US-India ties : भारत- अमेरिका संबंध निर्णायक टप्यावर; एस. जयशंकर-मार्को रुबियो आज आमनेसामने; काय अजेंडा?

US-India ties : सोमवारी अर्थ आणि वाणिज्य मंत्री पियुष गोयल अमेरिकेसोबत व्यापार चर्चेसाठी एका शिष्टमंडळाचे नेतृत्व करत असताना आणि भारत आणि अमेरिकेतील टॅरिफवरून तणाव वाढत असताना ही बैठक होत आहे.

• परराष्ट्र मंत्री एस. जयशंकर आज न्यूयॉर्कमध्ये अमेरिकेचे परराष्ट्र मंत्री मार्को रुबियो यांची भेट घेणार.

• व्यापार शुल्क, एच-१बी व्हिसा आणि भारत-अमेरिका संबंध सुधारण्यावर या बैठकीत चर्चा अपेक्षित.

• पियुष गोयल अमेरिकेसोबत व्यापार चर्चेसाठी शिष्टमंडळाचे नेतृत्व करत असतानाच ही महत्त्वपूर्ण बैठक होत आहे.

Rubio-Jaishankar meet : न्यूयॉर्कमध्ये सुरु असलेल्या संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेच्या सत्रादरम्यान आज भारताचे परराष्ट्र मंत्री एस. जयशंकर अमेरिकेचे परराष्ट्र मंत्री मार्को रुबियो यांची उच्चस्तरीय बैठक घेणार आहेत. दोन्ही देशांतील व्यापारी तणाव, शुल्कवाढ, तसेच व्हिसा धोरणांवरून वाढलेला असंतोष याच्या पार्श्वभूमीवर ही भेट विशेष महत्त्वाची ठरणार आहे.

तणावाच्या सावटाखालील संवाद

गेल्या काही महिन्यांत भारत-अमेरिका संबंधांमध्ये थोडीशी दरी निर्माण झाली आहे. अमेरिकेचे तत्कालीन अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी भारतावर लादलेले ५० टक्के व्यापार शुल्क आणि विशेषतः रशियाकडून होणाऱ्या तेल आयातीवर लावलेले २५ टक्के अतिरिक्त शुल्क भारतासाठी मोठे आर्थिक आव्हान ठरले. त्यातच एच-१बी व्हिसाच्या शुल्कात वाढ झाल्याने हजारो भारतीय व्यावसायिक आणि अमेरिकेत कार्यरत कंपन्यांवर त्याचा विपरीत परिणाम झाला आहे. या पार्श्वभूमीवर जयशंकर-रुबियो यांची बैठक ही फक्त एक शिष्टाचारभेट नसून, संबंध सुधारण्याचा प्रयत्न मानली जात आहे. सूत्रांच्या माहितीनुसार, दोन्ही देशांतील वाढलेली मतभेदांची दरी भरून काढण्याचा हा एक टप्पा असेल.

जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : ‘बलिदान व्यर्थ जाणार नाही’, शाहबाजने पुन्हा भारताविरुद्ध गरळ ओकली; UNGC मध्ये Kashmir मुद्दा उचलून धरणार

पूर्वीच्या भेटींची पार्श्वभूमी

रुबियो आणि जयशंकर यांची याआधी जुलैमध्ये आणि त्याआधी जानेवारीत वॉशिंग्टनमध्ये भेट झाली होती. मात्र ट्रम्प प्रशासनाने शुल्क वाढविल्यानंतर ही त्यांची पहिलीच प्रत्यक्ष बैठक आहे. त्यामुळे या चर्चेत कोणता टर्निंग पॉईंट मिळतो, याकडे जगभरातील राजनैतिक वर्तुळाचे लक्ष लागले आहे.

अजेंड्यावर काय असू शकते?

या बैठकीचा मुख्य अजेंडा असा अपेक्षित आहे:

• दोन्ही देशांतील व्यापार तणाव कमी करणे.

• शुल्क कमी करण्यासाठी परस्पर संवाद वाढवणे.

• एच-१बी व्हिसा शुल्कात केलेल्या बदलांचा भारतावर होणारा परिणाम मांडणे.

• द्विपक्षीय संबंधांना नव्या गतीने पुढे नेणे.

• आंतरराष्ट्रीय सुरक्षेच्या व क्षेत्रीय स्थैर्याच्या मुद्यांवर चर्चा.

