International Labor Day 2025: काय आहे ‘या’ खास दिवसमागची रंजक कथा? आणि कामगार संघर्षाचा जागतिक इतिहास

Labor Day 2025 : हा दिवस केवळ कामगारांचा उत्सव नसून, त्यांच्या हक्कांबद्दल जनजागृती करण्याचा आणि त्यांच्या संघर्षांना सलाम करण्याचा दिवस आहे. पण हा दिवस नेमका का साजरा केला जातो?

Labor Day 2025 : दरवर्षी 1 मे हा दिवस संपूर्ण जगभरात ‘आंतरराष्ट्रीय कामगार दिन’ किंवा ‘मे डे’ म्हणून साजरा केला जातो. हा दिवस केवळ कामगारांचा उत्सव नसून, त्यांच्या हक्कांबद्दल जनजागृती करण्याचा आणि त्यांच्या संघर्षांना सलाम करण्याचा दिवस आहे. पण हा दिवस नेमका का साजरा केला जातो? यामागची कहाणी केवळ प्रेरणादायीच नव्हे, तर श्रमाच्या न्यायासाठी लढलेल्या बलिदानांची आठवण करून देणारी आहे.

हेमार्केट आंदोलन: 1 मे च्या मागे लपलेली इतिहासगाथा

19व्या शतकात, अमेरिका व युरोपमधील अनेक देशांमध्ये कारखान्यांतील कामगारांची अवस्था अत्यंत दयनीय होती. 15-16 तास काम करूनही कामगारांना अत्यल्प वेतन मिळत होते, कोणतेही हक्क, सुरक्षितता किंवा सन्मान नव्हता. याच अन्यायाविरुद्ध आवाज उठवण्यासाठी 1 मे 1886 रोजी अमेरिकेतील शिकागो शहरात हजारो कामगारांनी निदर्शने केली.

हे आंदोलन शांततेने सुरू झाले होते. कामगारांचे केवळ एकच प्रमुख मागणे होते. “आठ तासांचा कामाचा दिवस”. परंतु हे आंदोलन दडपण्यासाठी पोलिसांनी गोळीबार केला. या गोळीबारात अनेक निष्पाप कामगार मृत्युमुखी पडले, अनेक गंभीर जखमी झाले. ही घटना ‘हेमार्केट हत्याकांड’ म्हणून इतिहासात नोंदली गेली.

हे देखील वाचा : Maharashtra Day : 1 मे रोजी महाराष्ट्राची स्थापना कशी झाली? जाणून घ्या 63 वर्षांचा गौरवशाली इतिहास

जगभरात मान्यता, भारतात 1923 पासून सुरूवात

शिकागोच्या या ऐतिहासिक संघर्षाने संपूर्ण जगाला हादरवले. या बलिदानाच्या स्मरणार्थ, 1889 मध्ये पॅरिस येथे झालेल्या आंतरराष्ट्रीय समाजवादी परिषदेत 1 मे हा दिवस ‘आंतरराष्ट्रीय कामगार दिन’ म्हणून घोषित करण्यात आला. भारतातही 1 मे 1923 रोजी चेन्नई (तेव्हा मद्रास) येथे प्रथमच कामगार दिन साजरा करण्यात आला. त्या दिवशी मद्रास उच्च न्यायालयासमोर कामगारांनी एकत्र येऊन त्यांच्या हक्कांसाठी आवाज उठवला होता. या दिवसाच्या माध्यमातून भारतीय कामगार चळवळीनेही वेग घेतला.

See more

International Labour Day: 1st May

🗓️Theme for #InternationalLabourDay 2025 :

“Safety and Health of Workers”#LaborDay #MayDay2025 #WorkersDay @mygovindia @LabourMinistry @HardeepSPuri pic.twitter.com/tkfP5RQXMc

— All India Radio News (@airnewsalerts) May 1, 2025

credit : social media

कामगार दिनाचे आजचे महत्त्व

कामगार दिन म्हणजे केवळ सुट्टीचा दिवस नाही, तर श्रमिकांच्या योगदानाचा सन्मान करण्याचा आणि त्यांच्या हक्कांसाठी लढा देण्याचा दिवस आहे. आधुनिक काळातही अनेक कामगारांना न्यूनतम वेतन, सुरक्षित कामाचे ठिकाण, सामाजिक संरक्षण या गोष्टींसाठी झगडावे लागते.

कामगार हे अर्थव्यवस्थेचा कणा आहेत. त्यांची मेहनत, निष्ठा आणि समर्पणामुळेच कोणतीही व्यवस्था चालते. त्यामुळे समाजाच्या प्रत्येक घटकाने त्यांच्या योगदानाची जाणीव ठेवणे आवश्यक आहे. या दिवशी विविध ठिकाणी कामगार रॅली, जनजागृती मोहीम, चर्चासत्रे आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम घेतले जातात.

हे देखील वाचा : पाकिस्तानच्या संरक्षणमंत्र्यांच्या ‘डर्टी वर्क’च्या विधानावर अमेरिकेची प्रतिक्रिया; पाक आता जागतिक पातळीवर अडचणीत

संघर्षाचा वारसा आणि न्यायाची मागणी

आंतरराष्ट्रीय कामगार दिन 2025 साजरा करताना, आपल्याला हे लक्षात ठेवावे लागेल की हा दिवस संघर्षाचा वारसा आणि न्यायाच्या लढ्याची आठवण आहे. शिकागोतील बलिदानातून सुरू झालेली ही चळवळ आजही प्रेरणादायी ठरते. कामगारांच्या हक्कांचा आदर करणे, त्यांच्या सुरक्षेची हमी देणे आणि त्यांना न्याय देणे हे केवळ सरकारच नव्हे, तर संपूर्ण समाजाचे नैतिक कर्तव्य आहे. “श्रमाला सन्मान, कामगारांना न्याय” हीच या दिवसाची खरी शिकवण आहे.