
फोटो सौजन्य - Social Media
शूबिल: जगातील सर्वात विचित्र आणि रहस्यमय पक्षी
जगभरातील पक्ष्यांच्या विविधतेत काही प्रजातींना त्यांच्या अनोख्या आकारामुळे, वर्तनामुळे आणि दिसण्यामुळे विशेष स्थान मिळते. पूर्व आफ्रिकेच्या दलदलीत आढळणारा शूबिल (Shoebill) हा असा पक्षी आहे, जो वैज्ञानिकांपासून सामान्य माणसांपर्यंत सर्वांनाच अचंबित करतो. त्याच्या विलक्षण चोचीमुळे आणि पुतळ्यासारख्या शांत उभ्या राहण्याच्या शैलीमुळे त्याला जगातील सर्वात विचित्र पक्ष्यांपैकी एक मानले जाते.
बुटासारखी चोच : शूबिलची ओळख
शूबिलचे सर्वात आकर्षक वैशिष्ट्य म्हणजे त्याची मोठी, बुटाच्या आकाराची चोच. ही चोच लाकडी खडावासारखी जाड, रुंद आणि मजबूत असते. या चोचीची लांबी जवळपास ८ ते ९ इंचपर्यंत असते. चोचीच्या टोकाला वाकडी आणि तीक्ष्ण धार असल्याने तो मोठ्या सहजतेने मासे, बेडूक, साप आणि कधीकधी लहान मगरची पिल्लेही शिकार करतो. ही चोच पाहून कोणालाही प्रथमदर्शनी तो एखाद्या डायनासोरचा वंशज असल्याचा भास होतो.
उंची आणि शरीरयष्टी : खऱ्या अर्थाने ‘राक्षसी’ व्यक्तिमत्त्व
शूबिलची उंची ४ ते ५ फूटपर्यंत असते, म्हणजे मनुष्याच्या कंबरेपर्यंत येणारा हा पक्षी जवळून पाहताना एखाद्या मोठ्या प्राण्यासारखा वाटतो. त्याचे पंख प्रचंड रुंद, मान लांब आणि शरीर निळसर-करड्या पिसांनी व्यापलेले असते. या सर्वामुळे त्याची उपस्थिती दमदार आणि थोडी भीतीदायक वाटते.
पुतळ्यासारखे स्थिर उभे राहणे
शूबिलची शिकार पद्धत अत्यंत अनोखी आहे. तो दलदलीतील उथळ पाण्यात पूर्णपणे स्थिर उभा राहून शिकार शोधतो. काही वेळा तो १० ते १५ मिनिटे पूर्णपणे न हलता उभा राहू शकतो. या वर्तनामुळे स्थानिक लोक त्याला “शांत शिकारी” म्हणतात. एखाद्या क्षणी मात्र तो अविश्वसनीय वेगाने झेप घेतो आणि शिकार पकडतो.
आवाजही तितकाच विचित्र
शूबिलचा आवाज हा आणखी एक अनोखा पैलू आहे. तो आपली मोठी चोच एकमेकांवर आपटून मशिनगनसारखा क्लिकिंग आवाज काढतो. प्रजनन काळात हा आवाज जास्त ऐकू येतो आणि प्रथमच ऐकणाऱ्या व्यक्तीला तो खूपच विचित्र वाटतो.
दुर्मिळता आणि संवर्धनाची गरज
दुर्दैवाने शूबिलची संख्या जगात झपाट्याने कमी होत आहे. आफ्रिकेतील पाणथळ जागा नष्ट होणे, मानवी अतिक्रमण, शिकारी आणि अंडी गोळा करण्याच्या घटनांमुळे त्यांचा वावर धोक्यात आला आहे. जगात अंदाजे ५,००० ते ८,००० शूबिल उरले आहेत. त्यामुळे आययूसीएनने त्यांना जवळपास धोक्यातील प्रजाती (Vulnerable) म्हणून घोषित केले आहे.
निसर्गातील एक विस्मयकारक चमत्कार
शूबिल हा पक्षी आपल्या planetary जैवविविधतेतील एक अद्वितीय आणि विस्मयकारक दुवा आहे. त्याचा आकार, चोच, वर्तन आणि आवाज या सर्व गोष्टी निसर्गातील अद्भुत कल्पनाशक्तीचे दर्शन घडवतात. पक्षी निरीक्षकांसाठी शूबिल हा केवळ एक पक्षी नसून एक रोमांचक अनुभव आहे. जगातील अनेक पर्यटनप्रेमी आणि संशोधक त्याला पाहण्यासाठी युगांडा आणि सुदानसारख्या देशांमध्ये विशेष मोहीम आखतात.