मेनोपॉजची नेमकी कारणे काय आहे, का येतो लवकर वयात मेनोपॉज
रजोनिवृत्ती हा स्त्रियांच्या आयुष्यातील एक टप्पा आहे. तो टप्पा प्रत्येक सामान्य आणि निरोगी स्त्रीच्या आयुष्यात यायला हवा हे जरी खरं असलं तरीही ज्या स्त्रिया साधारणपणे 45 ते 50 या वयोगटात यातून जातात त्यांना सध्या रजोनिवृत्तीचा सामना करावा लागताना दिसत आहे. इतकंच नाही तर हे वय कमी होऊन आता 30-40 या दरम्यान आलेले स्त्रीरोगतज्ज्ञ डॉ. द्रष्टी देसाई यांनी सांगितले आहे.
WHO च्या अहवालातही हाच उल्लेख आहे. डब्ल्यूएचओच्या अहवालानुसार, अस्वास्थ्यकर जीवनशैलीमुळे महिलांमध्ये हार्मोनल असंतुलन होत आहे आणि रजोनिवृत्तीचे वय जे 45 ते 50 होते, ते आता चाळीशीपर्यंत पोहोचत आहे. स्त्रियांमध्ये लवकर रजोनिवृत्तीची कारणे कोणती आहेत आणि ते कसे टाळता येईल याबाबत आपण अधिक माहिती घेऊया (फोटो सौजन्य – iStock)
Menopause म्हणजे काय?
रजोनिवृत्ती म्हणजे नेमके काय
रजोनिवृत्ती ही एक नैसर्गिक प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये महिलांची मासिक पाळी ठराविक वयानंतर कायमची थांबते. हे मुख्यतः 45 ते 55 वर्षे वयोगटातील महिलांमध्ये घडताना अधिक दिसते. डॉक्टरांचे म्हणणे आहे की जेव्हा शरीरात इस्ट्रोजेन आणि प्रोजेस्टेरॉन हार्मोन्स कमी होऊ लागतात तेव्हा महिलांचे शरीर रजोनिवृत्तीकडे जाते. ही प्रक्रिया प्रत्येक महिलेच्या आयुष्यात येते हे खरं असलं तरीही या दरम्यान महिलांना अनेक त्रासातून जावे लागते
मेनोपॉज लक्षणे
रजोनिवृत्तीचा महिलांच्या हाडे आणि हृदयाच्‍या आरोग्यावर कशाप्रकारे परिणाम होतो? जाणून घेऊया सविस्तर
मेनोपॉज सुरू होण्याची प्रक्रिया
स्त्रियांना रजोनिवृत्ती होईपर्यंत दोन टप्प्यांतून जावे लागते. पहिला टप्पा म्हणजे रजोनिवृत्तीपूर्वीचा काळ, जेव्हा मासिक पाळी पूर्णपणे थांबत नाही आणि अनियमित होते. या काळात मासिक पाळींमधील अंतर वाढते. किंवा कधीकधी असे होऊ शकते की मासिक पाळी काही महिन्यांसाठी अचानक थांबते आणि नंतर पुन्हा सुरू होते. या अवस्थेत महिलांच्या शरीरात हार्मोनल बदल सुरू होतात. आणि जेव्हा सलग 12 महिने मासिक पाळी येत नाही, तेव्हा तो रजोनिवृत्तीचा पहिला टप्पा असतो
जीवनशैली आणि खाण्याच्या सवयी
खाण्यापिण्यातील बदलामुळे होते समस्या
आपली जीवनशैली आणि खाण्याच्या सवयींचा आपल्या आरोग्यावर निश्चितच परिणाम होतो. या धावपळीच्या जगात घाईघाईत खाणे आणि जंक खाणे हेही सामान्य झाले आहे. या सर्व कारणांमुळे महिलांचे रजोनिवृत्तीचे वय कमी होऊ लागले आहे. याशिवाय शारीरिक व्यायामाचा अभाव आणि जास्त मानसिक ताण यामुळेही लवकर रजोनिवृत्ती येऊ शकते. लठ्ठपणा आणि वजन वाढल्याने शरीरात हार्मोनल असंतुलन होऊ शकते, ज्यामुळे रजोनिवृत्ती लवकर सुरू होते.
