आता नैसर्गिक आपत्तीपूर्वीच मिळेल अलर्ट; नासा आणि इस्रोचा शक्तिशाली सॅटलाईट प्रक्षेपणासाठी सज्ज

अमेरिकन अंतराळ संस्था नासा आणि भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था यांनी मिळून जगातील सर्वात शक्तिशाली उपग्रह तयार केला आहे. हा उपग्रह नैसर्गिक आपत्तीच्या घटना समजून घेण्यासाठी आवश्यक डेटा प्रदान करेल.

ISRO आणि NASA यांच्या संयुक्त मोहिमेतील NISAR बाबत एक मोठे अपडेट समोर आले आहे. अमेरिकन अंतराळ संस्था NASA ने माहिती दिली आहे की ते 2025 च्या सुरुवातीला NISAR (NASA-ISRO सिंथेटिक अपर्चर रडार) उपग्रह प्रक्षेपित करणार आहेत. हा जगातील सर्वात शक्तिशाली उपग्रह असेल, जो जगभरात घडणाऱ्या नैसर्गिक आपत्तींवर लक्ष ठेवेल. अंतराळात तैनात केल्यानंतर, हा उपग्रह भूकंप, पाऊस, भूस्खलन, चक्रीवादळ, वीज पडणे, ज्वालामुखीचा उद्रेक आणि टेक्टोनिक प्लेट्सच्या हालचालींवर लक्ष ठेवेल आणि नैसर्गिक घटनांपूर्वी इशारे देखील पाठवेल, ज्यामुळे अशा आपत्तींमध्ये अधिक नुकसान टाळता येईल. भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) आणि नासा यांनी संयुक्तपणे हा उपग्रह तयार केला आहे. नासाच्या म्हणण्यानुसार, या उपग्रहाकडून मिळालेल्या माहितीमुळे भूकंप, ज्वालामुखीचा उद्रेक, भूस्खलन यासारख्या नैसर्गिक आपत्तीच्या घटना समजण्यास मदत होईल.

NISAR उपग्रह कसा काम करेल?

या मोहिमेशी संबंधित सविस्तर माहिती नासाच्या वेबसाइटवर देण्यात आली आहे. यानुसार, निसार उपग्रह पृथ्वीच्या संपूर्ण भागावर अगदी बर्फाच्छादित जमिनीवर लक्ष ठेवणार आहे. हे दर 12 दिवसांनी दोनदा मोजमाप घेईल आणि डेटाचा वेग संशोधकांना वेळोवेळी पृथ्वीची पृष्ठभाग कशी बदलते याची माहिती देईल. दक्षिण कॅरोलिना येथील NASA च्या जेट प्रोपल्शन प्रयोगशाळेतील NISAR ऍप्लिकेशन लीड कॅथलीन जोन्स म्हणतात, ‘अशा प्रकारे नियमित निरीक्षण केल्याने आपल्याला पृथ्वीचा पृष्ठभाग संपूर्ण ग्रहावर कसा फिरतो हे पाहण्याची परवानगी मिळेल.

2025 मध्ये भारतातून लाँच होईल

नासाने सांगितले आहे की हा उपग्रह 2025 च्या सुरुवातीला भारतातून प्रक्षेपित केला जाईल. श्रीहरिकोटा येथील सतीश धवन अंतराळ केंद्रातून GSLV-MK2 रॉकेटच्या साह्याने हे प्रक्षेपित केले जाईल. त्याचा एस-बँड अहमदाबादमधील इस्रोच्या स्पेस ॲप्लिकेशन सेंटरमध्ये विकसित करण्यात आला आहे. त्याची एल-बँड आणि स्पेसक्राफ्ट बस नासाने तयार केली आहे. याशिवाय NASA ने NISAR उपग्रहासाठी डेटा रेकॉर्डर, GPS आणि पेलोड डेटा उपप्रणाली यांसारखी महत्त्वाची उपकरणे बनवली आहेत.

