जग अंधारात बुडणार? भयानक सौर वादळ सरकत आहे पृथ्वीच्या दिशेने; भोगावे लागणार गंभीर परिणाम

Solar storm 2025 : NASA, ESA, ISRO यांसारख्या संस्था उपग्रहांचे संरक्षण, संप्रेषण प्रणालींचे बॅकअप आणि पॉवर ग्रिडचे लवकरात लवकर स्थिरिकरण यावर काम करत आहेत.

Solar storm 2025 : आधुनिक यंत्रसामग्रीवर अवलंबून असलेल्या जगासाठी एक गंभीर धोक्याची घंटा वाजली आहे. फिनलंडमधील औलू विद्यापीठातील शास्त्रज्ञांनी केलेल्या संशोधनानुसार सुमारे १४,३०० वर्षांपूर्वी पृथ्वीवर एक प्रचंड सौर वादळ आदळले होते, ज्यामुळे होणारे संभाव्य नुकसान आजच्या तंत्रज्ञानयुगाला अंधारात लोटू शकते.

हे धक्कादायक संशोधन जिवाश्म वृक्षांच्या कड्यांमधील रेडिओकार्बन (कार्बन-१४) प्रमाणाच्या अभ्यासातून समोर आले आहे. त्या काळात घडलेल्या या सौर वादळाने इतकी ऊर्जा पृथ्वीवर सोडली होती की ते २००३ च्या हॅलोविन वादळाच्या तुलनेत तब्बल ५०० पट अधिक शक्तिशाली होते.

सौर वादळ म्हणजे काय?

सूर्यापासून दररोज प्रचंड प्रमाणात ऊर्जा आणि चार्ज झालेले कण (प्रोटॉन, इलेक्ट्रॉन) बाहेर फेकले जातात. परंतु कधीकधी ही उत्सर्जने अत्यंत तीव्र स्वरूप धारण करतात, आणि जेव्हा हे कण पृथ्वीच्या वातावरणात शिरतात, तेव्हा त्या प्रकारच्या घडामोडीस सौर वादळ म्हणतात. या कणांचे आगमन पृथ्वीच्या चुंबकीय क्षेत्रात व्यत्यय निर्माण करते, जे रेडिओ सिग्नल्स, उपग्रह, इंटरनेट प्रणाली, वीज वितरण व्यवस्था आणि अगदी अंतराळातील यानांवरही विपरित परिणाम करू शकते.

जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : ‘Make in India’चा आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत प्रवेश; रशियाची भारतासोबत ‘AK-203 असॉल्ट’ रायफल्सबाबत मोठी घोषणा

१४,३०० वर्षांपूर्वीचा प्रलयकारी सौर वादळ

औलू विद्यापीठाच्या शास्त्रज्ञांनी आर्क्टिक भागातील प्राचीन झाडांच्या कड्यांमध्ये कार्बन-१४ चा असामान्य वाढ झालेला नमुना पाहिला. त्या वाढीचे विश्लेषण केल्यानंतर स्पष्ट झाले की हे प्रमाण इ.स.पू. १२,३५० च्या सुमारास एक अत्यंत शक्तिशाली सौर वादळामुळे झाले होते. या आधी शास्त्रज्ञांनी 994 AD, 775 AD, 663 BC, 5259 BC आणि 7176 BC या काळात घडलेल्या मोठ्या सौर वादळांचा अभ्यास केला होता. यामध्ये इ.स. 775 चे वादळ सर्वात मोठे मानले जात होते, परंतु नवीन संशोधनानुसार १४,३०० वर्षांपूर्वीचे वादळ अजूनही अधिक १८% शक्तिशाली होते.

आजच्या युगातील धोका किती मोठा?

आपले आजचे जग इंटरनेट, उपग्रह, मोबाईल नेटवर्क्स, नेव्हिगेशन सिस्टम्स आणि पॉवर ग्रिडवर पूर्णपणे अवलंबून आहे. अशा पृष्ठभूमीवर जर १२,३५० ई.पू. सारखे सौर वादळ आज आले, तर जगभरातील संपूर्ण संप्रेषण आणि ऊर्जा प्रणाली कोलमडून पडतील.

• १८५९ च्या कॅरिंग्टन इव्हेंटमध्ये टेलिग्राफ वायर जळून खाक झाल्या.
• २००३ च्या हॅलोविन वादळात उपग्रहांची कक्षा विस्कळीत झाली, वीज पुरवठा ठप्प झाला.
• २०२४ मधील गॅनन वादळाने अनेक उपग्रहांमध्ये बिघाड घडवून आणला.

या पार्श्वभूमीवर, भविष्यात अशा वादळांचा संभाव्य धोका ओळखून त्यापासून संरक्षणासाठी उपाययोजना करणे अत्यंत आवश्यक झाले आहे.

जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : भारताचे जेम्स बाँड अजित डोवाल यांनी पाकिस्तानमधून सरकारला पाठवली होती ‘त्यांची’ गुप्त माहिती; वाचा ‘ही’ चित्तथरारक कहाणी

शास्त्रज्ञ काय करत आहेत?

आज विविध देशांतील अंतराळ संशोधन संस्था आणि विद्यापीठे सौर वादळांची पूर्वसूचना देणाऱ्या प्रणालींचा विकास करत आहेत. त्यासाठी सूर्याच्या क्रियाकलापांचे बारकाईने निरीक्षण, जीवाश्म विश्लेषण, आणि भूतकाळातील घटनांचा अभ्यास केला जात आहे.

NASA, ESA, ISRO यांसारख्या संस्था उपग्रहांचे संरक्षण, संप्रेषण प्रणालींचे बॅकअप आणि पॉवर ग्रिडचे लवकरात लवकर स्थिरिकरण यावर काम करत आहेत.

 अंधाराकडे वाटचाल की सजगतेचा विजय?

१४ हजार वर्षांपूर्वीच्या सौर वादळाच्या घटनेने आजच्या यंत्रमानव-आधारित मानवजातीसाठी गंभीर इशारा दिला आहे. पृथ्वीला अशा घटनांपासून पूर्णतः वाचवता येणार नाही, पण योग्य वेळी योग्य उपाययोजना केल्यास त्यांचा परिणाम नक्कीच कमी करता येतो. या धोक्याची जाणीव आज सर्व शास्त्रज्ञ आणि धोरणकर्त्यांनी ठेवली पाहिजे, अन्यथा विज्ञानाचा हा सुवर्णयुग एक क्षणात अंधारात बुडू शकतो.