ताण आणि मानसिक आरोग्य
आजकाल महिलांमध्ये मानसिक तणाव ही एक सामान्य समस्या बनली आहे. कामाची परिस्थिती, घरगुती जबाबदाऱ्या आणि सामाजिक दबाव यांमुळे महिलांना अनेकदा मानसिक तणावाचा सामना करावा लागतो. तणावामुळे शरीरातील कॉर्टिसोल (स्ट्रेस हार्मोन) ची पातळी वाढू शकते, ज्यामुळे हार्मोनल असंतुलन होऊ शकते आणि लवकर रजोनिवृत्ती येऊ शकते. याशिवाय मानसिक आरोग्याच्या समस्या जसे की नैराश्य, चिंता आणि झोपेची समस्या देखील स्त्रियांमध्ये हार्मोनल संतुलन बिघडवते.
प्रदूषित वातावरण
प्रदूषणाची कारणे स्त्रियांमध्ये श्वसनाच्या समस्यांपासून ते रजोनिवृत्तीच्या वेळी वय कमी होण्यापर्यंत आहेत. डब्ल्यूएचओच्या अहवालातील प्रदूषणाचा एक परिणाम म्हणजे रजोनिवृत्तीचे वय कमी होणे. वास्तविक, वाढत्या प्रदूषणामुळे प्लास्टिक आणि हार्मोनल डिसप्टर शरीरात शिरून महिलांच्या प्रजनन व्यवस्थेवर परिणाम करत आहेत. त्यामुळे रजोनिवृत्तीही लवकर होत असते.
World Menopause Day: महिलांमध्ये मेनोपॉज सुरु होण्याचे योग्य वय काय? जाणून घ्या काय सांगते आरोग्यशास्त्र
अनुवांशिक कारण
रजोनिवृत्ती काहीवेळा अनुवांशिक कारणांमुळे लवकर होते. प्रभावित होऊ शकते. जर एखाद्या स्त्रीच्या आईला किंवा आजीला लवकर रजोनिवृत्ती आली असेल, तर तिलाही ही प्रक्रिया लवकर अनुभवायला मिळू शकते. अनुवांशिक घटक स्त्रियांच्या हार्मोनल चक्रावर आणि रजोनिवृत्तीच्या वेळेवर परिणाम करू शकतात.
आरोग्य समस्या
थायरॉईड समस्या, मधुमेह आणि हार्मोनल असंतुलन यासारख्या काही आरोग्य समस्या स्त्रियांच्या शरीरात लवकर रजोनिवृत्ती आणू शकतात. याशिवाय, कधीकधी काही औषधे देखील स्त्रियांच्या रजोनिवृत्तीवर परिणाम करू शकतात. उदाहरणार्थ, काही कर्करोग उपचार (जसे की केमोथेरपी) आणि अंडाशय काढून टाकण्यासाठी शस्त्रक्रिया (ओफोरेक्टॉमी) लवकर रजोनिवृत्ती होऊ शकते.
धुम्रपान आणि मद्यपान
धुम्रपान आणि मद्यपानामुळे होतो त्रास
जास्त प्रमाणात धुम्रपान आणि मद्यपान केल्याने कोणाचेही नुकसान होऊ शकते परंतु याचा महिलांच्या शरीरातील रजोनिवृत्तीच्या प्रक्रियेवरही परिणाम होतो. धूम्रपान आणि अल्कोहोल शरीरातील हार्मोन्सच्या पातळीवर परिणाम करतात, ज्यामुळे लवकर रजोनिवृत्ती होऊ शकते.
Menopause लवकर टाळण्यासाठी टिप्स
डॉक्टरकडे कधी जायचे?
