International Day of Persons with Disabilities : 3 डिसेंबर का आहे इतका महत्त्वाचा? जाणून घ्या आंतरराष्ट्रीय अपंग दिनाचे महत्त्व

International Day of Persons with Disabilities : आज संपूर्ण जग अपंगत्व दिन साजरा करत आहे. समाजात अपंगत्व असलेल्या लोकांना समान हक्क आणि आदर मिळावा आणि भेदभाव दूर व्हावा यासाठी हा दिवस साजरा केला जातो.

१) आज संपूर्ण जग आंतरराष्ट्रीय अपंग दिन साजरा करत असून समावेशक समाजनिर्मितीसाठी हा दिवस महत्त्वाचा ठरत आहे.
          २) या वर्षीची थीम “अपंग व्यक्तींचे नेतृत्व आणि सहभाग” अशी असून अपंग व्यक्तींना संधी आणि व्यासपीठ देण्यावर भर देण्यात आला आहे.
         ३) भारतात २०१६ च्या अपंग व्यक्तींचे हक्क कायदा आणि अ‍ॅक्सेसिबल इंडिया मोहिमेद्वारे समावेशाची भक्कम पायाभरणी करण्यात आली आहे.

International Day of Persons with Disabilities : आज, ३ डिसेंबर रोजी संपूर्ण जग आंतरराष्ट्रीय अपंग दिन (International Day of Persons with Disabilities) साजरा करत आहे. हा दिवस समाजातील अपंगत्व असलेल्या व्यक्तींना समान संधी, सन्मान आणि हक्क मिळावेत, तसेच कोणत्याही स्वरूपाचा सामाजिक भेदभाव दूर व्हावा या उद्देशाने पाळला जातो. जगातील प्रत्येक व्यक्ती समान आहे आणि प्रत्येकाला जगण्याचा, शिकण्याचा, काम करण्याचा व आपले मत मांडण्याचा अधिकार आहे, हा संदेश देण्यासाठी हा दिवस अत्यंत महत्त्वाचा ठरतो. समाजात अजूनही अनेक ठिकाणी अपंग व्यक्तींना दुर्लक्ष, असमान वागणूक किंवा दुर्बल समजले जाते, अशा परिस्थितीत आंतरराष्ट्रीय अपंग दिन हा बदल घडवून आणणारा एक प्रभावी मार्ग म्हणून पाहिला जातो.

या दिवसाची सुरुवात १९८१ मध्ये झाली, जेव्हा संयुक्त राष्ट्रांनी ते वर्ष ‘आंतरराष्ट्रीय अपंग व्यक्ती वर्ष’ म्हणून घोषित केले होते. त्यानंतर १९९२ मध्ये संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेने ३ डिसेंबर हा अधिकृतपणे आंतरराष्ट्रीय अपंग दिन म्हणून घोषित केला. तेव्हापासून दरवर्षी जगभर या दिवशी विविध ठिकाणी चर्चासत्रे, जनजागृती मोहीम, सांस्कृतिक कार्यक्रम, कार्यशाळा आणि समाजप्रबोधन उपक्रम आयोजित केले जातात. यामागील प्रमुख उद्देश म्हणजे अपंग व्यक्तींना समाजाच्या मुख्य प्रवाहात सामावून घेणे आणि त्यांना आत्मसन्मानाने जगण्याची संधी निर्माण करणे.

