काय असते BEFAST ? जाणून घ्या, स्ट्रोकची लक्षणे आणि उपाय

मेंदूमध्ये स्ट्रोक येणे आणि त्यामुळे मृत्यू होणे अशा घटना वाढत आहेत. यावर उपाय आणि याची लक्षणे याविषयी संपूर्ण माहिती न्यूरोफिजिशियन आणि इंडियन स्ट्रोक असोसिएशनचे अध्यक्ष डॉ. निर्मल सूर्या यांनीं दिली आहे.

स्ट्रोक म्हणजेच मेंदूला रक्तपुरवठा थांबल्यामुळे होणारे एक गंभीर वैद्यकीय आणीबाणीचे स्थिती आहे. स्ट्रोकमध्ये मेंदूच्या विशिष्ट भागाला ऑक्सिजन-समृद्ध रक्ताचा पुरवठा थांबतो किंवा कमी होतो, ज्यामुळे त्या भागातील ऊतींना पोषक तत्वे मिळत नाहीत. हे मेंदूच्या कार्यावर तातडीने परिणाम करते आणि व्यक्तीच्या जीवनाच्या गुणवत्तेवर दीर्घकालीन परिणाम होऊ शकतो. डॉ. निर्मल सूर्या, न्यूरोफिजिशियन आणि इंडियन स्ट्रोक असोसिएशनचे अध्यक्ष यांनी ही माहिती दिली आहे. यांचे मत आहे की स्ट्रोकच्या लक्षणांना ओळखून वेळीच उपचार केल्यास एखाद्याचा जीव वाचवता येतो. भारतात स्ट्रोकची प्रकरणे वाढत असल्याने त्याबद्दल जागरुकता गरजेची आहे.

हे देखील वाचा : अजिबात चिकट न होता आंबट-तिखट भेंडीची भाजी कशी तयार करायची? नोट करा सोपी रेसिपी

स्ट्रोकची लक्षणे ओळखण्यासाठी ‘बीफास्ट’ (BEFAST) ह्या संज्ञेचा वापर केला जातो. यात प्रत्येक अक्षर एक महत्त्वपूर्ण लक्षण दर्शवते.

B – बॅलेंस (Balance): स्ट्रोक झालेल्या व्यक्तीला अचानक संतुलन बिघडण्याचा अनुभव येतो. त्यांना नीट उभे राहता येत नाही किंवा चालताना अस्थिरता येऊ शकते. एकंदरीत, रुग्णाला बॅलन्स धरता येत नाही.

E – आईज (Eyes): स्ट्रोकमध्ये डोळ्यांच्या दृष्टीवर तात्काळ परिणाम होऊ शकतो. एका किंवा दोन्ही डोळ्यांमध्ये अचानक अंधुकपणा किंवा दृष्टी कमी होणे ही लक्षणे असू शकतात. दृष्टीत त्रास उद्भवतो.

F – फेस (Face): चेहरा हा स्ट्रोकमधील मुख्य लक्षणांपैकी एक आहे. स्ट्रोक झाल्यास चेहऱ्याच्या एका बाजूला तिरकसपणा येतो, त्या व्यक्तीला हसणे कठीण होते किंवा चेहऱ्याचे काही भाग सुस्त होतात.

A – आर्म्स (Arms): स्ट्रोकमुळे हाताचे कार्यप्रणाली कमी होते. म्हणजेच एखाद्या व्यक्तीला हात उचलताना अडचण येते, आणि हातात वजन राहत नाही.

S – स्पीक (Speak): स्ट्रोकमध्ये बोलण्यास अडचणी येतात. पीडित व्यक्तीची जीभ अडखळू लागते, शब्द नीट उच्चारता येत नाहीत किंवा काहीवेळा ती व्यक्ती अजिबात बोलू शकत नाही.

T – टाइम (Time): वेळ हा स्ट्रोकच्या उपचारांसाठी अत्यंत महत्वाचा घटक आहे. स्ट्रोकची कोणतीही लक्षणे दिसल्यास त्वरित रुग्णाला जवळच्या रुग्णालयात नेणे अत्यंत गरजेचे असते. एमआरआय, सीटी स्कॅन आणि उत्तम आयसीयू असलेल्या रुग्णालयात नेल्यास तात्काळ उपचार मिळू शकतात, ज्यामुळे रुग्णाची स्थिती सुधारण्याची शक्यता वाढते.

हे देखील वाचा : कर्करोगापासून होणार सुटका? इस्त्रायल संशोधकांनी शोधला ‘हा’ प्रभावी मार्ग

 स्ट्रोकवरील उपचाराची तातडीची आवश्यकता

स्ट्रोकमध्ये वेळीच उपचार मिळाल्यास मेंदूचे नुकसान टाळता येते. रक्तवाहिन्या बंद झाल्यास त्वरित थ्रोम्बोलायसिस (Thrombolysis) हे औषध दिले जाते, जे रक्ताच्या गुठळ्या वितळवण्यासाठी वापरले जाते. वेळेवर उपचार झाल्यास व्यक्तीचे आयुष्य वाचवता येते तसेच त्याची शारीरिक क्षमता पूर्ववत होण्याची शक्यता असते.

स्ट्रोकच्या घटनांमध्ये वाढ होत असल्याने प्रत्येकाने याची लक्षणे आणि आवश्यक पहिली मदत कशी करावी हे माहित असावे. बीफास्टमधील प्रत्येक लक्षण ओळखून वेळीच उपचार करणे गरजेचे आहे, ज्यामुळे व्यक्तीचे आरोग्य वाचू शकते.