International Literacy Day: डिजिटल युगात साक्षरता म्हणजे फक्त अक्षर-ओळख नसून संवाद, समज, सुरक्षितता आणि बदलाची शक्ती आहे

जगात शिक्षणाला चालना देण्यासाठी दरवर्षी 8 सप्टेंबरला आंतरराष्ट्रीय साक्षरता दिन साजरा केला जातो. या दिवसाचे मूळ आणि महत्त्व जाणून घेऊया. तसेच, या वर्षी आंतरराष्ट्रीय साक्षरता दिनाची थीम काय आहे ते जाणून घेऊया.

International Literacy Day 2025 :आंतरराष्ट्रीय साक्षरता दिन (International Literacy Day) साजरा करण्याची कल्पना १९६५ मध्ये तेहरान (इराण) येथे झालेल्या निरक्षरता निर्मूलनावरील जागतिक शिक्षण मंत्र्यांच्या परिषदेतून जन्माला आली. UNESCO ने नंतर १९६६ साली त्यास अधिकृत मान्यता दिली आणि ८ सप्टेंबर १९६७ पासून हा दिवस जागतिक स्तरावर साजरा होऊ लागला या दिवसाचा मुख्य उद्देश म्हणजे जगभरातील नागरिकांना शिक्षित करून, न्याय्य, शांत आणि शाश्वत समाजाची निर्मिती होऊ शकावी अशी प्रेरणा देणे

1. साक्षरता का महत्त्वाची आहे?

आजही जगात ७७५ दशलक्षाहून अधिक लोकांना विमुख वाचन–लेखन कौशल्य (minimum literacy) नाही, आणि ६०.७ दशलक्ष मुलं अजूनही शाळेत नाहीत साक्षरता हा फक्त अक्षर असण्याचा नाही, तर दमदार कल्पनाशक्ती, स्वाभिमान, शिक्षण-स्वातंत्र्य आणि समाजसुधारित जीवनासाठी पायाभूत अस्तर आहे.

जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : mRNA vaccine cancer : रशियाची मोठी घोषणा कॅन्सरवर प्रभावी ठरणारी लस लवकरच बाजारात आणणार; वापरासाठी सज्ज

2. 2025 ची थीम: “Promoting literacy in the digital era”

या वर्षीचा (२०२५) आंतरराष्ट्रीय साक्षरता दिनाचा थीम आहे “Promoting literacy in the digital era”  यामुळे साक्षरता ही फक्त कागदावरचे अक्षर नाही ती डिजिटल सामग्री समजणे, वापरणे, सुरक्षित संवाद साधणे आणि जागतिक माहितीप्रवाहाशी ताळमेळ बैठवणं होय.

3. डिजिटल युगात साक्षरतेचे आव्हान आणि संधी

डिजिटल तंत्रज्ञानाने शिक्षण, संवाद आणि ज्ञानप्राप्तीची पद्धती इतकी बदलून टाकली की, डिजिटल साक्षरता ही अविज्ञात नाहीतर अतिशक्ती आहे. मात्र, त्याचबरोबर डिजिटल विभाजनामुळे काही समुदाय, विशेषतः ग्रामीण व वंचित भागातील लोक, दोन्ही प्रकारच्या शिक्षणातून वंचित होऊ शकतात डिजिटल माध्यमांची योग्य आणि समतोल प्रवेशनीती, समावेशी धोरणे, गोपनीयता आणि नैतिकतेवरचा अभ्यास, या सर्वांचा विचार हा या साक्षरतेचा पाया मजबूत करतो.

4. जागतिक उत्सव: पॅरिसमध्ये UNESCO चा कार्यक्रम

८ सप्टेंबर २०२५ रोजी UNESCO (पॅरिस मुख्यालय) मध्ये ‘Digital Era Literacy’ या थीम अंतर्गत जागतिक उत्सव आणि पुरस्कार समारंभ आयोजित करण्यात आले आहे हा कार्यक्रम ऑनलाइनही प्रसारित होणार असून, शिक्षण मंत्री, धोरणकर्ते, शिक्षक, NGO, तंत्रज्ञानवेद, आणि समाजशास्त्रज्ञांनी सहभागी होऊन डिजिटल युगातील साक्षरतेचे विविध पैलू मांडले आहेत.

5. भारतीय संदर्भात साक्षरतेचा वाटा

भारतात ‘सर्व शिक्षा अभियान’ सारख्या उपक्रमांमुळे मुलांच्या प्राथमिक शिक्षणात सुधारणा झाली आहे. परंतु डिजिटल साक्षरता वाढवण्यासाठी ‘डिजिटल भारत’ सारख्या योजनांनी मोठं योगदान दिलं आहे विद्यापीठे, स्कूल, कोडिंग क्लबे, ग्रामीण IT प्रशिक्षण केंद्रं या सगळ्यांचा विस्तार महत्वाचा आहे.

जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : Iryna Zartuska : अमेरिकेत युक्रेनियन निर्वासित इरीना जरतुस्का हत्येमुळे वाद; सुरक्षिततेसाठी आलेल्या भूमीवरच तिचा दुर्दैवी अंत

6. लेखकापासून वाचकापर्यंतचा मानवी प्रवास

तुम्ही, मी, आपण या लेखाचा शेवट वाचण्यापर्यंत पोहोचलो म्हणजे शब्दांनी निर्माण केलेला एक लहानसा प्रवास पार केलात. साक्षरता म्हणजे फक्त अक्षर नाही ती आत्मविश्वास, स्वातंत्र्य, संवादक्षमतेची चावी आहे. डिजिटल युगात तीच चावी म्हणजे जगाशी जुळण्याची, सुरक्षित संवाद करण्याची, आणि समृद्ध जीवनाच्या वाटेची.