Starting with 7 ships in 1977 this force now safeguards maritime borders with 151 ships and 76 aircraft
नवी दिल्ली : भारतीय तटरक्षक दल (Indian Coast Guard – ICG) 1 फेब्रुवारी 2025 रोजी आपला 49 वा स्थापना दिवस साजरा करणार आहे. 1977 मध्ये अवघ्या सात जहाजांपासून सुरू झालेला हा बल आज देशाच्या समुद्री सीमांचे संरक्षण करणारा एक बलाढ्य घटक बनला आहे. सध्या या दलाकडे 151 जहाजे आणि 76 विमाने आहेत, आणि 2030 पर्यंत 200 जहाजे व 100 विमाने कार्यरत करण्याचा महत्त्वाकांक्षी आराखडा आहे.
‘वयं रक्षामः’ – एक निर्धार
भारतीय तटरक्षक दलाचे ध्येयवाक्य आहे ‘वयं रक्षामः’ म्हणजेच ‘आम्ही संरक्षण करतो’. हे केवळ घोषवाक्य नसून देशाच्या समुद्री सुरक्षा जाळ्याचा कणा आहे. या दलाची जबाबदारी 7516.6 किलोमीटर लांब तटरेषेचे संरक्षण करण्याची आहे, ज्यामध्ये 6100 किलोमीटरचा मुख्य भूभागीय किनारा आणि अंडमान-निकोबार बेटांचा समावेश आहे.
तटरक्षक दलाची सशक्त उपस्थिती
भारतीय तटरक्षक दल सतत 55 ते 60 जहाजे आणि 10 ते 12 विमाने गस्तीसाठी तैनात करत असते. ही सततची उपस्थिती आंतरराष्ट्रीय समुद्री व्यापाराच्या सुरक्षिततेस हातभार लावते आणि देशाच्या ‘ब्लू इकॉनॉमी’च्या विकासास मदत करते. सध्या या दलाकडे 3 प्रदूषण नियंत्रण जहाजे, 27 ऑफशोर पेट्रोल वेसल्स, 45 फास्ट पेट्रोल वेसल्स, 82 पेट्रोल वेसल्स, 14 पेट्रोल क्राफ्ट आणि 18 होव्हरक्राफ्ट आहेत. तसेच 36 डॉर्नियर विमाने, 20 ध्रुव हेलिकॉप्टर्स आणि 17 चेतक हेलिकॉप्टर्स यांचा समावेश आहे.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : अमेरिकेतील विमान अपघातावर ट्रम्प यांचे वादग्रस्त विधान सोशल मीडियावर चांगलेच गाजले; म्हणाले, ‘मी काय तिथे पोहायला…
राष्ट्ररक्षणातील योगदान
तटरक्षक दलाने 1977 पासून आतापर्यंत 11,730 पेक्षा अधिक लोकांचे प्राण वाचवले आहेत. गेल्या वर्षी एकट्या 169 जणांचे जीव वाचवले गेले, म्हणजे दर दोन दिवसांनी एक जीवनरक्षण. 1999 मध्ये, दलाने पनामा येथे नोंदणीकृत MV Alondra Rainbow हे जहाज इंडोनेशियाच्या समुद्रात समुद्री चाच्यांच्या तावडीतून मुक्त केले. नंतर या जहाजाचे रूपांतर MV Mega Rama मध्ये करण्यात आले आणि ते पाकिस्तानकडे जाताना पकडले गेले. भारतीय तटरक्षक दलाने आणि भारतीय नौसेनेच्या INS प्रहारने यशस्वी कारवाई करत हे जहाज ताब्यात घेतले.
आपत्ती व्यवस्थापन आणि बचाव कार्य
भारतीय तटरक्षक दल नैसर्गिक आपत्तींमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावते. गुजरातमध्ये आलेल्या ASNA चक्रीवादळाच्या वेळी तसेच गुजरात आणि वायनाडमध्ये आलेल्या महापुरात दलाने प्रभावी मदत कार्य केले. तसंच, इतर अनेक संकटग्रस्त परिस्थितींमध्ये तटरक्षक दलाने जलद प्रतिसाद देऊन लोकांचे जीव वाचवले आहेत.
भविष्यातील विस्तार योजना
भारतीय तटरक्षक दलाच्या भविष्यातील योजनांमध्ये आणखी 200 जहाजे आणि 100 ट्विन-इंजिन विमाने यांचा समावेश आहे. यामुळे देशाच्या सागरी सुरक्षेस अधिक बळकटी मिळेल. तटरक्षक दलाला लवकरच 6 एअरबस C-295 मेरीटाइम पेट्रोल विमाने मिळणार आहेत, ज्यामुळे गस्त आणि समुद्री गुप्तचर क्षमता वाढणार आहे.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : Salwan Momika Profile: स्वीडनमध्ये कुराण जाळल्यामुळे इराकी नागरिक सलवान मोमिकाची गोळ्या घालून निर्घृण हत्या
सागरी प्रदूषण आणि तेलगळ प्रतिबंध कार्य
भारतीय सागरी क्षेत्रात तेलगळ रोखणे, प्रदूषण नियंत्रण करणे आणि जैवविविधता जपणे ही तटरक्षक दलाची जबाबदारी आहे. समुद्रातील तेलगळ आणि इतर पर्यावरणीय आपत्तींच्या वेळी दल प्रदूषण नियंत्रण यंत्रणा तैनात करून मोठ्या प्रमाणावर बचाव कार्य करते.
निष्कर्ष
भारतीय तटरक्षक दल आपल्या अतुलनीय शौर्य, तत्परता आणि कार्यक्षमतेमुळे देशाच्या सागरी सुरक्षेचा एक अविभाज्य घटक आहे. 49 वर्षांच्या या वाटचालीत तटरक्षक दलाने समुद्री तस्करी रोखणे, आपत्ती व्यवस्थापन, जीव वाचवणे आणि राष्ट्रीय सुरक्षा बळकट करणे यामध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे. भविष्यात अधिक अत्याधुनिक तंत्रज्ञान आणि संसाधने जोडून तटरक्षक दल आपली ताकद अधिक वाढवणार आहे, आणि भारताच्या समुद्री हद्दींसाठी अभेद्य भिंत ठरणार आहे.
.png "Videos"){kind=small}
