सोने तस्करीसाठी तस्कर लढवतायेत अनोखी शक्कल; आयातीत अनेक पटींनी वाढली
अनेक दशकांपासून, हुशार तस्कर त्यांच्या शरीरात आणि सामानात लपवून सोने भारतात तस्करी करत आहेत. यामुळे त्यांना सीमा शुल्क आणि कर टाळण्यास मदत झाली आहे; परंतु प्रणालीतील पळवाटांचा फायदा घेत, काही आयातदार आता कायदेशीर आणि शुल्कमुक्त मार्गांनी देशात प्रवेश करत आहेत. हुशार आयातदारांनी सुमारे पाच वर्षांपूर्वी सीमाशुल्क टाळण्याचा एक नवीन मार्ग शोधला. यामुळे द्रवरूप सोन्याच्या आयातीत झपाट्याने वाढ झाली आहे.
सरकारने अर्थसंकल्पात असाच एक करचुकवेगिरीचा मार्ग बंद केल्यापासून, ही शिपमेंट आणखी जलद झाली आहे. सोने आणि इतर घटकांच्या मिश्रणापासून बनवलेल्या संयुगांना सामान्यतः द्रवरूप सोने म्हणतात आणि ते प्रामुख्याने औद्योगिक प्रक्रियांमध्ये वापरले जातात. ही संयुगे यूएई, जपान आणि ऑस्ट्रेलियासारख्या देशांमधून भारतात आणली जातात, ज्यांच्याशी भारताचे व्यापार करार आहेत, शून्य शुल्कात. तर सामान्य सोन्यावर ६% शुल्क आकारले जाते. देशात पोहोचल्यानंतर लहान रिफायनरीजमध्ये या द्रवरूप सोन्यापासून शुद्ध सोने काढले जाते.
द्रव सोन्यात आढळणारे संयुगे, जसे की ऑरस ऑक्साईड, ऑरस क्लोराईड, गोल्ड ट्रायक्लोराईड, गोल्ड सल्फाइड, गोल्डचे डबल सल्फाइट आणि गोल्ड सायनाइड हे प्रामुख्याने इलेक्ट्रोप्लेटिंग, सिरेमिक्स, काच, छायाचित्रण आणि औषधांमध्ये वापरले जातात. २०२१ मध्ये त्यांची आयात फक्त २,१४३ किलो होती, परंतु २०२५ मध्ये ही संख्या ५९ पट वाढून १२७,८८६ किलो झाली.
ही आयात कायदेशीररित्या वैध आहे, परंतु सुरेंद्र मेहता, राष्ट्रीय यांच्या मते इंडिया बुलियन अँड ज्वेलर्स असोसिएशनचे सचिव, यामुळे बाजारात मोठा असंतुलन निर्माण होतो. एक व्यक्ती ६% शुल्क भरून सोने मिळवत आहे, तर दुसरा व्यक्ती ०% शुल्क भरून कंपाऊंड स्वरूपात सोने आणत आहे आणि नंतर ते शुद्ध करून स्वस्त दरात विकत आहे. त्यामुळे बाजारात किंमत निश्चित करणे कठीण झाले आहे.
जानेवारी-मार्च या तिमाहीत अशा संयुगांची वार्षिक आयात ९.२५ पट वाढली आहे
मागील तिमाहीच्या तुलनेत २.८४ पट वाढून ६९.८७९ किलो झाली आहे
ही आयात १.२९ अब्ज डॉलर्स किमतीच्या सोन्याइतकी आहे
त्याच कालावधीत शुद्ध सोन्याची आयात ५१.२% ने कमी झाली आहे
वर्ष-दर-वर्ष ०.९% ने घटून ९.५ अब्ज डॉलर्स झाली आहे
भारताने २०२४-२५ मध्ये युएई, जपान आणि ऑस्ट्रेलियामधून १,११,८५६ किलो द्रवरूप सोने आयात केले
त्यात किमान १५% शुद्ध सोने आहे
१६,७७८ किलो शुद्ध सोन्याची आयात असे मानले जाऊ शकते
सरकारने सरासरी ८० लाख प्रति किलो दराने ९०६ कोटी रुपयांची कस्टम ड्युटी गमावली
या आयातीमुळे केवळ व्यापार डेटावर परिणाम होत नाही, तर सरकारला महसुलाचे नुकसान होते
