डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे कार्याचे ऐतिहासिक टप्पे, मुलांसाठी प्रेरणादायी इतिहास

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे कार्य हे अत्यंत मोठे आहे आणि आजच्या पिढीला त्याबाबत माहिती मिळायला हवी. त्यांच्या कार्याचे ऐतिहासिक टप्पे नक्की कोणते होते याबाबत आपण जाणून घेऊया

• ६ डिसेंबर रोजी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा महापरिनिर्वाण दिन 
• बाबासाहेब आंबेडकरांचे ऐतिहासिक कार्य 
• कोणत्या ठिकाणी काय केले

बाबासाहेब आंबेडकर म्हणजे महामानव. या महामानवाने अनेक निर्णय घेतले आणि एक सामाजिक चळवळ सुरू केली. या दरम्यान त्यांनी विविध ठिकाणी कार्य केले आणि ते प्रत्येक कार्य ऐतिहासिक ठरले. जाणून घ्या या कार्याची महानता 

1) महाड, रायगड : समतेचे पहिले रणशिंग, ‘चवदार तळे सत्याग्रह’

महाड हे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या सामाजिक क्रांतीमधील एक अत्यंत महत्त्वाचे आणि निर्णायक ठिकाण आहे. अस्पृश्य समाजाला सार्वजनिक पाणवठ्यांचा वापर करण्याचा हक्क मिळावा, यासाठी त्यांनी १९२७ मध्ये ऐतिहासिक ‘चवदार तळे सत्याग्रह’ आयोजित केला.

या सत्याग्रहाद्वारे त्यांनी मानवाधिकार आणि सामाजिक समतेचे पहिले मोठे रणशिंग फुंकले. २० मार्च १९२७ रोजी हजारो अस्पृश्य अनुयायांसह डॉ. आंबेडकरांनी चवदार तळ्याचे पाणी पिऊन जातीय भेदभावाच्या रूढींना थेट आव्हान दिले. या घटनेमुळे संपूर्ण देशात सामाजिक समानतेच्या लढ्याला नवी दिशा मिळाली.

हा केवळ पाण्याचा हक्क मिळवण्याचा संघर्ष नव्हता, तर समान नागरिकत्वाच्या हक्काचा जाहीरनामा होता. याच ठिकाणी त्यांनी २५ ते २७ डिसेंबर १९२७ दरम्यान ‘मनुस्मृतीचे दहन’ करून हिंदू धर्मातील अस्पृश्यता टिकवून ठेवणाऱ्या रूढीग्रस्त विचारांवर कडक प्रहार केला. महाडची ही भूमी सामाजिक क्रांती आणि मानवाधिकाराच्या लढ्याची अमर साक्षीदार आहे.

Babasaheb Ambedkar: बाबासाहेब आंबेडकरांविषयी सर्व माहिती, जीवन, इतिहास आणि कार्य

2) नाशिक : ‘काळाराम मंदिर सत्याग्रह’ – धार्मिक समानतेचा लढा

नाशिक हे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या धार्मिक समानतेच्या लढ्याचे केंद्र ठरले. हिंदू धर्मातील अस्पृश्य समाजाला मंदिरांमध्ये प्रवेश नाकारला जात होता. या विषमतेविरोधात त्यांनी नाशिक येथील ऐतिहासिक ‘काळाराम मंदिर सत्याग्रह’ सुरू केला. हा सत्याग्रह १९३० मध्ये सुरू झाला आणि तो जवळपास पाच वर्षे चालला. डॉ. आंबेडकरांच्या नेतृत्वाखाली हजारो अनुयायांनी शिस्तबद्ध पद्धतीने मंदिरामध्ये प्रवेश करण्याचा प्रयत्न केला, परंतु त्यांना सवर्णांकडून आणि मंदिर प्रशासनाकडून तीव्र विरोध झाला.

हा लढा केवळ मंदिर प्रवेशासाठी नव्हता, तर अस्पृश्य समाजाला हिंदू धर्मातील धार्मिक विधी आणि उपासना पद्धतींमध्ये समान हक्क मिळावेत यासाठी होता. पाच वर्षांच्या अथक संघर्षानंतर, डॉ. आंबेडकरांना हे लक्षात आले की, केवळ कायद्याने वा रूढ परंपरेने धार्मिक समानता मिळणार नाही. या अनुभवामुळेच त्यांच्या मनात धर्म परिवर्तनाचा विचार अधिक पक्का झाला.

3) इतर ठिकाणे: नांदेड, कर्नाटक, बिहार आणि नागपूर, नांदेड 

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी शिक्षण प्रसारक संस्थांची स्थापना केली आणि मराठवाडा विद्यापीठाच्या विकासात त्यांचे योगदान महत्त्वाचे आहे. नांदेड हे याच मराठवाडा विभागातील एक महत्त्वाचे शहर आहे. बाबासाहेबांच्या प्रेरणेतून, नांदेड येथे स्वामी रामानंद तीर्थ मराठवाडा विद्यापीठ (डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठाचे उपकेंद्र) स्थापन झाले. १७ सप्टेंबर १९९४ रोजी या विद्यापीठाची स्थापना झाली. डॉ. आंबेडकरांच्या नावावर अनेक संस्था, वस्तीगृहे नांदेड परिसरात कार्यरत आहेत, जे त्यांच्या शैक्षणिक चळवळीची साक्ष देतात.

