सीरियामध्ये सापडली जगातील सर्वात जुनी वर्णमाला; शास्त्रज्ञ म्हणाले,’ इतिहासातील हा एक नवीन…

पुरातत्वशास्त्रज्ञांना टेल उम्म-अल-मारा, सीरिया येथे 2400 ईसापूर्व काळातील थडग्यात जगातील सर्वात जुने वर्णमाला लेखन सापडले आहे. ज्यात त्यांना जगातील सर्वात जुनी वर्णमालाही सापडली आहे.

दमास्कस : पुरातत्वशास्त्रज्ञांना टेल उम्म-अल-मारा, सीरिया येथे 2400 ईसापूर्व काळातील थडग्यात जगातील सर्वात जुने वर्णमाला लेखन सापडले आहे. बेलनाकार चिकणमातीच्या वस्तूंवर आढळलेल्या या लेखनाने वर्णमालेच्या उत्पत्तीशी संबंधित पूर्वकल्पनांना आव्हान दिले आहे. कार्बन -14 डेटिंगद्वारे याची पुष्टी केली गेली, जी कांस्य युगाच्या सुरुवातीची प्रगती दर्शवते.

पुरातत्वशास्त्राला मोठी उपलब्धी मिळाली आहे. जॉन्स हॉपकिन्स युनिव्हर्सिटीच्या संशोधकांना सीरियातील एका प्राचीन थडग्यात जगातील सर्वात जुने वर्णमाला लेखन सापडले आहे. या शोधाने वर्णमाला-आधारित लेखनाचा इतिहास सुमारे 500 वर्षे मागे ढकलला आहे. हा शोध प्राचीन समाजांनी संवादाच्या नवीन पद्धतींवर केलेल्या प्रयोगांची साक्ष देतो.

हा शोध सीरियाच्या पश्चिम भागात असलेल्या टेल उम्म-अल-मारा नावाच्या ठिकाणी लागला. हे ठिकाण कांस्ययुगाच्या सुरुवातीच्या प्राचीन शहरांपैकी एक म्हणून ओळखले जाते. म्हणूनच माजी पुरातत्वशास्त्रज्ञ प्रोफेसर ग्लेन श्वार्ट्झ ॲमस्टरडॅममधील जॉन्स हॉपकिन्स विद्यापीठाजवळ सुमारे 16 वर्षे उत्खनन करत होते. या उत्खननात त्यांना ॲमस्टरडॅम विद्यापीठाचे सहकार्यही मिळाले. या उत्खननादरम्यान, एका थडग्यातून मातीपासून कोरलेल्या दंडगोलाकार वस्तू सापडल्या, ज्यावर या प्राचीन वर्णमाला लेखनाचा पुरावा आहे.

अशा प्रकारे कबरीचे वय समजले

कार्बन-14 डेटिंग तंत्रज्ञानाचा वापर करून या कलाकृती आणि थडग्यांचे वय निश्चित करण्यात आले. ही कबर आणि त्यात सापडलेले अवशेष इ.स.पूर्व २४०० मधील आहेत. हा शोध वर्णमाला लेखनाच्या सुरुवातीच्या 500 वर्षांपूर्वीचा असल्याचे मानले जाते, जे सूचित करते की वर्णमाला लेखनाची उत्पत्ती पूर्वीच्या विचारापेक्षा वेगळ्या वेळी आणि ठिकाणी असू शकते.

जागतिक बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : भारताच्या या निर्णयाने जगाला विचार करायला भाग पाडले; अमेरिकेच्या कट्टर शत्रूच्या घरातच केली एन्ट्री

बेलनाकार मातीच्या वस्तू आणि त्यांचे महत्त्व

कबरीतून मिळालेल्या बेलनाकार चिकणमातीच्या वस्तू बोटाच्या आकाराच्या असतात आणि त्यामध्ये छिद्रे पाडलेली असतात. या सिलेंडर्सकडे पाहून संशोधकांनी अंदाज लावला आहे की ते लेबल म्हणून वापरले गेले असावेत. कबरमध्ये सापडलेल्या इतर वस्तू, जसे की भांडी किंवा त्यांचे स्त्रोत याबद्दल त्यांनी माहिती लिहिली असावी. मात्र, लिखाण वाचण्याची सोय नसल्याने हा केवळ अंदाज आहे.

या थडग्यात सहा सांगाडे, सोन्या-चांदीचे दागिने, भांडी, एक भाला आणि उत्तम प्रकारे जतन केलेली भांडीही सापडली. ही समाधी प्राचीन समाजांच्या संस्कृतीचाही पुरावा आहे. यावरून असे सूचित होते की त्या वेळी लोक नवीन प्रकारच्या संप्रेषण पद्धतींचा प्रयोग करत होते, जे वर्णमाला-आधारित लेखनाचे प्रारंभिक टप्पे असू शकतात.

जागतिक बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : 1700 वर्षांनंतर जगाला पाहायला मिळाले सांताक्लॉजचे खरे रूप; उघड झाली अनेक रहस्ये

वर्णमालेचे महत्त्व आणि त्याचा प्रभाव

वर्णमाला लिहिण्याने लेखन पद्धतीत क्रांती घडवून आणली कारण ती केवळ राजेशाही आणि अभिजात वर्गापुरती मर्यादित न ठेवता सामान्य लोकांपर्यंत पोहोचली. प्रोफेसर ग्लेन श्वार्ट्ज यांच्या म्हणण्यानुसार, ‘या शोधावरून असे दिसून आले आहे की लोक संवादाच्या नवीन तंत्रज्ञानावर आधीपासूनच प्रयोग करत होते आणि हा प्रयोग अशा ठिकाणी होत होता जिथे आपण कल्पनाही केली नव्हती.’

पूर्वी असे मानले जात होते की इजिप्तमध्ये 1900 बीसीच्या आसपास वर्णमाला शोधण्यात आली होती. यावरून हे स्पष्ट झाले की वर्णमाला लिहिण्याची उत्पत्ती इतर कोणत्या तरी क्षेत्रात आणि त्यापूर्वीही झाली असावी. तसेच, जर या शोधाचे गृहितक सिद्ध झाले, तर या शोधामध्ये मुळाक्षराच्या उत्पत्ती आणि प्रसाराच्या पारंपरिक कल्पना पूर्णपणे बदलण्याची क्षमता आहे.

संस्कृती आणि तांत्रिक प्रगतीवर नवीन दृष्टी

जॉन्स हॉपकिन्स विद्यापीठाने केलेला हा शोध प्राचीन समाजांनी दळणवळणाची साधने सुधारण्यासाठी किती प्रमाणात प्रयत्न केले याचा पुरावा आहे. या शोधाचे महत्त्व सांगताना, प्राध्यापक श्वार्ट्झ म्हणाले की, लेखन प्रणालीच्या इतिहासातील हा एक नवीन अध्यायच नाही तर प्राचीन मानवी संस्कृतींच्या बौद्धिक विकासाची झलकही यातून मिळतो.

हा शोध 21 नोव्हेंबर रोजी अमेरिकन सोसायटी फॉर ओव्हरसीज रिसर्चच्या वार्षिक परिषदेत सादर करण्यात आला. या मातीच्या सिलिंडरवर लिहिलेला मजकूर वाचण्याचा मार्ग शोधून या शोधाचे महत्त्व आणखी वाढवता येईल, असे संशोधकांचे मत आहे. या शोधामुळे पुरातत्व आणि मानवी इतिहासाच्या अभ्यासाच्या क्षेत्रात नवीन शक्यता निर्माण झाल्या आहेत.