Cosmos 482 पृथ्वीवर परतणार! 50 वर्षांनंतर सोव्हिएत यानाचा पृथ्वीवर परतणार, भारताला किती धोका?

Kosmos 482 Earth return:कॉसमॉस 482 चा हेतू शुक्र ग्रहाच्या पृष्ठभागावर उतरण्याचा होता. परंतु टायमरच्या चुकीच्या कॉन्फिगरेशनमुळे ते पृथ्वीच्या कक्षेतून बाहेर पडू शकले नाही. या अपयशानंतर त्याला ‘कॉसमॉस’ हे नाव देण्यात आले.

नवी दिल्ली – जगाच्या अंतराळ इतिहासातील एक विस्मयकारी पर्व पुन्हा जिवंत होणार आहे. सोव्हिएत युनियनने ३१ मार्च १९७२ रोजी प्रक्षेपित केलेले अंतराळयान ‘कॉसमॉस ४८२’ आता जवळजवळ ५३ वर्षांनंतर पृथ्वीच्या वातावरणात परत येणार आहे. हे यान शुक्र ग्रहासाठी पाठवले गेले होते, मात्र तांत्रिक अडचणींमुळे ते आपल्या उद्दिष्टापर्यंत पोहोचू शकले नाही. आता हे यान पृथ्वीच्या दिशेने वेगाने सरकत आहे आणि १० मे २०२५च्या सुमारास ते पृथ्वीवर आदळण्याची शक्यता व्यक्त केली जात आहे. या घटनाकडे जगभरातील वैज्ञानिक आणि उपग्रह निरीक्षकांचे लक्ष लागले आहे.

शुक्र मोहिमेचं अपयश आणि ‘कॉसमॉस’ नावाची सुरुवात

कॉसमॉस ४८२ चा हेतू शुक्र ग्रहाच्या पृष्ठभागावर उतरण्याचा होता. परंतु टायमरच्या चुकीच्या कॉन्फिगरेशनमुळे ते पृथ्वीच्या कक्षेतून बाहेर पडू शकले नाही. या अपयशानंतर त्याला ‘कॉसमॉस’ हे नाव देण्यात आले. सोव्हिएत युनियनमध्ये अशी प्रथा होती की, जे अंतराळयान आपली मूळ मोहीम गाठण्यात अयशस्वी ठरत असे त्यांना ‘कॉसमॉस’ नाव देण्यात येई.

जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : भारताला ‘Hawkeye 360’ प्रणालीसाठी अमेरिकेची मान्यता; सागरी सुरक्षेत होणार क्रांतिकारी बदल

पृथ्वीवर परतताना धोक्याची शक्यता

कॉसमॉस ४८२ चे चार वेगळे भाग झाले आहेत. त्यातील सर्वात महत्त्वाचा भाग म्हणजे लँडिंग मॉड्यूल – एक गोलाकार, सुमारे १ मीटर व्यासाचे व ४८० ते ५०० किलो वजनाचे मजबूत यंत्र. हे मॉड्यूल शुक्राच्या दाट वातावरणाचा सामना करण्यासाठी डिझाइन केले गेले असल्यामुळे ते अत्यंत टिकाऊ आणि मजबूत आहे. अंतराळातील हालचालींचा मागोवा घेणारे डच शास्त्रज्ञ मार्को लँगब्रोक म्हणतात की, यानाच्या पुन्हा प्रवेशामुळे उल्कापातासारखी दृश्ये निर्माण होऊ शकतात. ते २४२ किमी/तास या प्रचंड वेगाने पृथ्वीच्या दिशेने सरकत आहे.

जोनाथन मॅकडॉवेल, हार्वर्ड-स्मिथसोनियन सेंटर फॉर अ‍ॅस्ट्रोफिजिक्सचे शास्त्रज्ञ, असे मानतात की जर यानाचे उष्णता ढाल (heat shield) निकामी झाले, तर ते वातावरणातच जळून खाक होईल, ही अत्यंत सुरक्षित शक्यता ठरेल. मात्र उष्णता ढाल अबाधित राहिली, तर ५०० किलो धातूचा गोळा जमिनीवर आदळू शकतो, जो निश्चितच प्रचंड नुकसान करू शकतो.

भारतात धोका आहे का?

कॉसमॉस ४८२ ५१.७° उत्तर ते ५१.७° दक्षिण अक्षांशांदरम्यान कुठेही पडू शकतो. या क्षेत्रात भारत, अमेरिका, युरोप, दक्षिण अमेरिका, आफ्रिका, ऑस्ट्रेलिया यांचा समावेश होतो. तरीही, वैज्ञानिकांचे म्हणणे आहे की पृथ्वीच्या ७०% पृष्ठभागावर महासागर असल्यामुळे यान समुद्रात पडण्याची शक्यता जास्त आहे. भारतासारख्या लोकवस्तीच्या देशांमध्ये जर हे यान पडले, तर त्याचे परिणाम गंभीर ठरू शकतात. परंतु सध्यासाठी कोणत्याही देशावर तातडीचा धोका स्पष्टपणे व्यक्त केलेला नाही.

जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : सिंधू पाणी कराराचा भारताच्या निर्णयामुळे पाकिस्तानात दुष्काळ आणि POKमध्ये येणार पूर? उपग्रह प्रतिमांमधून सत्य उघड

एक ऐतिहासिक घडामोड पुन्हा जिवंत

१९७०च्या दशकातील सोव्हिएत अंतराळ मोहिमांचा एक भाग असलेल्या कॉसमॉस ४८२ च्या पुनरागमनामुळे अंतराळशास्त्रात अनपेक्षित, पण ऐतिहासिक क्षण समोर येत आहे. हा घटनाक्रम अंतराळातील धोकादायक कचऱ्याबाबत पुन्हा एकदा चर्चा निर्माण करत आहे, आणि भविष्यात अशा अप्रत्याशित पुनरागमनांपासून संरक्षणासाठी जागतिक पातळीवर रणनीती आखण्याची गरज अधोरेखित करत आहे. पृथ्वीवर ते कुठे आणि कसे पडेल, याची अचूक माहिती मिळण्यासाठी अजून काही दिवस वाट पहावी लागणार आहे, पण तोपर्यंत जग एक थरारक क्षणाची प्रतीक्षा करत आहे.