वितळणारे ग्लेशियर लडाखमध्ये आणू शकतात विनाश : पॅंगॉन्गमधील तलाव फुटल्यास अचानक पूर येण्याचा धोका, परिसरातील पाण्याचे स्रोतही येऊ शकतात संपुष्टात

काश्मीर विद्यापीठाच्या जिओइन्फॉरमॅटिक्स विभागाने हे संशोधन केले आहे. संशोधनात महत्त्वाची भूमिका बजावणारे सहाय्यक प्राध्यापक डॉ. इरफान रशीद यांनी सांगितले की, आम्ही १९९० ते २०२० पर्यंतच्या ८७ ग्लेशियरच्या उपलब्ध उपग्रह डेटाचा अभ्यास केला आहे. ग्लेशियर वितळल्यामुळे पॅंगॉन्गसह अनेक तलावांच्या पाण्याची पातळी सातत्याने वाढत असल्याचे आढळून आले आहे. त्यामुळे तलावांचा विस्तार होत असून ते फुटण्याचा धोका वाढला आहे.

नवी दिल्ली : लडाखच्या पॅंगॉन्ग भागात ग्लेशियर वेगाने वितळत आहेत. १९९० पासून, ६.७% ग्लेशियरचे आवरण वितळले आहे. काश्मीर विद्यापीठाच्या एका नव्या संशोधनात ही बाब समोर आली आहे. ग्लेशियरचे असे आकुंचन हे चांगले लक्षण नाही. यामुळे स्थानिक नागरिकही चिंतेत आहेत.

काश्मीर विद्यापीठाच्या जिओइन्फॉरमॅटिक्स विभागाने हे संशोधन केले आहे. संशोधनात महत्त्वाची भूमिका बजावणारे सहाय्यक प्राध्यापक डॉ. इरफान रशीद यांनी सांगितले की, आम्ही १९९० ते २०२० पर्यंतच्या ८७ ग्लेशियरच्या उपलब्ध उपग्रह डेटाचा अभ्यास केला आहे. ग्लेशियर वितळल्यामुळे पॅंगॉन्गसह अनेक तलावांच्या पाण्याची पातळी सातत्याने वाढत असल्याचे आढळून आले आहे. त्यामुळे तलावांचा विस्तार होत असून ते फुटण्याचा धोका वाढला आहे.

पॅंगॉन्ग लेक संपेल
अभ्यासानुसार, ग्लेशियर दरवर्षी ०.२३% ने कमी होत आहेत. प्राध्यापकांनी सांगितले की महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे पॅंगॉन्ग सरोवर या ग्लेशियरने भरलेले आहे. ते नाहीसे झाले तर तलावातील पाणी संपेल आणि तेही नाहीसे होईल. या ग्लेशियरचे वितळणे या वर्षाच्या शेवटपर्यंत सुरूच राहणार आहे.

बर्फाशी निगडीत आहे शेतकऱ्यांचे जीवन
स्थानिक रहिवासी दोर्जे आंगचुक यांनी सांगितले की, अनेक शेतकरी डोंगरावरील बर्फ आणि हिमनगाचे पाणी सिंचनासाठी वापरतात. त्यामुळे त्यांंना शेती करणे शक्य होते. लडाखमध्ये आधीच पाण्याची टंचाई आहे. हिमनद्याही कमी झाल्यास पाणीटंचाई अनेक पटींनी वाढण्याची भीती आहे.

लडाखच्या अर्थव्यवस्थेला धोका
दोरजे यांनी निदर्शनास आणले की ग्लेशियर वितळल्याने पर्यावरण आणि लडाखची अर्थव्यवस्था धोक्यात आली आहे, जी गेल्या अनेक दशकांपासून पर्यटकांवर अवलंबून आहे. Pangong तलाव ४,३५० मीटर उंचीवर आहे. हे जगातील सर्वात मोठे खाऱ्या पाण्याचे सरोवर आहे. ज्याचे सौंदर्य लोकांना आकर्षित करते. सुमारे १६० किमी पसरलेल्या, पॅंगॉन्ग सरोवराचा एक तृतीयांश भाग भारतात आहे आणि उर्वरित दोन तृतीयांश चीनमध्ये आहे. दरवर्षी अनेक पर्यटक लडाखला फक्त पाहण्यासाठी येतात.

पॅंगॉन्ग वाचवण्यासाठी हे उपाय करावे लागतील
हा त्रास टाळण्यासाठी आम्हाला काही उपाय करावे लागतील, असे या अभ्यासात सहकारी असलेले प्राध्यापक इरफान यांनी सांगितले. सर्व प्रथम, संपूर्ण परिसरात सुरू असलेली कामे, लोकांची गर्दी, यंत्रांचा वापर, वाढणारे कार्बन उत्सर्जन हे सर्व थांबवावे लागेल. पेट्रोल आणि डिझेलऐवजी सौर ऊर्जा आणि सीएनजीचा वापर करावा लागणार आहे. पर्यावरणानुसार काम करावे लागेल.

प्रशासनही करत आहे उपाययोजना
लडाखचे प्रशासकीय सचिव रविंदर कुमार म्हणाले की, येत्या पाच वर्षांत या प्रदेशाचे पर्यावरणीय संवर्धन करण्याचे सरकारचे नियोजन आहे. या अंतर्गत, आम्ही नॅशनल थर्मल पॉवर कॉर्पोरेशन लिमिटेड (NTPC) च्या मदतीने ग्रीन हायड्रोजन स्थापित करू. जर तो यशस्वी झाले, तर पथदर्शी प्रकल्प वाढवला जाईल आणि वाहतूक क्षेत्राला हरित बनवण्यात त्याचा फायदा होईल.