हे देखील वाचा : ‘हिमालयाचे अस्तित्व अन् भारताचा विनाश’, ‘हे’ एकच कारण ठरणार प्रचंड विध्वंसक; BISच्या भूकंप नकाशामुळे 75% लोकसंख्या धोक्यात

या वर्षीची थीम “अपंग व्यक्तींचे नेतृत्व आणि सहभाग” अशी आहे. ही थीम अपंग व्यक्ती केवळ मदतीच्या अपेक्षेत असलेले घटक नाहीत, तर ते समाजाचे कर्ते-धर्ते, नेते आणि कार्यकर्ते देखील होऊ शकतात, हे अधोरेखित करते. अपंगत्व असलेल्या व्यक्तींना निर्णय प्रक्रियेत सहभागी करणे, नेतृत्वाच्या भूमिका देणे आणि त्यांना सामाजिक, राजकीय, आर्थिक आणि सांस्कृतिक क्षेत्रात सक्रिय होण्याच्या संधी उपलब्ध करून देणे हा या थीमचा खरा अर्थ आहे. योग्य संधी, सुलभ वातावरण आणि स्वीकारार्ह मानसिकतेच्या आधारावर अपंग व्यक्तीही राष्ट्राच्या प्रगतीत महत्त्वाची भूमिका बजावू शकतात, हेच या दिवसाचे खरे संदेश देणारे सूत्र आहे.

See more

Join us in observing the International Day of Persons with Disabilities on 3 December 2025 through a national online quiz hosted on the @mygovindia platform, focusing on the theme “Fostering disability‑inclusive societies for advancing social progress.” The time‑based multiple… pic.twitter.com/Vt69WB7lN2 — Ministry of Education (@EduMinOfIndia) December 3, 2025

credit : social media and Twitter 

भारतासाठी आंतरराष्ट्रीय अपंग दिनाचे वेगळे आणि विशेष महत्त्व आहे. भारत सरकारने अपंग व्यक्तींच्या हक्कांचे संरक्षण आणि सामाजिक समावेशासाठी अनेक पावले उचलली आहेत. ‘अपंग व्यक्तींचे हक्क कायदा, २०१६’ या कायद्याअंतर्गत शिक्षण, रोजगार, वाहतूक, आरोग्य सुविधा, माहिती आणि सार्वजनिक ठिकाणांचा समान हक्क अपंग व्यक्तींना दिला आहे. याशिवाय ‘अ‍ॅक्सेसिबल इंडिया कॅम्पेन’च्या माध्यमातून शासकीय इमारती, रेल्वे स्थानके, विमानतळ, संकेतस्थळे आणि डिजिटल सेवा अधिक सुलभ करण्यावर भर देण्यात येत आहे.

शिक्षण संस्थांमध्ये विशेष सवलती, शिष्यवृत्ती योजना, सरकारी नोकऱ्यांमध्ये आरक्षण, सहाय्यक साधने, कौशल्य विकास कार्यक्रम अशा विविध सुविधांमुळे अपंग व्यक्ती आत्मनिर्भर बनत आहेत. आज अनेक अपंग व्यक्ती डॉक्टर, शिक्षक, अधिकारी, उद्योजक, खेळाडू आणि कलाकार म्हणून समाजापुढे प्रेरणादायी उदाहरणे निर्माण करत आहेत. त्यामुळे अपंग दिन साजरा करणे म्हणजे केवळ एक औपचारिकता नसून, तो समाजाच्या विचारसरणीत परिवर्तन घडवणारा एक प्रभावी प्रयत्न मानला पाहिजे.

हे देखील वाचा : Saint Lucia : कॅरिबियनचा स्वर्ग! जगातील एकमेव ‘देश’ ज्याचे नाव एका महिलेच्या नावावर आहे; सौंदर्य आणि इतिहासाचा संगम

या आंतरराष्ट्रीय अपंग दिनाच्या निमित्ताने आपल्याला हे लक्षात ठेवणे अत्यंत गरजेचे आहे की, अपंगत्व म्हणजे दुर्बलता नव्हे, तर ती जीवनाकडे पाहण्याची एक वेगळी दृष्टी आहे. समावेशक विचारसरणी स्वीकारणे, सुलभ सुविधा निर्माण करणे आणि प्रत्येकाला समान संधी देणे, यामधूनच खरा विकास साध्य होऊ शकतो. म्हणूनच, “सबका साथ, सबका विकास” हे स्वप्न साकार करण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय अपंग दिन महत्त्वाचा ठरतो.