पंचकर्म म्हणजे नेमके काय? कसे होते निरोगी आयुष्य, प्रभावी उपचारपद्धती

Impactful Panchakarma Treatment - कधीकधी असे वाटते का की आयुष्य खूप जास्त अवघड झाले आहे? ताण-तणाव, जंक फूड आणि सततच्या धावपळीमुळे जेरीस आल्यासारखे वाटणे साहजिक असते. मात्र आपले आरोग्य चांगले राहावे वाटत असेल तर त्यासाठी पंचकर्माचा उपयोग करून घेणे किती फायदेशीर ठरते जाणून घेऊया.

आधुनिक जीवन आपल्या आरोग्यावर खूप काही लादते. प्रदूषण आणि प्रक्रिया केलेल्या खाद्यपदार्थांपासून ते अविरत तणावापर्यंत, त्यामुळे आपल्याला अनेकदा थकल्यासारखे, सुस्त आणि कशाचा ताळमेळ नसल्यासारखे वाटते यात काही आश्चर्य नाही.

यासाठी विविध निर्विषीकरणाच्या क्रिया आपल्याला मदत करू शकतात. ज्याचा अर्थ आहे पंचकर्म. रसाहाराने शुद्धीकरण, वनौषधीनी शुद्धीकरण जल उपवास, अधूनमधून उपवास, डिजिटल डिटॉक्स इत्यादी. डिटॉक्स म्हणजे आपल्या शरीरावर रीसेट बटण दाबण्यासारखे आहे. विषारी पदार्थ बाहेर काढून (ज्याला आयुर्वेद आम म्हणतात), आपण आपले पचन सुधारू शकतो, आपली रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत करू शकतो आणि मनाची एकाग्रतादेखील वाढवू शकतो. ते फक्त शारीरिक नसते. डीटॉक्स ही एक भावनिक प्रक्रिया देखील आहे. यामुळे आपल्याला हलके आणि अधिक संतुलित वाटू शकते. याबाबत वेलनेस बाय हार्टफुलनेसचे सीएमडी, आचार्य डॉ. श्रीवर्मा यांनी अधिक माहिती दिली आहे. 

पंचकर्म कधी जाणून घेतले आहे का?

तुम्हाला कधी शरीरातील सर्व विषद्रव्ये काढून टाकावी किंवा मानसिकस्वास्थ्य पुन्हा मिळवावे असे वाटले आहे का? मग तुम्ही पंचकर्माचा विचार करण्याची वेळ आली आहे. ही प्राचीन आयुर्वेदिक निर्जंतुकीकरण उपचारपद्धती शतकानुशतके अस्तित्वात आहे. ही लोकांना शरीर आणि मन दोन्ही ताजेतवाने करण्यास मदत करते.

पंचकर्म म्हणजे नेमके काय?

टप्प्याटप्याने हे पाच शक्तिशाली उपचार आपल्या चांगल्या आरोग्याच्या प्रवासाची सुरुवात कशी करू शकतात ते पाहूया.

पंचकर्म, ही संपूर्ण शरीराच्या पुनर्संचयनाची आयुर्वेदाची  चिकित्सा पद्धती आहे. हे केवळ लक्षणांवर उपचार करण्याबद्दल नाही. हे अधिक खोलवर  मुळाशी जाऊन संतुलन पुनर्स्थापित करण्याबद्दल आहे. विषारी पदार्थ काढून टाकून आणि वात, पित्त आणि कफ या तीन दोषांचे पुनर्संतुलन करून आपल्या शरीराला शुद्ध करण्यासाठी या उपचारपद्धतींची रचना करण्यात आली आहे. आयुर्वेद म्हणते की ही आपल्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्याची गुरुकिल्ली आहे.

हेदेखील वाचा – आयुर्वेदिक पंचकर्म उपचारामुळे महिलेने केली १४ वर्षांच्या वंध्यत्वावर मात

वमन (उपचारात्मक उलट्या)

ही अतिशयोक्ती वाटू शकते मात्र त्याआधी नक्की त्याचा काय अर्थ आहे ते जाणून घ्या. वमन म्हणजे आपल्या श्वसन प्रणालीला अडथळा आणू शकणारी श्लेष्मा आणि बद्धता दूर करणे. जर आपण दीर्घकालीन ऍलर्जी, दमा किंवा त्वचेच्या समस्यांचा सामना करत असाल, तर ही उपचारपद्धती डाव बदलणारी ठरू शकते. काही पूर्व तयारीनंतर, एक विशेष वनौषधीयुक्त मिश्रण घेतले जाते ज्यामुळे उलट्या होतात. सर्व चिकट गुठळ्या काढून टाकल्या जातात आणि आपल्याला अधिक मोकळे आणि हलके वाटू लागते.

