लठ्ठपणा कमी करण्यासाठी इंजेक्शन खरंच गुणकारी? काय आहे यामागचं सत्य? जाणून घ्या

लठ्ठपणा कमी करणाऱ्या इंजेक्शन्सचा परिणाम प्रत्यक्ष आयुष्यात क्लिनिकल चाचण्यांइतका प्रभावी नसतो, कारण अनेक रुग्ण ते बंद करतात किंवा डोस कमी करतात.

सध्याच्या धावपळीच्या जीवनशैलीत लठ्ठपणा ही एक गंभीर समस्या बनली आहे. अनेक लोक वजन कमी करण्यासाठी विविध उपाय करत असतात. यामध्ये व्यायाम, डाएट, औषधे आणि सध्या चर्चेत असलेली इंजेक्शन्स यांचा समावेश आहे. अमेरिकेतील नवीन संशोधनातून असे समोर आले आहे की वजन कमी करण्यासाठी वापरली जाणारी काही इंजेक्शन्स प्रत्यक्ष आयुष्यात तितकीशी परिणामकारक ठरत नाहीत. या लेखात आपण या इंजेक्शन्सबाबतची सत्य माहिती, त्यांचा परिणाम, कारणं आणि अभ्यास काय सांगतो हे सविस्तर पाहणार आहोत.

डायबेटीस टाईप-2 असणाऱ्या रुग्णांमध्ये साखरेचे प्रमाण नियंत्रित करण्यासाठी आणि वजन कमी करण्यासाठी काही विशिष्ट इंजेक्शन्स वापरली जातात. यामध्ये वेगोवी (Wegovy) आणि ओझेंपिक (Ozempic) ही दोन प्रसिद्ध नावं आहेत. या इंजेक्शन्समध्ये सेमाग्लूटाइड (Semaglutide) किंवा टिर्झेपेटाइड (Tirzepatide) हे घटक असतात, जे मेंदूतील भूक नियंत्रण करणाऱ्या सिग्नलवर परिणाम करतात आणि पचन क्रिया धीमी करतात. यामुळे व्यक्तीला लवकर पोट भरल्यासारखे वाटते आणि ती कमी अन्न घेते. परिणामी वजन कमी होण्यास मदत होते.

कांदा खायला आवडत नाही? मग सोप्या पद्धतीमध्ये झटपट बनवा चवदार कांद्याची भाजी, घरातील सगळ्यांना नक्कीच आवडेल

‘ओबेसिटी जर्नल’मध्ये प्रकाशित झालेल्या एका अभ्यासात 7,881 प्रौढ रुग्णांचा समावेश करण्यात आला. यातील बहुतांश रुग्णांचा बॉडी मास इंडेक्स (BMI) 39 पेक्षा जास्त होता, जे “गंभीर लठ्ठपणा” दर्शवतो. यातील काही रुग्ण ‘प्री-डायबेटीस’ अवस्थेत होते – म्हणजे त्यांना डायबेटीस होण्याचा धोका अधिक होता.

या सर्व रुग्णांनी 2021 ते 2023 दरम्यान सेमाग्लूटाइड किंवा टिर्झेपेटाइड युक्त इंजेक्शन्स घेणे सुरू केले होते. अभ्यासकांनी त्यांच्या वजन आणि ब्लड शुगरवर याचा प्रभाव तपासला.

संशोधनातून हे स्पष्ट झाले की,

• जे रुग्ण तीन महिन्यांच्या आत इंजेक्शन घेणे थांबवतात, त्यांचे वजन सरासरी 3.6% नी कमी होते.

• तीन ते 12 महिन्यांच्या आत बंद करणाऱ्यांचे वजन 6.8% नी घटते.

• तर सलग एक वर्ष इंजेक्शन घेणाऱ्यांचे वजन 11.9% पर्यंत कमी होते.

• विशेष म्हणजे, ज्या रुग्णांना जास्त डोस देण्यात आले – सेमाग्लूटाइड (13.7%) आणि टिर्झेपेटाइड (18%) – त्यांचे वजन अधिक प्रमाणात कमी झाले.

‘प्री-डायबेटीस’ रुग्णांमध्ये ब्लड शुगर नियंत्रणात ठेवण्यात इंजेक्शनची सातत्याने घेतल्यास जास्त परिणामकारकता दिसून आली. ज्यांनी वर्षभर इंजेक्शन घेतले, त्यांच्यात 67.9% रुग्णांचे साखरेचे प्रमाण सामान्य पातळीवर होते.

संशोधनानुसार जवळपास 20% लोकांनी 3 महिन्यांच्या आत इंजेक्शन घेणे बंद केले आणि 32% लोकांनी 12 महिन्यांच्या आत हे थांबवले. यामागील मुख्य कारणे म्हणजे:

जेवणाची चव द्विगुणित करेल सोपा पण चवदार आलू भर्ता; त्वरित रेसिपी नोट करा

• इंजेक्शनचा खर्च जास्त असणे

• विमा कंपन्यांकडून रिफंड न मिळणे

• दुष्परिणाम जाणवणे (मळमळ, थकवा, पोटदुखी इ.)

• काही वेळा औषध बाजारात उपलब्ध नसणे

हे इंजेक्शन्स घेतल्याने वजन कमी होऊ शकते, पण ते सतत घेणे आणि डॉक्टरांच्या सल्ल्याने घेणे अत्यंत आवश्यक आहे. याचा उपयोग हे लक्षात घेतल्याशिवाय औषध सुरू करणे योग्य ठरणार नाही:

• इंजेक्शन कोणत्या अवस्थेत उपयुक्त आहेत हे डॉक्टर सांगतील.

• वजन कमी करताना केवळ औषधावर अवलंबून न राहता आहार आणि व्यायाम यालाही महत्त्व द्यावे लागेल.

• दीर्घकालीन वापराचे कमी आणि जास्त डोस याचे प्रभावही डॉक्टर तपासतात.

वजन कमी करण्यासाठी वापरण्यात येणारी सेमाग्लूटाइड आणि टिर्झेपेटाइडसारखी इंजेक्शन्स काही प्रमाणात परिणामकारक आहेत, पण त्याचा परिणाम रुग्णाच्या वापराच्या पद्धतीवर आणि सातत्यावर अवलंबून असतो. खर्च, दुष्परिणाम आणि नियमितता यामुळे अनेक रुग्ण काही काळानंतर हे थांबवतात, ज्यामुळे परिणामात घट होते.

यामुळे, वजन कमी करण्यासाठी कोणतीही गोष्ट “जादू”सारखी काम करत नाही. योग्य मार्ग म्हणजे संतुलित आहार, व्यायाम, मानसिक आरोग्याची काळजी आणि डॉक्टरांचा सल्ला.