Independence day 2024: स्वातंत्र्याची 78 वर्षे; भारताने काय कमावलं अन काय गमावलं?

देश आज ७८ वा स्वातंत्र्यदिन साजरा करत आहे. स्वातंत्र्यानंतर भारताने विकासाचा मोठा पल्ला गाठला आहे. फाळणीनंतर भारताला युद्ध, दहशतवादी हल्ले, दुष्काळ, आणीबाणीपासून ते कोरोना महामारीपर्यंत अनेक संकटांचा सामना करावा लागला, पण आजही देश तितक्याच ताकदीने आणि भक्कमपणे पुढे जात आहे.

15 ऑगस्ट रोजी देशाला स्वातंत्र्य मिळून 77 वर्षे पूर्ण झाली. या वर्षांत भारताने जगभर नाव कमावले. भारताच्या नावावर अनेक उत्कृष्ट कामगिऱ्यांची नोंद झाली. विकासाच्या बाबतीतही भारताने लक्षणीय प्रगती केली आहे. आज भारत ही जगातील सर्वात वेगाने वाढणारी अर्थव्यवस्था आहे. स्वातंत्र्याबरोबरच इंग्रजांनी आपली फाळणीही केली. यानंतर देशाला युद्ध, दहशतवादी हल्ले, दुष्काळ, आणीबाणीपासून ते कोरोना महामारीपर्यंत अनेक संकटांचा सामना करावा लागला, पण आजही भारत भक्कमपणे पुढे जात आहे. या 77 वर्षांत आपल्या आयुष्यात काय बदल घडले आहेत? भारत देशाने या 77 वर्षात नक्की काय प्रगती केली आणि कुठे विकास होऊ शकला नाही ते जाणून घ्या.

भारताची अर्थव्यवस्था कुठपर्यंत पोहोचली आहे हे जाणून घेऊया?

1947 मध्ये भारत स्वतंत्र झाला तेव्हा देशाचा जीडीपी 2.7 लाख कोटी रुपये होता आणि तो जागतिक जीडीपीच्या तीन टक्क्यांपेक्षा कमी होता. आज 2024 मध्ये देशाच्या जीडीपीचे सध्याचे मूल्य अंदाजे 272.41 लाख कोटी रुपये झाले आहे. भारताचा साक्षरता दर 1947 मध्ये सुमारे 12 टक्के होता आणि आज तो 74 टक्क्यांवर पोहोचला आहे. जर आपण 1960 ते 2021 या कालावधीतील जीडीपी वाढ पाहिली तर 1966 पूर्वी जीडीपी सरासरी चार टक्के दराने वाढला होता. 2015 पासून जीडीपी वाढीचा दर सतत सहा टक्क्यांहून अधिक आहे. 2024-25 या आर्थिक वर्षात भारताचा GDP 6.5 ते 7 टक्के राहण्याचा अंदाज आहे.

असे बदल अर्थव्यवस्थेत होत असतात

1947 ते 1980 पर्यंत देशाच्या अर्थव्यवस्थेची वाढ नऊ टक्क्यांवरून 5 टक्क्यांपर्यंत होती. म्हणजे त्यात अनेक वेळा चढ-उतार आले.

1981 ते 1991 या काळात विकास दर एकदा शून्याच्या खाली पोहोचला होता. सर्वाधिक नऊ टक्के वाढ नोंदवली गेली.

1992 ते 2019 पर्यंत अर्थव्यवस्थेचा विकास दर चार ते आठ टक्क्यांच्या दरम्यान राहिला. या काळात भारताची अर्थव्यवस्था स्थिर आणि मजबूत झाली.

2023-24 या वर्षात सध्याच्या किमतींनुसार देशाचा GDP 295.35 लाख कोटी असण्याचा अंदाज आहे.

हे देखील वाचा :  पंतप्रधान नरेंद्र मोदी लाल किल्ल्यावरून करणार जनतेला संबोधित; 6 हजारपेक्षा जास्त पाहुणे राहणार उपस्थित

महागाईत मोठी तफावत होती

एकीकडे देशाने स्वातंत्र्यानंतर खूप विकास केला आहे, तर दुसरीकडे महागाईनेही कळस गाठला आहे. खाद्यपदार्थांपासून ते सोने, पेट्रोल-डिझेल, सोने सर्वच महाग झाले. दैनंदिन गोष्टींमध्ये किती बदल झाला आहे ते जाणून घेऊया?

वस्तू/पदार्थ                 1947 मध्ये किंमत किती होती?                               आता किंमत किती आहे?

1. सोने (10 ग्रॅम)                    रु 88.62 (10 ग्रॅम)                                               72,430  रु
2. पेट्रोल (एक लिटर)              27 पैसे                                                                 103.44  रु
3. तांदूळ (प्रति किलो)             12 पैसे                                                                  40.16   रु
4. साखर (प्रति किलो)             40 पैसे                                                                44.78    रु
5. बटाटे (प्रति किलो)              25 पैसे                                                                 37.12    रु
6. दूध (एक लिटर)                  12 पैसे                                                                 59.12    रु

गरिबांची संख्याही कमी झाली

स्वातंत्र्याच्या वेळी देशातील 70 टक्के लोकसंख्या दारिद्र्यरेषेखाली होती. स्वातंत्र्यानंतर त्यात बरेच बदल झाले. 1977 पर्यंत ही संख्या 63% पर्यंत घसरली, 1991 पर्यंत 50% लोकसंख्या गरीब होती. 2011 च्या आकडेवारीनुसार, सध्या देशातील 22.5 टक्के लोक गरिबीत जगत आहेत. UN च्या अलीकडील आकडेवारीनुसार, 15 वर्षांच्या कालावधीत (2005-06 ते 2019-21) भारतात 41.5 कोटी लोक गरिबीतून बाहेर आले. अहवालात असे दिसून आले आहे की 2005-2006 ते 2019-2021 या काळात देशातील 41.5 कोटी लोक गरिबीतून बाहेर आले आहेत. 2005-2006 मध्ये गरिबांची लोकसंख्या 55.1 टक्के होती, ती 2019-2021 मध्ये 16.4 टक्के झाली.

आंतरराष्ट्रीय व्यापारात आपण किती पुढे आलो आहोत?

1950-51 मध्ये, भारताने $1.27 अब्ज डॉलरची आयात केली आणि $1.26 अब्ज निर्यात केली.

1975-76 मध्ये $6.08 अब्ज आयात आणि $4.66 अब्ज निर्यात.

1990-91 मध्ये, 24 अब्ज डॉलर्सची आयात आणि 18 अब्ज डॉलरची निर्यात झाली.

2002-03 मध्ये $50 अब्ज आयात आणि $44 अब्ज निर्यात.

2023-24 या आर्थिक वर्षात भारताची एकूण निर्यात US$ 776.68 अब्ज आणि आयात US$ 854.80 अब्ज इतकी असल्याचा अंदाज आहे.