NISAR 12 दिवसांत दोनदा पृथ्वीभोवती प्रदक्षिणा घालणार आहे

NISAR (NASA-ISRO Synthetic Aperture Radar) मिशन पृथ्वीच्या पृष्ठभागाची आणि बर्फाच्छादित पृष्ठभागाची गती दर 12 दिवसांनी दोनदा मोजेल. NISAR चा डेटा संकलनाचा वेग संशोधकांना पृथ्वीची पृष्ठभाग कालांतराने कशी बदलते याचे अधिक संपूर्ण चित्र देईल. 2025 च्या सुरुवातीस भारतातून प्रक्षेपित करण्याचे उद्दिष्ट असलेले, मिशन इंच खाली पृष्ठभागाच्या हालचाली शोधण्यात सक्षम असेल. पृथ्वीच्या पृष्ठभागावरील बदलांवर लक्ष ठेवण्याव्यतिरिक्त, उपग्रह बर्फाच्या चादरी, हिमनदी आणि समुद्रातील बर्फाच्या हालचालींचा मागोवा घेण्यास सक्षम असेल आणि वनस्पतींमधील बदलांचा नकाशा देखील पाहू शकेल.

भूकंपाबद्दल काय माहिती देईल?

कॅलिफोर्नियातील कॅलटेक येथील मिशनसाठी यूएस सॉलिड अर्थ सायन्स लीड मार्क सिमन्स यांनी सांगितले की, भूकंप केव्हा होईल हे NISAR उपग्रह आम्हाला सांगणार नाही, ते आम्हाला समजण्यास मदत करेल की जगातील कोणत्या भागात भूकंप होण्याची शक्यता आहे सर्वात संवेदनशील आहेत. भूकंप न होता पृथ्वीच्या पृष्ठभागाचे कोणते भाग संथ गतीने फिरतात आणि कोणते भाग एकमेकांच्या जवळ आहेत आणि अचानक हलू शकतात याची माहिती उपग्रहाकडून मिळालेल्या माहितीवरून संशोधकांना मिळेल.

हे देखील वाचा : पंतप्रधान मोदींचा ग्लोबल साउथ दौरा; नायजेरिया ते गयाना प्रवास,’हे’ आहे पूर्ण वेळापत्रक

भारताची नजर हिमालयीन प्रदेशांवर आहे

भारतातील अहमदाबाद येथील स्पेस ॲप्लिकेशन सेंटरमध्ये NISAR साठी इस्रो सॉलिड अर्थ सायन्स लीड सृजित केएम म्हणाले, ‘इस्रोच्या दृष्टीकोनातून, आम्हाला हिमालयीन प्लेट सीमेमध्ये विशेष रस आहे. या प्रदेशाने यापूर्वी खूप तीव्रतेचे भूकंप अनुभवले आहेत आणि NISAR आम्हाला हिमालयातील भूकंपाच्या धोक्यांबद्दल अभूतपूर्व माहिती देईल.’’

ज्वालामुखीच्या उद्रेकाची संपूर्ण माहिती उपलब्ध होईल

ज्वालामुखी संशोधकांसाठी पृष्ठभागाची गती देखील महत्त्वाची आहे, ज्यांना वेळोवेळी जमिनीच्या हालचालींचा शोध घेण्यासाठी नियमितपणे गोळा केलेल्या डेटाची आवश्यकता असते ज्यामुळे पूर्वीचा उद्रेक होऊ शकतो. मॅग्मा पृथ्वीच्या पृष्ठभागाच्या खाली सरकत असताना, जमीन वर येऊ शकते किंवा बुडू शकते. NISAR उपग्रह ज्वालामुखी का विकृत होतो आणि ही हालचाल स्फोट झाल्याचे सूचित करते की नाही याबद्दल संपूर्ण माहिती प्रदान करण्यात मदत करेल.

हे देखील वाचा : लाहोरमधील प्रदूषणाचा काळा धूर अंतराळातून दिसला; युनिसेफने दिला धोक्याचा इशारा

जगातील सर्वात महाग उपग्रह

NISAR हा जगातील सर्वात शक्तिशाली आणि महागडा उपग्रह मानला जातो. त्याच्या बांधकामाचा एकूण खर्च सुमारे 10 हजार कोटी रुपये आहे. नासाने अद्याप त्याच्या प्रक्षेपणाची तारीख जाहीर केलेली नाही, असे सांगितले जात आहे की इस्रो आणि नासा संयुक्तपणे त्याच्या प्रक्षेपणाची तारीख जाहीर करतील.