स्ट्रोकच्या रुग्णांसाठी आधुनिक उपचारांचे वरदान, कोणते आहेत पर्याय

Stroke Treatment: स्ट्रोकचे व्यवस्थापन करण्यासाठी आणि एखाद्याच्या जीवनाची गुणवत्ता सुधारण्यासाठी या लेखात आधुनिक उपचार पर्यायांची माहिती दिली आहे. तज्ज्ञांकडून माहीत करून घ्या

मेंदूच्या काही भागाला होणाऱ्या रक्तपुरवठ्यात अडथळा निर्माण झाल्याने व त्यामुळे मेंदूच्या कार्यात बिघाड झाल्याने होणारा हा आजार म्हणजे स्ट्रोक( पक्षाघात). स्ट्रोकचा उपचार घरच्या घरी किंवा सीटी स्कॅन, एमआरआयसारख्या स्ट्रोकचे निदान करण्याची सुविधा नसलेल्या ठिकाणी किंवा तज्ज्ञ उपलब्ध नसलेल्या ठिकाणी करू नये. डॉ. नितीन डांगे विभाग प्रमुख आणि डायरेक्टर इंटरव्हेंशनल न्यूरोलॉजी, स्ट्रोक केअर आणि न्यूरोसर्जरी, ग्लेनईगल्स हॉस्पिटल परेल, मुंबई यांनी महत्त्वाची माहिती सांगितली आहे. (फोटो सौजन्य – iStock) 

कधी येतो स्ट्रोक 

स्ट्रोक सामान्यत: जेव्हा मेंदूला रक्तपुरवठा मर्यादित असतो तेव्हा होतो. हे मुख्यतः इस्केमिक स्ट्रोक किंवा हेमोरेजिक स्ट्रोकमुळे होते. स्ट्रोकमुळे विविध शारीरिक कार्यात बिघाड होतो तुमच्या मेंदूचे नुकसान होऊ शकते. ही एक गंभीर वैद्यकीय स्थिती आहे जी भारतातील आणि जगभरातील लाखो लोकांना प्रभावित करते. बरीच लोक स्ट्रोकशी संबंधित प्राथमिक चिन्हे ओळखण्यात अयशस्वी ठरतात ज्यामुळे उपचारांना उशीर होतो.

हेदेखील वाचा – World Stroke Day: स्ट्रोकच्या लक्षणांकडे दुर्लक्ष करु नका, बेतेल जीवावर

जागरूकता महत्त्वाची

जागरूकता आणि वेळीच निदानाच्या अभावामुळे पक्षाघात, शारीरिक अपंगत्व, स्मरणशक्ती कमी होणे, दृष्टी दोष, बोलताना अडखळणे किंवा समजण्यात अडचणी, समन्वय साधता न येणे, गोंधळ उडणे, डिसफॅगिया, वर्तणुकीतील बदल, भावनिक असुरक्षितता, चक्कर येणे आणि मृत्यू ओढावणे यासारख्या गंभीर गुंतागुंत होऊ शकतात. 

जेव्हा मेंदूच्या आरोग्यात बिघाड होतो आणि स्ट्रोक येतो तेव्हा प्रत्येक क्षण महत्त्वाचा असतो. तथापि, जर रुग्णाला ताबडतोब रुग्णालयात दाखल केले तर तेथे अनेक उपचार पर्याय आहेत जे मेंदूला होणारे नुकसान कमी करण्यास मदत करू शकतात. तुमचे डॉक्टर तुमच्या स्थितीचे आणि लक्षणांचे मूल्यांकन करू शकतात आणि नंतर स्ट्रोकचे निदान आणि पुष्टी करण्यासाठी मेंदूचे सीटी स्कॅन किंवा एमआरआय सारखे चाचणी केल्यानंतर फायदेशीर ठरू शकणाऱ्या सर्वोत्तम उपचार पर्यायाचा सल्ला देतात.

मेकॅनिकल थ्रोम्बेक्टॉमी

ही एक प्रकारची मिनिमली इन्व्हेसिव प्रक्रिया आहे जी बहुतेक इस्केमिक स्ट्रोकने ग्रस्त रुग्णांसाठी वापरली जाते. या विशिष्ट प्रकारच्या स्ट्रोकमध्ये, रक्ताच्या गुठळ्या मेंदूकडे रक्त प्रवाह रोखण्याचा किंवा प्रतिबंधित करण्याचा प्रयत्न करतात. गुठळ्या काढून टाकण्यासाठी मेंदूच्या दिशेने मार्गदर्शन करताना रक्तवाहिन्यांद्वारे कॅथेटर घातला जातो. हे मेंदूला रक्त प्रवाह पुनर्संचयित करण्यात मदत करू शकते. जर ही प्रक्रिया ताबडतोब केली गेली, तर ते आयुष्यभर अपंगत्व आणि गुंतागुंत होण्याची शक्यता कमी करता येऊ शकते.

हेदेखील वाचा – World Stroke Day 2024: सतत टेन्शनमध्ये असता? वेळीच सावध व्हा, ब्रेन स्ट्रोकची कारणे आणि निदान जाणून घ्या

क्रॅनियोटॉमी

स्ट्रोकमध्ये रक्तस्राव झाल्यास डॉक्टर तुम्हाला क्रॅनियोटॉमी सुचवू शकतात. ही एक शस्त्रक्रिया आहे जिथे मेंदूमध्ये प्रवेश करण्यासाठी कवटीचा काही भाग काढून टाकला जातो.यात रक्तस्त्राव झाल्यामुळे होणारा दबाव कमी होण्यास मदत होते. रक्तस्त्रावाचा स्रोत ओळखल्यास मेंदूला होणारे भविष्यातील नुकसान टाळता येऊ शकते.

थ्रोम्बोलायसिस 

हे एक औषध आहे जे रक्ताच्या गुठळ्या विरघळण्यासाठी वापरले जाते जे रक्त मेंदूला वाहून नेण्यास प्रतिबंधित करते. सर्वात सामान्य आणि मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाणारे थ्रोम्बोलाइटिक एजंट म्हणजे टीपीए (टिश्यू प्लास्मिनोजेन एक्टिवेटर). जास्तीत जास्त फायद्यांसाठी आणि परिणामकारकतेसाठी, स्ट्रोकच्या दृश्यमान लक्षणांच्या पहिल्या काही तासांत (पहिले लक्षण सुरू झाल्यापासून 4.5 तासांपर्यंत) TPA त्वरित प्रदान करणे आवश्यक आहे.

अन्य थेरपी 

एंडोव्हस्कुलर थेरपी: हे एक नवीन तंत्र आहे जे विशिष्ट उपकरणांचा वापर करून थेट गुठळ्या काढून टाकण्यासाठी वापरले जाते. एंडोव्हस्कुलर थेरपी ही मिनिमली इन्व्हेसिव थेरपी आहे. शस्त्रक्रियेनंतरचा पुनर्प्राप्ती वेळ कमी करुन रुग्णांवर उपचाराची परिणामकारकता सुधारू शकते.

पूर्ववत होणे (Rehabilitation) : शस्त्रक्रियेनंतर पुर्ववत आयुष्य जगण्यासाठी थेरेपीद्वार् उपचार केले जातात. या प्रक्रियेमध्ये हालचाल सुधारण्यासाठी फिजिओथेरपी, ऑक्युपेशनल थेरपी आणि स्पीच थेरपीचा समावेश असू शकतो ज्यामुळे रुग्णांना त्यांच्या शरीरातील महत्वाची कार्ये पुर्ववत सुरु करता येतात. यामुळे स्ट्रोकच्या रुग्णांचे जीवनमानही सुधारते.