Monkey Day : इकोसिस्टम इंजिनिअर! माकडांच्या अनेक प्रजाती नामशेष होण्याच्या मार्गावर; वाचा काय करता येईल उपाय

Monkey Day December 14th : दरवर्षी 14 डिसेंबर रोजी माकड दिन साजरा केला जातो आणि तो माकडांचे संवर्धन, त्यांचे महत्त्व आणि मानव-निसर्ग संबंध समजून घेण्याची संधी प्रदान करतो.

•  दरवर्षी १४ डिसेंबर हा माकडांचे संवर्धन (Conservation), त्यांचे महत्त्व आणि मानव-निसर्ग संबंध समजून घेण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर साजरा केला जातो.
•  माकडे केवळ जंगलांचे सौंदर्य वाढवत नाहीत, तर ते बीज पसरवतात (Seed Dispersal), ज्यामुळे जंगलांचे नैसर्गिक पुनरुत्पादन (Natural Regeneration) शक्य होते आणि परिसंस्थेचे संतुलन (Ecological Balance) राखले जाते.
• जंगलतोड (Deforestation), शहरीकरण (Urbanization) आणि शिकारीमुळे (Poaching) माकडांना मोठा धोका निर्माण झाला आहे, ज्यामुळे त्यांच्या संवर्धनासाठी त्वरित जागरूकता आवश्यक आहे.

International Monkey Day 2025 : १४ डिसेंबर हा दिवस आंतरराष्ट्रीय स्तरावर माकड दिन (Monkey Day) म्हणून साजरा केला जातो. हा दिवस फक्त माकडांचे अस्तित्त्व साजरे करण्यासाठी नसून, मानव आणि निसर्गाचे जटिल संबंध (Complex Relationship between Human and Nature) तसेच माकडांच्या संवर्धनाची गरज अधोरेखित करण्यासाठी महत्त्वाचा आहे. माकडं म्हणजे जंगलाचा अविभाज्य भाग. ते आपल्याला दिसतात तेवढेच केवळ जंगलांचे सौंदर्य वाढवणारे नसतात, तर परिसंस्थेच्या साखळीत (Ecosystem Chain) त्यांची अत्यंत महत्त्वाची भूमिका असते. माकडांना अनेकदा जंगलांचे बीजवाहक (Seed Carriers of the Forest) म्हटले जाते. फळे खाल्ल्यानंतर, ते बिया एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी घेऊन जातात आणि विष्ठा टाकून बीज पसरवतात . या प्रक्रियेमुळे, मानवी हस्तक्षेप न होता, जंगलांचे नैसर्गिक पुनरुत्पादन (Natural Regeneration of Forests) शक्य होते. थोडक्यात, माकडे जंगलांच्या आरोग्यासाठी (Forest Health) आणि जैविक विविधतेसाठी (Biodiversity) अत्यंत आवश्यक आहेत.

माकडांचे नैसर्गिक अधिवास धोक्यात का आहेत?

आज माकडांच्या अनेक प्रजाती अस्तित्वाच्या संकटाचा (Threat of Existence) सामना करत आहेत आणि त्यांच्या संवर्धनासाठी त्वरित लक्ष देणे आवश्यक आहे. माकड दिनाचा उद्देश लोकांमध्ये या गंभीर समस्येबद्दल जागरूकता निर्माण करणे (Creating Awareness) आहे. माकडांना धोका निर्माण होण्याची मुख्य कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:

1. जंगलतोड आणि अधिवास नुकसान: मानवी वस्ती वाढल्यामुळे आणि अविरत जंगलतोडीमुळे (Relentless Deforestation) माकडांचा नैसर्गिक अधिवास (Natural Habitat) संकुचित होत आहे.
2. शहरीकरण: वाढते शहरीकरण आणि रस्त्यांचे जाळे जंगलांना विभाजित करत आहे, ज्यामुळे माकडांना अन्न आणि पाण्याच्या शोधात मानवी वस्त्यांमध्ये प्रवेश करावा लागत आहे.
3. शिकार: अनेक भागांमध्ये अवैध शिकार (Illegal Poaching) आणि पाळीव प्राणी म्हणून माकडांची तस्करी (Trafficking) देखील त्यांच्या लोकसंख्येसाठी मोठा धोका आहे.

या धोक्यांमुळे, पृथ्वीवरील हे महत्त्वाचे प्राणी आपले अस्तित्व गमावत आहेत.

जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : Medical Warning : COVID लस ठरली प्राणघातक! FDA लावणार ‘Black Box’ची वॉर्निंग; करोडो तरुणांनी ‘यामुळे’ गमावले प्राण

संवर्धन दिन: आपली जबाबदारी काय आहे?

माकड दिनानिमित्त, लोकांना माकडांच्या हक्कांबाबत (Monkey Rights) आणि त्यांच्या संवर्धनाबद्दल अधिक संवेदनशील बनवण्यासाठी देशभरात आणि जगभरात विविध उपक्रम आयोजित केले जातात.

