देशाला हादरवून टाकणारा घोटाळा (फोटो सौजन्य-X)
स्टेट बँक ऑफ इंडिया, ११ संसद मार्ग, नवी दिल्ली ते वर्ष १९७१ होते…24 मे आणि वार होता सोमवार… . बरोबर ५४ वर्षांपूर्वी, याच बँकेत तत्कालीन पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांच्या आवाजाचे अनुकरण करून, देशाला हादरवून टाकणारा एक बँक घोटाळा करण्यात आला होता. बँकिंग फसवणुकीच्या इतिहासात हा घोटाळा ‘नगरवाला घोटाळा’ म्हणून कुप्रसिद्ध आहे आणि आजही त्याचे पडसाद संसदेच्या सभागृहात अधूनमधून ऐकू येतात. २४ मे च्या त्या घटनेचे वर्णन नुकत्याच प्रकाशित झालेल्या ‘द स्कॅम दॅट शूक द नेशन’ या पुस्तकात करण्यात आले आहे.
२४ मे च्या दिवशी बँकेचे मुख्य रोखपाल वेद प्रकाश मल्होत्रा त्यांच्या खुर्चीवर आरामात बसले होते तेव्हा अचानक फोन वाजला. मल्होत्रा यांनी फोन उचलताच, पलीकडून ऐकू येणाऱ्या आवाजाने त्यांच्या हृदयाचे ठोके अचानक वाढले. २६ वर्षांपासून बँकेत काम करणारे मल्होत्रा यांना असा फोन कधीच आला नव्हता आणि त्यांना या फोनसंदर्भात कल्पनाही नव्हती की हा फोन कॉल त्यांचे आयुष्य उलथवून टाकेल.24 मे 1971 रोजी सकाळी ११:४५ वाजता, मल्होत्रा यांनी फोन उचलता,नमस्कार केला आणि पलीकडून आवाज आला, “भारताच्या पंतप्रधानांचे सचिव श्री. हक्सर तुमच्याशी बोलू इच्छितात.”
मल्होत्रा म्हणाला, “हा बोला” यानंतर, हक्सर म्हणून ओळख करून देणारा एक माणूस लाईनवर आला आणि मल्होत्राला म्हणाला, “भारताच्या पंतप्रधानांना ६० लाख रुपयांची गरज आहे जी काही गोपनीय कामासाठी पाठवायची आहे . त्या त्यांच्या माणसाला तुमच्याकडे पाठवती आणि तुम्ही त्यांना पैसे देऊ शकता.” हेड कॅशियर मल्होत्राने हक्सरला विचारले की पैसे चेक किंवा पावतीवर दिले जातील का. यावर त्यांना सांगण्यात आले की हे एक अतिशय महत्त्वाचे आणि गोपनीय काम आहे. हा पंतप्रधानांचा आदेश आहे. पावती किंवा चेक नंतर दिला जाईल.
यानंतर, कथित हक्सरने मल्होत्राला पैसे कुठे आणि कसे घ्यायचे हे समजावून सांगितले. पण मल्होत्राला यापूर्वी कधीही अशा परिस्थितीचा सामना करावा लागला नव्हता. तो अडखळत म्हणाला, “हे खूप कठीण काम आहे.” यावर हक्सर म्हणाले, “मग तुम्ही भारताच्या पंतप्रधान श्रीमती इंदिरा गांधींशी बोला.” काही क्षणानंतर मल्होत्राला फोनवर एक परिचित आवाज ऐकू आला, “मी भारताच्या पंतप्रधान श्रीमती इंदिरा गांधी आहे.” मल्होत्राला त्याच्या कानांवर विश्वासच बसत नव्हता की तो इंदिरा गांधींशी बोलत आहे. त्यांनी नंतरच्या साक्षीत असेही म्हटले होते की इंदिरा गांधींचा आवाज ऐकताच ते ‘मंत्रमुग्ध’ झाले होते. दुसऱ्या टोकाकडून आवाज थेट मुद्द्यावर आला, “माझ्या सेक्रेटरीने तुम्हाला सांगितल्याप्रमाणे, बांगलादेशातील एका अतिशय महत्त्वाच्या आणि गोपनीय कामासाठी ताबडतोब ६० लाख रुपये हवे आहेत. त्याची ताबडतोब व्यवस्था करा. मी माझा माणूस पाठवत आहे. तुम्ही हक्सरने तुम्हाला सांगितलेल्या ठिकाणी पैसे सोपवावेत.