भारताचे परराष्ट्र धोरण नेहमीच ‘सहकार्य व संवाद’ या तत्त्वांवर आधारित राहिले आहे. त्यामुळे या बैठकीतही जयशंकर यांचा सूर तोलामोलाचा आणि सहकार्याचा असेल, अशी अपेक्षा व्यक्त केली जात आहे.

पियुष गोयल यांची समांतर भूमिका

या बैठकीचे महत्त्व आणखी वाढते कारण सोमवारीच भारताचे अर्थ आणि वाणिज्य मंत्री पियुष गोयल अमेरिकेसोबत व्यापार चर्चेसाठी एका उच्चस्तरीय शिष्टमंडळाचे नेतृत्व करत आहेत. म्हणजेच आर्थिक व व्यापारिक घडामोडी एका बाजूला चालू असताना, राजनैतिक स्तरावर जयशंकर-रुबियो यांची भेट भारत-अमेरिका संबंधांसाठी एक दुहेरी धागा ठरणार आहे.

भारतासाठी काय महत्त्व?

भारताच्या वाढत्या अर्थव्यवस्थेला जागतिक बाजारपेठांची गरज आहे. मात्र वाढलेले शुल्क आणि व्हिसा धोरणांमुळे भारतीय उद्योग व आयटी क्षेत्रावर मोठे संकट आले आहे. अमेरिकेत कार्यरत हजारो भारतीय कंपन्यांना नोकरी आणि गुंतवणुकीच्या बाबतीत धक्का बसत आहे. त्यामुळे भारताने राजनैतिक स्तरावर आपली भूमिका ठामपणे मांडणे आणि व्यापार मार्ग सुकर करणे ही वेळेची गरज आहे.

जयशंकर यांची ही भेट केवळ संबंध सुधारण्यापुरती मर्यादित राहणार नाही, तर ती भारताच्या जागतिक धोरणाला नव्या उंचीवर नेण्याची क्षमता बाळगते. कारण अमेरिका हा भारताचा सर्वात मोठा व्यापार भागीदार असून संरक्षण, तंत्रज्ञान, ऊर्जा, शिक्षण अशा अनेक क्षेत्रांमध्ये दोन्ही देशांची भागीदारी महत्वाची आहे.

जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा :  Maduro Silenced : ट्रम्पचे शत्रू व्हेनेझुएलाचे अध्यक्ष मादुरो यांचे युट्यूब चॅनेल अमेरिकेने केले बंद; भारतासाठी सावधगिरीचा इशारा

अमेरिकेची भूमिका

अमेरिकेच्या बाजूने पाहिले तर, भारत हा आशियातील सर्वात मोठा बाजार आणि धोरणात्मक मित्र आहे. चीनच्या वाढत्या प्रभावाला रोखण्यासाठीही अमेरिकेला भारताची साथ आवश्यक आहे. त्यामुळे शुल्कवाढ आणि व्हिसा यांसारख्या मुद्द्यांवर थोडे ताणलेले संबंध असले तरी, अमेरिकेला दीर्घकालीन पातळीवर भारताशी मजबूत भागीदारी राखणे फायदेशीर ठरणार आहे.

संबंध सुधारण्याची प्रक्रिया सुरूच

गेल्या काही महिन्यांपासून दोन्ही देशांनी रखडलेल्या व्यापार चर्चांना पुन्हा गती दिली आहे. ट्रम्प प्रशासनानेही भविष्यात करारावर पोहोचण्याबाबत विश्वास व्यक्त केला होता. मात्र या सर्व घडामोडी प्रत्यक्ष कृतीत उतरतील का, हे आजच्या उच्चस्तरीय बैठकीनंतर अधिक स्पष्ट होईल.

पुढील मार्ग

आजच्या बैठकीचा परिणाम काहीही असो, एक गोष्ट निश्चित आहे की भारत-अमेरिका संबंध हे २१व्या शतकातील जागतिक राजकारणाचा महत्त्वाचा आधारस्तंभ राहतील. त्यामुळे मतभेद असूनही संवादाचे दरवाजे उघडे ठेवणे आणि सहकार्याचा नवा मार्ग शोधणे हे दोन्ही देशांच्या फायद्याचे आहे. जयशंकर-रुबियो यांची ही भेट ही फक्त एक राजनैतिक औपचारिकता नाही, तर जगातील दोन मोठ्या लोकशाही राष्ट्रांच्या नात्याला नव्या अध्यायात घेऊन जाण्याचा प्रयत्न आहे.