विरेचन 

जर आपल्याला पचनासंबंधी समस्या किंवा इसबासारख्या त्वचेच्या समस्या असतील, तर विरेचन आपल्यासाठी असू शकते. ही चिकित्सा यकृत आणि आतड्यांवर लक्ष केंद्रित करते, आपल्या प्रणालीतून विषारी पदार्थ बाहेर काढण्यासाठी वनौषधी प्रेरित जुलाबांचा वापर करते. परिणामी आतडे निरोगी होते तसंच स्वच्छ त्वचा मिळते आणि अधिक संतुलित पित्त दोष राहतो. 

बस्ती (एनीमा थेरपी)

बस्ती ही सर्वात महत्त्वाची पंचकर्म चिकित्सा मानली जाते कारण ती शरीरातील गती आणि प्रवाह नियंत्रित करणाऱ्या वात दोषासाठी अद्भुत कार्य करते. आपण बद्धकोष्ठता, सांधेदुखी किंवा प्रजाजनसंबंधी आरोग्याच्या समस्यांशी झगडत असलो तर, औषधी तेले किंवा वनौषधीयुक्त मिश्रण थेट मोठ्या आतड्यात घालून बस्ती सफाई सफाई करते. हे आपल्या पाचक प्रणालीसाठी सखोल शुध्दीकरणासारखे आहे  ज्यामुळे आपल्याला स्थिर आणि ताजेतवाने वाटते.

नस्य (अनुनासिक प्रशासन)

सायनसची समस्या आहे की मायग्रेन? नस्य मदत करू शकते. या उपचारपद्धतीमध्ये डोके आणि मानेच्या भागांना लक्ष्य करून नाकाद्वारे वनौषधीयुक्त तेले किंवा चूर्ण देणे समाविष्ट आहे. श्वास यंत्रणेतील अडथळे दूर करण्यासाठी, मानसिक स्पष्टता सुधारण्यासाठी आणि डोकेदुखी कमी करण्यासाठी हे विशेषतः प्रभावी आहे. शिवाय, ताजेतवाने वाटण्याचा हा एक जलद आणि सोपा मार्ग आहे

हेदेखील वाचा – करिअर : ‘पंचकर्म’ तंत्रकौशल्य आणि संधी

रक्तमोक्षण 

नाव ऐकून घाबरून जाऊ नका -रक्तमोक्षण हा एक प्राचीन उपचार आहे जो रक्त निर्विषीकरणासाठी अविश्वसनीयपणे प्रभावी आहे. आपण सोरायसिससारख्या दीर्घकालीन त्वचेच्या समस्यांचा सामना करत असलो किंवा व्हेरिकोज व्हेन्ससारख्या समस्यांचा सामना करत असलो, तरी ही उपचारपद्धती अशुद्धता दूर करण्यासाठी थोड्या प्रमाणात रक्त काढून टाकण्यास मदत करते. हे आपल्या रक्ताला नव्याने चालना देण्यासारखे आहे.

पंचकर्म आपल्यासाठी योग्य आहे का?

पंचकर्म करण्याचा प्रयत्न करण्यापूर्वी, एखाद्या सुयोग्य आयुर्वेदिक चिकित्सकाशी सल्लामसलत करणे महत्त्वाचे आहे. ते आपली रचना, सध्याची आरोग्य स्थिती आणि विशिष्ट गरजांचे मूल्यांकन करून आपल्यासाठी योग्य उपचार योजना तयार करतील. पंचकर्म सामान्यतः सुरक्षित असले तरी, ते प्रत्येकासाठी नाही – गर्भवती महिला, गंभीर स्थिती असलेले वृद्ध आणि तीव्र आजार असलेल्यांनी हे उपचार टाळले पाहिजेत.

पंचकर्माने आपले आरोग्य पुन्हा मिळवा

सतत धावत असलेल्या या जगात, स्वतःला नव्याने ताजेतवाने करण्यासाठी वेळ काढणे हे पूर्वीपेक्षा अधिक महत्वाचे आहे. पंचकर्म निर्विषीकरणासाठी एक समग्र दृष्टीकोन प्रदान करतो जो केवळ भौतिकतेच्या पलीकडे जातो – तो आपल्या संपूर्ण अस्तित्वाचे संतुलन पुनर्स्थापित करण्याबद्दल आहे. आपण विषारी पदार्थ काढून टाकण्याचा विचार करत असलो, आपली ऊर्जा वाढवण्याचा प्रयत्न करत असलो किंवा आपल्या जीवनात अधिक स्पष्टता मिळवण्याचा प्रयत्न करत असलो, तर पंचकर्म हा आपण शोधत असलेला परिवर्तनात्मक अनुभव असू शकतो.

मग अनुभव घेण्यास आणि या काळाच्या कसोटीवर उतरलेल्या उपचारांसह निरोगी, अधिक संतुलित जीवनाच्या दिशेने पहिले पाऊल उचलण्यास काय हरकत आहे.