ऊर्जाक्षेत्रात रशियाची LNG झेप; जागतिक ऊर्जा खेळातील नवा मोहरा, अमेरिका–युरोपलाही नितांत गरज

Russia LNG Exports : भारतावर बोट दाखवणारा अमेरिका स्वतः रशियाकडून अनेक वस्तू खरेदी करतो. अमेरिका आणि युरोपीय देश रशियाकडून मोठ्या प्रमाणात एलएनजी खरेदी करत आहेत. एलएनजी म्हणजे काय आणि ते कुठे वापरले जाते ते जाणून घेऊया.

Russia LNG Exports : रशियाच्या एलएनजीचे (LNG – द्रवीकृत नैसर्गिक वायू) जागतिक ऊर्जा सुरक्ष आणि ऊर्जा बाजारातील महत्व वाढत आहे. अमेरिका आणि यूरोपीय देश आता Russian LNG च्या आश्रयाने स्वच्छ इंधन आणि भविष्यातील ऊर्ज दृष्टीने नवी दिशा घेत आहेत. Europe Energy Crisis परिस्थितीत, हे बदल जागतिक Natural Gas Supply साखळीला नव्या रूपाने आकार देत आहेत.

एलएनजी म्हणजे काय? (“LNG – द्रवीकृत नैसर्गिक वायू”)

एलएनजी म्हणजे नैसर्गिक वायू (Natural Gas) जो सुमारे –१६०°C तापमानावर द्रवित करून बनविला जातो. या प्रक्रियेमुळे त्याचा आयतन ६०० पट कमी होतं, ज्यामुळे difficult pipeline regions मध्येही सहजतेने ship-borne cargo म्हणून पोहोचवता येतो. त्यामुळे LNG imports हे distant markets साठी अत्यंत व्यवहार्य आणि efficient साधन आहे.

CNG आणि Piped Natural Gas (PNG/PNG) – विविध स्वरूप आणि वापर

• CNG (Compressed Natural Gas / कॉम्प्रेस्ड नैसर्गिक वायू):
  नैसर्गिक वायूला 200-250 बार दाबाने संकुचित करून तयार केला जातो. हा मुख्यत्वे वाहन, ऑटो-रिक्शा, बसेस आणि light vehicles मध्ये वापरला जातो. त्याचा एक फायदा म्हणजे हे हवा पेक्षा हलके असते, त्यामुळे गळती झाल्यास सुरक्षितपणे पसरतं.

• PNG / Piped Natural Gas (पाईपबंद नैसर्गिक वायू):
  तो पाइपलाइन मार्फत थेट घरात पोहोचविला जातो. तो स्वयंपाक, गरम पाणी, वाशिंग मशीन आणि अन्य घरगुती व व्यावसायिक उद्देशांसाठी उपयुक्त असतो. यात सिलेंडरची गरज नसल्यामुळे तो सुबक आणि पर्यावरणपूरक पर्याय आहे.

हे तिन्ही – LNG, CNG, PNG – एकाच मूलभूत घटकावर आधारित असले तरी त्यांच्या उत्पादन, वितरण, वापर क्षेत्र, आणि साठवण क्षमता या दृष्टीने मोठा फरक आहे.

अमेरिका आणि युरोपचे धोरणात्मक बदल (LNG आयात वाढ)

Europe Energy Crisis आणि Russia-Ukraine संघर्षानंतर, युरोपीय युनियन अनेक देशांनी रशियाच्या गॅस वरील अवलंबित्व कमी करण्याचा निर्णय घेतला. पुरवठ्यात विविधता आणण्यासाठी अनेक युरोपियन युनियन राष्ट्रे अमेरिकेच्या एलएनजी आयातीकडे वळले आहेत. America सुद्धा आपल्या CNG vs LNG धोरणांत नव्या पारंपारिक ऊर्जा स्रोतांना समाविष्ट करण्यासाठी प्रयत्नशील आहे. रशिया हा अद्यापही जगातील प्रमुख LNG आयातकर्त्यांपैकी एक आहे. China, Japan, आणि European countries सतत तेथून Natural Gas Supply घेत आहेत. परंतु, USA चा विस्तारलेला LNG export infrastructure आता जागतिक बाजारात महत्वाचा घटक बनला आहे.

जागतिक ऊर्जा बाजारात एलएनजीचे महत्त्व

1. Flexibility & Reachability – पाइपलाइन शक्य नसलेल्या भागात देखील LNG सहजपणे वाहून नेता येतो.

2. Cleaner Fuel – कोळसा आणि डिझेलच्या तुलनेत ते कमी कार्बन उत्सर्जन करतो, त्यामुळे Greenhouse emissions नियंत्रणात मदत होते.

3. Strategic Leverage – Energy Security वाढवण्याची क्षमता असलेले देश जसे की अमेरिका, LNG exports कडून राजनैतिक तसेच आर्थिक चालना देऊ शकतात.

4. Diversification of Supply – LNG imports आणि Piped Natural Gas यांच्या समन्वयामुळे Global Energy Market अधिक स्थिर आणि लवचिक बनते.

एलएनजी (LNG)

• एलएनजी (द्रवीकृत नैसर्गिक वायू) हे Clean Fuel म्हणून उभरते आहे, विशेषतः LNG imports च्या माध्यमातून.

• CNG (वाहन वापर) आणि PNG (घरगुती/व्यावसायिक वापर) यांच्याशी तुलना करता, एलएनजीचा वापर अंतरावर दरवाजे ओलांडतो.

• अमेरिका आणि युरोप आता Russian LNG कडे वळून “energy diversification” साधत आहेत, जे Global Energy Security साठी सकारात्मक पाऊल आहे.

• जागतिक स्तरावर LNG, CNG, PNG या विविध नैसर्गिक वायूंमधील संतुलनाची भूमिका स्वच्छ, सुरक्षित आणि स्थिर ऊर्जा भवितव्यासाठी निर्णायक ठरली आहे.