मल्होत्राला आता पूर्ण खात्री पटली होती की , फोनच्या दुसऱ्या बाजूला भारताचे पंतप्रधान होते. पत्रकार प्रकाश पात्रा आणि रशीद किडवाई यांनी लिहिलेल्या ‘द स्कॅम दॅट शूक द नेशन’ या पुस्तकात या नगरवाला घोटाळ्याची सविस्तर चौकशी करण्यात आली आहे. या पुस्तकाची कथा या घोटाळ्याचा सूत्रधार रुस्तम सोहराब नगरवाला याच्याभोवती फिरते, जो भारतीय सैन्याचा निवृत्त कॅप्टन होता आणि ज्याने १९७१ मध्ये हा घोटाळा केला होता. घटनेच्या काही तासांतच नगरवाला यांना विमानतळावरून अटक करण्यात आली आणि लुटलेल्या पैशांपैकी बहुतेक रक्कम जप्त करण्यात आली. ‘लूट’ या पुस्तकाच्या पहिल्या प्रकरणात, त्या दिवशीच्या घटनेचे मनोरंजक वर्णन मुख्य रोखपाल मल्होत्राच्या शब्दात दिले आहे.
मल्होत्रा म्हणतात की जेव्हा त्यांना खात्री पटली की ती पंतप्रधान इंदिरा गांधी आहेत, तेव्हा त्यांना थोडे हायसे वाटले. पण तो म्हणाला, “मी त्या माणसाला कसे ओळखू?” या प्रश्नावर, त्याला दुसऱ्या बाजूने सांगण्यात आले की, “तो माणूस तुमच्याशी कोड वर्डमध्ये बोलेल आणि म्हणेल, “मी बांगलादेशचा बाबू आहे” आणि तुम्ही उत्तर द्याल, “मी बार अॅट लॉ आहे.” यापूर्वी, हक्सरने मल्होत्राला समजावून सांगितले होते की, “ही रक्कम फ्री चर्चमध्ये घेऊन जा, कारण ती हवाई दलाच्या विमानाने बांगलादेशला पाठवायची आहे.” हे काम ताबडतोब करावे लागेल आणि ते खूप महत्वाचे आहे. तू हे कोणालाही सांगणार नाहीस आणि लवकर येशील.”
यासोबतच, पहिल्या प्रकरणात मल्होत्राने त्याच्या दोन कनिष्ठ रोखपालांसह बँकेच्या स्ट्राँग रूममधून ही रक्कम कशी काढली आणि बँकेच्या अ‍ॅम्बेसेडर कारच्या ट्रंकमध्ये ठेवली आणि उल्लेखित ठिकाणी पोहोचले हे सांगितले आहे. पोलिसांना दिलेल्या जबाबात, मल्होत्राने नंतर म्हटले की, “एक उंच, गोरी कातडीचा माणूस, हलक्या हिरव्या रंगाची टोपी घातलेला, माझ्याकडे आला आणि एक कोड वर्ड बोलला आणि नंतर म्हणाला, ‘चला जाऊया.'” मल्होत्राच्या म्हणण्यानुसार, पंचशील मार्ग चौकात पोहोचल्यानंतर, त्या माणसाने सांगितले की त्याला हवाई दलाचे विमान पकडायचे आहे आणि येथून पुढे तो टॅक्सीने जाईल. त्यांनी मल्होत्राला सांगितले, “तुम्ही थेट पंतप्रधानांच्या निवासस्थानी जा.”
मल्होत्राने भाड्याने घेतलेल्या टॅक्सीचा नंबर, DLT १६२२, लिहून घेतला आणि राजदूतावर चढून पंतप्रधानांच्या निवासस्थानाकडे निघून गेला. आता त्याला पंतप्रधानांकडून पावती मिळवायची होती. या पुस्तकात नगरवाला घटनेवर वेगवेगळ्या कोनातून प्रकाश टाकण्यात आला आहे. फसवणूक उघडकीस येताच, चाणक्यपुरी पोलिस ठाण्यात तक्रार दाखल करण्यात आली आणि एसएचओ हरिदेव यांनी ताबडतोब कारवाई केली आणि दिल्ली विमानतळावरून नगरवालाला अटक केली. नंतर, नगरवाला यांना चार वर्षांच्या तुरुंगवासाची शिक्षा सुनावण्यात आली परंतु तिहार तुरुंगात अचानक हृदयविकाराच्या झटक्याने त्यांचे निधन झाले. काही काळानंतर, तपास अधिकारी डीके कश्यप यांचेही निधन झाले.
.png "Videos"){kind=small}