• जागरूकता रॅली आणि मोहिम: लोकांमध्ये जागरूकता वाढवण्यासाठी विशेष रॅली आणि सोशल मीडिया मोहिमा (Social Media Campaigns) राबवल्या जातात.
• शैक्षणिक उपक्रम: शाळा आणि महाविद्यालयांमध्ये माकडांचे महत्त्व आणि त्यांच्या संरक्षणाबद्दल माहिती देण्यासाठी शैक्षणिक उपक्रम आयोजित केले जातात.
• संवर्धन कार्याला मदत: हा दिवस आपल्याला आठवण करून देतो की पृथ्वीवरील प्रत्येक सजीव महत्त्वाचा आहे (Every living being is important) आणि त्यांच्या नैसर्गिक अधिवासाचे संरक्षण करणे ही आपली सामूहिक जबाबदारी (Collective Responsibility) आहे.

See more

Celebrating our playful cousins on World Monkey Day! pic.twitter.com/DJYeBfoTRR — The Kenya Times (@thekenyatimes) December 13, 2025

credit : social media and Twitter

माकडांच्या संरक्षणातून आपण मानव-निसर्ग संबंधांमध्ये (Human-Nature Relationship) समतोल साधू शकतो आणि भावी पिढ्यांसाठी एक समृद्ध जैवविविधता (Rich Biodiversity) जतन करू शकतो.

जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : Drug Policy : नशेत बुडाल्या ‘या’ महासत्ता? जाणून घ्या युद्ध तोंडावर असताना का उठावली दारू आणि गांजावरील बंदी

माकडांच्या अनेक प्रजाती नामशेष होण्याच्या मार्गावर

माकडांच्या अनेक प्रजाती आज जंगलांच्या ऱ्हासा (Forest Degradation) आणि मानवी हस्तक्षेपाच्या (Human Intervention) थेट परिणामांमुळे नामशेष होण्याच्या मार्गावर आहेत. त्यांच्या अधिवासाचा नाश (Habitat Loss) हे यामागचे सर्वात मोठे आणि महत्त्वाचे कारण आहे. वेगाने होणारी जंगलतोड (Deforestation), अनिर्बंध शहरीकरण (Urbanization) आणि शेतीसाठी जमिनीचा विस्तार (Agricultural Expansion) यामुळे माकडांना त्यांच्या नैसर्गिक घरातून विस्थापित व्हावे लागत आहे. परिणामी, अन्न आणि पाण्याच्या शोधात त्यांना मानवी वस्तीत यावे लागते, जिथे त्यांचे संघर्ष वाढतात. याव्यतिरिक्त, अवैध शिकार (Illegal Poaching), पाळीव प्राण्यांच्या तस्करीसाठी होणारी पकड आणि काही ठिकाणी रोगराईचा प्रसार यांसारख्या समस्यांमुळे त्यांच्या लोकसंख्येत चिंताजनक घट होत आहे. ही परिस्थिती केवळ माकडांसाठीच नव्हे, तर बीजवाहक (Seed Dispersers) म्हणून परिसंस्थेचे संतुलन (Ecological Balance) राखण्यात त्यांची जी महत्त्वपूर्ण भूमिका आहे, तिच्यासाठीही गंभीर धोका निर्माण करते.

काय कराल उपाययोजना? 

या संकटावर मात करण्यासाठी बहुआयामी उपायांची (Multi-faceted Solutions) तातडीने अंमलबजावणी करणे आवश्यक आहे. सर्वप्रथम, सरकारने जंगलतोडीवर कठोर नियंत्रण (Strict Control on Deforestation) आणले पाहिजे आणि माकडांच्या अधिवासाचे संरक्षण करणारे संरक्षित क्षेत्र (Protected Areas) वाढवले पाहिजेत. स्थानिकांना सहभागी करून घेऊन पर्यावरणपूरक उपजीविकेचे साधने (Eco-friendly Livelihoods) विकसित करणे, ज्यामुळे त्यांना जंगलांवर अवलंबून राहावे लागणार नाही, हा एक प्रभावी उपाय आहे. दुसरे म्हणजे, शिकार आणि वन्यजीव तस्करीविरुद्ध (Wildlife Trafficking) कायदे अधिक कठोर करून त्यांची प्रभावी अंमलबजावणी करणे गरजेचे आहे. तसेच, माकडांच्या संरक्षणाचे महत्त्व आणि मानव-माकड संघर्ष कमी करण्यासाठी जनजागृती (Public Awareness) मोहिम राबवणे आवश्यक आहे. प्रत्येक नागरिकाने वन्यजीव संवर्धनाला (Wildlife Conservation) आपले कर्तव्य मानून, स्थानिक स्तरावर वृक्षारोपण आणि त्यांच्या संरक्षणाच्या प्रयत्नांना हातभार लावल्यास, माकडांच्या या अमूल्य प्रजातींना वाचवून आपण जैवविविधतेचे (Biodiversity) भविष्य सुरक्षित करू शकतो.