फोटो सौजन्य - Social Media
आर्थिक प्रभाव अनुसंधान रिपोर्ट 2024 नुसार, 2023 मध्ये भारताच्या जीडीपीमध्ये पर्यटन क्षेत्राचा 19.13 लाख कोटी रुपयांपेक्षा अधिक योगदान आहे, जो 2019 च्या तुलनेत 10 टक्के अधिक आहे. याच वर्षी पर्यटन क्षेत्राने 43 दशलक्ष नोकऱ्या निर्माण केल्या, ज्यामध्ये 2019 च्या तुलनेत 8 टक्क्यांनी वाढ झाली आहे. सरकारी उपक्रम आणि 2047 च्या व्हिजनमुळे येत्या काही वर्षांत भारतातील पर्यटन क्षमता अधिक विस्तारेल, असा अंदाज आहे. ऑनलाइन बुकिंग आणि सोशल मीडियाच्या वाढत्या वापरामुळेही पर्यटन क्षेत्राला मोठी चालना मिळाली आहे. मंदीच्या काळातही पर्यटन क्षेत्र नोकऱ्यांचे स्थैर्य टिकवून ठेवते, कारण हे क्षेत्र विविधतेने भरलेले आणि रोजगाराच्या संधींनी युक्त आहे.
पर्यटन क्षेत्रात बारावी उत्तीर्ण विद्यार्थी आणि पदवीधरांसाठीही भरपूर संधी उपलब्ध आहेत. जर तुम्हाला हिंदीसोबत इंग्रजी किंवा एखादी परकीय भाषा येत असेल, तर तुम्ही या क्षेत्रात उत्तम करिअर घडवू शकता. कोणत्याही शाखेसोबत बारावी पूर्ण केल्यानंतर तुम्ही बीए इन ट्रॅव्हल अँड टुरिझम मॅनेजमेंट, बीए इन हॉस्पिटॅलिटी, बीएससी ट्रॅव्हल अँड टुरिझम मॅनेजमेंट, बीबीए इन ट्रॅव्हल अँड टुरिझम मॅनेजमेंट यासारख्या कोर्सेससाठी प्रवेश घेऊ शकता. त्याशिवाय ट्रॅव्हल आणि टुरिझम क्षेत्रात एमबीए करण्याचाही पर्याय आहे. तुम्ही पीजीडीएम किंवा एमबीएद्वारे या क्षेत्रात उच्च शिक्षण घेऊ शकता.
इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टुरिझम अँड ट्रॅव्हल मॅनेजमेंट (IITTM) ग्वाल्हेर, नेल्लोर, भुवनेश्वर आणि नोएडा येथे कार्यरत आहे. नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ टुरिझम अँड हॉस्पिटॅलिटी मॅनेजमेंट हैदराबादमध्ये असून, इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ हॉस्पिटॅलिटी अँड मॅनेजमेंट ठाण्यामध्ये आहे. जामिया मिलिया इस्लामिया नवी दिल्ली, सेंटर फॉर टुरिझम स्टडीज पुदुचेरी आणि केरळ इन्स्टिट्यूट ऑफ टुरिझम अँड ट्रॅव्हल स्टडीज तिरुवनंतपुरम येथे पर्यटन अभ्यासासाठी प्रमुख संस्था आहेत.
पर्यटन क्षेत्रात खाजगी तसेच सरकारी नोकऱ्यांचे मोठ्या प्रमाणात संधी उपलब्ध आहेत. टुरिझम मॅनेजर, ट्रॅव्हल एजंट, टूर गाईड ही या क्षेत्रातील काही लोकप्रिय करिअर्स असून, ट्रॅव्हल प्लॅनिंग, कस्टमर सर्व्हिस, सेल्स, ऑपरेशन मॅनेजमेंट, टुरिझम ऑफिसर, ट्रॅव्हल कन्सल्टंट, हॉलिडे अॅडव्हायझर, हॉटेल मॅनेजर, क्रूझ मॅनेजर, अॅडव्हेंचर टूर गाईड अशा विविध भूमिकांमध्ये काम करण्याची संधी आहे. ट्रॅव्हल एजन्सी, लॉजिस्टिक कंपनी, हॉटेल इंडस्ट्री, स्टेट टुरिझम डिपार्टमेंट, क्रूझ टुरिझम यांसारख्या क्षेत्रांमध्येही नोकऱ्या मिळतात. याशिवाय, भारतीय पर्यटन विकास महामंडळ (ITDC), राज्य टुरिझम बोर्ड आणि इंडियन रेल्वेच्या IRCTC टुरिझम ऑपरेशन डिव्हिजनमध्येही सरकारी नोकऱ्यांचे पर्याय उपलब्ध आहेत.
