World Poetry Day 2025 : शब्दांचा साज, भावनांचा आवाज! जाणून घ्या ‘या’ काव्य उत्सवाचे महत्त्व

दरवर्षी 21 मार्चला संपूर्ण जगभरात जागतिक कविता दिन मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो. हा दिवस युनेस्कोने 1999 मध्ये घोषित केला असून, त्याचा उद्देश कवितेच्या अमूल्य योगदानाला सन्मान देणे हा आहे.

पॅरिस : दरवर्षी २१ मार्च रोजी संपूर्ण जगभरात जागतिक कविता दिन मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो. हा दिवस युनेस्कोने 1999 मध्ये घोषित केला असून, त्याचा उद्देश कवितेच्या अमूल्य योगदानाला सन्मान देणे आणि तिला साहित्य, कला व संस्कृतीच्या केंद्रस्थानी ठेवणे हा आहे. कविता ही केवळ सौंदर्यदृष्टीने अभिव्यक्त होण्याचे साधन नाही, तर ती समाजातील विचार, भावना आणि सत्य प्रतिबिंबित करणारे प्रभावी माध्यम आहे.

जागतिक कविता दिन : इतिहास आणि उद्देश

कवितेला जगभरात एक सशक्त साहित्य प्रकार म्हणून मान्यता देण्यासाठी युनेस्कोने 1999 मध्ये जागतिक कविता दिनाची घोषणा केली. त्यामागील प्रमुख उद्देश म्हणजे कवितेच्या माध्यमातून वैचारिक आणि भावनिक अभिव्यक्तीला वाव देणे, तसेच साहित्याच्या या शाखेचे जतन व संवर्धन करणे.

याशिवाय, कविता दिन साजरा करण्यामागे एक व्यापक सामाजिक दृष्टिकोनही आहे. कविता सांस्कृतिक विविधता आणि मानवतेतील संवेदनशीलतेला चालना देते. ती सामाजिक प्रश्नांवर प्रकाश टाकण्याचे, लोकांमध्ये संवाद निर्माण करण्याचे आणि कलात्मकतेचा प्रसार करण्याचे कार्य करते.

हे देखील वाचा : World Forest Day 2025 : “हिरवाई जपूया, पृथ्वीला वाचवूया!” निसर्गाचे संरक्षण म्हणजे भविष्यासाठी योगदान

कवितेचा समाजावर प्रभाव आणि तिचे महत्त्व

कविता ही केवळ कलात्मक अभिव्यक्ती नाही, तर समाजाच्या मनोवस्थेचे प्रतिबिंब असते. जगातील अनेक महत्त्वाचे सामाजिक, राजकीय आणि सांस्कृतिक बदल कवितांमध्ये प्रतिबिंबित झाले आहेत. स्वातंत्र्य संग्राम असो, सामाजिक न्यायासाठीची लढाई असो किंवा प्रेम, दुःख आणि आनंद व्यक्त करण्याचा प्रयत्न असो – कविता हे अत्यंत प्रभावी माध्यम राहिले आहे.

कवितेमध्ये विचार थोडक्यात आणि प्रभावीपणे मांडण्याची ताकद असते. त्यामुळेच सामाजिक जागृती निर्माण करण्यासाठी आणि लोकांमध्ये सहानुभूती वाढवण्यासाठी ती उपयुक्त ठरते.

जागतिक कविता दिनानिमित्त आयोजित होणारे उपक्रम

जागतिक कविता दिनानिमित्त जगभरात विविध साहित्यिक आणि सांस्कृतिक उपक्रमांचे आयोजन केले जाते. त्यामध्ये प्रामुख्याने :

• काव्यवाचन आणि संमेलने : प्रतिष्ठित कवी आपल्या रचना सादर करतात आणि नवोदित कवींनाही मंच मिळतो.
• कविता लेखन स्पर्धा : शाळा, महाविद्यालये आणि साहित्य संघटनांकडून नवोदित कवींना प्रेरणा देण्यासाठी स्पर्धांचे आयोजन केले जाते.
• काव्य कार्यशाळा : विद्यार्थ्यांना आणि काव्यप्रेमींना कविता लेखनाच्या तंत्रांची माहिती देण्यासाठी कार्यशाळा घेतल्या जातात.
• साहित्य महोत्सव आणि कला प्रदर्शन : कवितेशी निगडित चित्रकला, नाट्य आणि संगीत यांचा संगम साधणारे कार्यक्रम होतात.

या सर्व उपक्रमांमुळे लोकांचा कवितेकडे पाहण्याचा दृष्टीकोन व्यापक होतो आणि काव्य क्षेत्राचा अधिक प्रसार होतो.

कवितेचे वैशिष्ट्य आणि साहित्य प्रकारांतील स्थान

साहित्याच्या विविध प्रकारांमध्ये कवितेला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. ती केवळ शब्दांचा खेळ नसून, तिच्या माध्यमातून भावनांची आणि विचारांची शक्तिशाली अभिव्यक्ती घडते.

कवितेची काही महत्त्वाची वैशिष्ट्ये :

1. भावनांची खोली : थोडक्यात शब्दांत गहन भावनांची प्रभावी मांडणी करता येते.
2. सांस्कृतिक महत्त्व : कविता विविध संस्कृती, परंपरा आणि भाषांचे प्रतिनिधित्व करते.
3. लयबद्धता आणि संगीतात्मकता : कविता ही सुरेल शब्दफुलं असते, जी वाचताना आणि ऐकताना अधिक भावनिक परिणाम करते.
4. प्रेरणादायी प्रभाव : कविता संवेदनशीलता आणि विचारशक्तीला चालना देते, त्यामुळे ती प्रेरणादायी ठरते.

हे देखील वाचा : स्टॅच्यू ऑफ लिबर्टीसाठी दोन देशात वाद; अमेरिका ‘या’ ऐतिहासिक वारशाच्या लायक नसल्याचा दावा

 कविता दिनाचा संदेश आणि महत्त्व

जागतिक कविता दिन केवळ एक औपचारिक दिन नसून, तो काव्याची सामाजिक भूमिका अधोरेखित करण्याचा एक महत्त्वाचा प्रसंग आहे. तो कवितेच्या संवर्धनासाठी, नव्या प्रतिभांना प्रेरित करण्यासाठी आणि शब्दांच्या जादूने जग अधिक संवेदनशील आणि सौंदर्यदृष्टीने परिपूर्ण करण्यासाठी साजरा केला जातो.

२१ मार्च २०२५ रोजीही जगभरातील कवी आणि साहित्यप्रेमी कविता दिन साजरा करून, काव्याच्या अमूल्य ठेव्याचा गौरव करतील. शब्दांची जादू अनुभवण्यासाठी, विचारांना नवीन दिशा देण्यासाठी आणि मानवी भावना अधिक तीव्रतेने समजून घेण्यासाठी कवितेचे महत्त्व अनन्यसाधारण राहणार आहे.