कर्नाटक :

कर्नाटकात डॉ. आंबेडकरांनी प्रत्यक्ष मोठे आंदोलन केले नसले तरी, त्यांच्या नावाने अनेक शैक्षणिक आणि सामाजिक संस्था उभारल्या गेल्या आहेत. कर्नाटक सरकारने डॉ. आंबेडकरांच्या कार्याचा प्रचार करण्यासाठी अनेक उपक्रम राबवले आहेत. त्यांची शिक्षण प्रसारक चळवळ आणि सामाजिक समतेचे विचार कर्नाटकच्या दलितांमध्ये आणि मागासलेल्या वर्गात अत्यंत प्रभावी ठरले आहेत. त्यांच्या नावाने अनेक विद्यापीठे, संशोधन केंद्रे आणि वसतिगृहे कर्नाटकात कार्यरत आहेत.

बिहार : 

डॉ. आंबेडकरांचा जन्म जरी मध्य प्रदेशातील महू येथे झाला असला तरी, त्यांचे वडील रामजी सकपाळ मूळचे महार समाजाचे होते. बिहारमध्ये त्यांचे थेट वास्तव्य किंवा मोठी वास्तू उभारल्याचा उल्लेख नसला तरी, उत्तर प्रदेश आणि बिहारमध्ये त्यांच्या नावाने अनेक सामाजिक संस्था, विद्यापीठांची अध्यासन केंद्रे आणि स्मारके उभारली गेली आहेत. त्यांचे सामाजिक समतेचे विचार आणि बौद्ध धर्माची दीक्षा बिहारच्या बुद्धभूमीला जवळचे होते. बाबासाहेब आंबेडकर मेमोरियल पार्क, लखनौ, उत्तर प्रदेश हे त्यांचे मोठे स्मारक आहे.

महू, मध्य प्रदेश : जन्मभूमी आणि प्रेरणास्रोत

महू Military Headquarters of War) हे ठिकाण डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे जन्मस्थान आहे. त्यांचा जन्म १४ एप्रिल १८९१ रोजी येथे झाला. त्यांचे वडील रामजी सकपाळ हे येथे ब्रिटीश सैन्यात सुभेदार पदावर कार्यरत होते. महू ही त्यांची जन्मभूमी असली तरी, त्यांचे बालपण आणि प्राथमिक शिक्षण सातारा व मुंबईत झाले.

आज महू येथे भारत सरकारने डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर राष्ट्रीय स्मारक उभारले आहे, जे ‘सामाजिक समरसता केंद्र’ म्हणून ओळखले जाते. या स्मारकामध्ये त्यांच्या जीवनातील महत्त्वाच्या घटनांचे आणि विचारांचे दर्शन घडवले जाते. दरवर्षी लाखो अनुयायी येथे भेट देऊन त्यांना श्रद्धांजली अर्पण करतात. जन्मभूमी म्हणून महूचे महत्त्व त्यांच्या आयुष्यातील मूळ प्रेरणा आणि जडणघडण समजून घेण्यासाठी अनमोल आहे.

Dinvishesh : डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर ‘भारतरत्न’ पुरस्काराने सन्मानित; जाणून घ्या 31 मार्चचा इतिहास

लंडन, युके (London, UK) : ज्ञानसाधना आणि उच्च शिक्षण

लंडन हे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या ज्ञानसाधनेचे आणि जागतिक विचारधारेचे केंद्र होते. त्यांनी येथे दोन वेळा शिक्षण घेतले. पहिली भेट १९१६ मध्ये झाली, जेव्हा त्यांनी कोलंबिया विद्यापीठातून शिक्षण पूर्ण करून लंडन स्कूल ऑफ इकोनॉमिक्स (LSE) आणि ग्रेज इन येथे प्रवेश घेतला. येथे त्यांनी अर्थशास्त्र आणि कायद्याचा सखोल अभ्यास केला.

दुसऱ्या वेळी, १९२० मध्ये त्यांनी पुन्हा लंडन गाठले आणि LSE मधून एम.एस्सी. आणि डी.एस्सी. पदव्या मिळवल्या, तसेच ग्रेज इनमधून बॅरिस्टरची पदवी प्राप्त केली. त्यांचे ‘द प्रॉब्लेम ऑफ द रूपी’ हे संशोधन या काळात पूर्ण झाले. या शिक्षणामुळे त्यांना जागतिक अर्थशास्त्र, राजकारण आणि न्यायव्यवस्थेची खोल समज मिळाली, जी पुढे भारतीय संविधान तयार करण्यासाठी आणि भारतातील सामाजिक प्रश्नांवर जागतिक दृष्टिकोनातून विचार करण्यासाठी अत्यंत मोलाची ठरली.