱ्या वेळेचा सिद्धांत आइनस्टाइनच्या सापेक्षतेच्या तत्त्वावर आधारित आहे. यानुसार गुरुत्वाकर्षणाचा काळावर परिणाम होतो. चंद्रावरील कमकुवत गुरुत्वाकर्षणामुळे वेळ वेगाने पुढे सरकतो. युनिव्हर्सिटी ऑफ मिसूरीचे संशोधक सर्गेई कोपेकिन आणि यूएस नेव्हल ऑब्झर्व्हेटरीचे जॉर्ज कॅप्लान यांनी त्यांच्या संशोधनात हे सिद्ध केले की चंद्रावरील वेळ दररोज 56 मायक्रोसेकंदांनी वेगवान होऊ शकते.

सूर्य आणि गुरू यांसारख्या मोठ्या खगोलीय पिंडांच्या गुरुत्वाकर्षणाचाही काळाच्या मोजमापावर परिणाम होऊ शकतो हेही त्यांनी स्पष्ट केले. यामुळे लहान बदल होऊ शकतात, जे चंद्रावरील मोहिमेदरम्यान विशेषतः महत्वाचे असू शकतात.

आगामी अनेक मोहिमांसाठी आव्हाने

नासा आणि इतर आंतरराष्ट्रीय एजन्सी देखील चंद्रावरील या बारकावे लक्षात घेण्यासाठी नवीन उपकरणे आणि प्रणाली विकसित करत आहेत. त्यामुळेच वेळ अचूक ओळखता येईल याची काळजी घेतली जात आहे. जेणेकरून नेव्हिगेशन, कम्युनिकेशन आणि ऑपरेशनमध्ये कोणतीही त्रुटी राहणार नाही. चंद्रावरील कोणत्याही प्रकारच्या वेळेची त्रुटी मोहिमेच्या यशात मोठा अडथळा ठरू शकते.

याशिवाय, चंद्रावर बेस स्टेशन्स आणि इतर वसाहतींच्या स्थापनेची अचूक वेळ देखील जाणून घेणे आवश्यक आहे. भविष्यातील मोहिमांवर सर्व उपकरणे आणि अंतराळवीर योग्य वेळी योग्य ठिकाणी पोहोचतील याची शास्त्रज्ञांना खात्री करायची आहे.

वेळेची अचूकता का महत्त्वाची आहे?

चंद्रावरील जलद गतीने जाणाऱ्या वेळेचा अभ्यास स्पेस प्रोबसाठी अचूक वेळ जाणून घेणे किती महत्त्वाचे आहे हे दर्शवते. हे केवळ वैज्ञानिक संशोधनापुरते मर्यादित नाही, तर भविष्यात चंद्रावर मानवी जीवन यशस्वीपणे प्रस्थापित करण्याची गुरुकिल्ली आहे. या आव्हानांना तोंड देण्यासाठी NASA आणि इतर एजन्सी प्रगत तंत्रज्ञान विकसित करत आहेत, जेणेकरून चंद्रावरील मानवतेची पावले स्थिर आणि यशस्वी होऊ शकतील.