Save Himachal : सर्वोच्च न्यायालयाचा पर्यटकांना इशारा, ‘तो दिवस दूर नाही जेव्हा नकाशावरून गायब होईल हिमाचल!’

सर्वोच्च न्यायालयाने हिमाचल प्रदेशात मानवांमुळे निर्माण होणाऱ्या वाढत्या पर्यावरणीय संकटाबद्दल कडक इशारा दिला आहे. न्यायालयाने म्हटले आहे "हिमाचल प्रदेशात होत असलेल्या कारवायांवर निसर्ग कोपला आहे.

Save Himachal : भारतीयांच्या हृदयात डोंगरांचे वेगळेच स्थान आहे. उन्हाच्या तडाख्यातून सुटका मिळवण्यासाठी असो, निसर्गाच्या सान्निध्यात शांतता शोधण्यासाठी असो किंवा हिमशिखरांच्या मोहकतेत स्वतःला हरवण्यासाठी असो हिमाचल प्रदेश लाखो लोकांची पहिली पसंती ठरतो. पण आज या स्वर्गसदृश भूमीवर गंभीर संकट ओढावले आहे. सर्वोच्च न्यायालयाने नुकताच हिमाचलच्या बिघडत्या पर्यावरणीय स्थितीवर कठोर शब्दांत फटकार दिला आहे. न्यायालयाने स्पष्ट इशारा दिला आहे की  “जर ही स्थिती बदलली नाही, तर तो दिवस दूर नाही जेव्हा संपूर्ण हिमाचल देशाच्या नकाशावरून गायब होईल.”

न्यायालयाची कठोर भूमिका

२८ जुलै २०२५ रोजी न्यायमूर्ती जे.बी. पार्डीवाला आणि आर. महादेवन यांच्या खंडपीठाने हा इशारा दिला. न्यायालयाने म्हटले की गेल्या काही वर्षांत हिमाचलमध्ये मानवाच्या निष्काळजी कृतींमुळे निसर्गाचा समतोल बिघडला आहे. पर्वत तोडून रस्ते आणि बोगदे बांधले जात आहेत, ज्यामुळे डोंगर कमकुवत होत आहेत. सतलजसारख्या नद्यांमध्ये पाण्याचा प्रवाह घटत चालला आहे. जलविद्युत प्रकल्पांमुळे नद्यांतील मासे आणि इतर जलचर नष्ट होण्याच्या मार्गावर आहेत.

न्यायालयाने स्पष्ट शब्दांत सांगितले – “महसुलासाठी निसर्गाशी खेळणे धोकादायक आहे. पर्यावरण वाचवणे हा पर्याय नाही, तर ती गरज आहे.”

हे देखील वाचा : उत्तरप्रदेशमधील ‘हे’ प्रसिद्ध गणेश मंदिर जिथे प्रेमाला मिळतो दैवी आशीर्वाद; अविवाहितांनाही मिळते लग्नाची हमी

डोंगरांचे दु:ख

आज जेव्हा आपण हिमाचलमध्ये सहलीसाठी जातो, तेव्हा शांततेसाठी, आनंदासाठी किंवा थोडेसे ताजेतवाने होण्यासाठी जातो. पण आपण मागे काय ठेवतो? प्लास्टिकच्या बाटल्या, पॉलिथिनचे ढीग, डिस्पोजेबलचा कचरा – आणि या सर्वामुळे निसर्ग हळूहळू आजारी पडतो. याच कारणामुळे गेल्या काही वर्षांत पूर, भूस्खलन आणि पावसाळ्यातील आपत्ती हिमाचलमध्ये नेहमीची गोष्ट बनली आहे. शेकडो घरे उद्ध्वस्त झाली, शेकडो लोक मृत्युमुखी पडले. डोंगर, जे आपल्याला छाया देतात, आता कोसळून आपल्यालाच गिळत आहेत.

पर्यटकांचेही कर्तव्य

न्यायालयाने सरकारला तर जबाबदार धरलेच आहे, पण प्रत्यक्षात पर्यटकांच्याही वागणुकीत बदल आवश्यक आहे. आपण जर थोडी काळजी घेतली, तर हिमाचलचे सौंदर्य आणि समृद्धी वाचू शकते.

1. पाण्याच्या प्लास्टिक बाटल्या किंवा पॉलिथिनचा वापर करू नका.
2. स्टील किंवा काचेच्या बाटल्या सोबत ठेवा आणि पुन्हा भरा.
3. कचरा नेहमी कचराकुंडीमध्ये टाका. जर ती उपलब्ध नसेल, तर कचरा पिशवीत साठवून शहरात/हॉटेलमध्ये परतल्यावर टाका.
4. टॅक्सीऐवजी सार्वजनिक बस किंवा शेअरिंग वाहन वापरा.
5. नद्यांमध्ये साबण-डिटर्जंट वापरू नका.
6. झाडे, फुले किंवा वनस्पतींना इजा करू नका.
7. स्थानिक संस्कृती आणि खाद्यपदार्थांना प्रोत्साहन द्या.
8.”लेव्ह नो ट्रेस” या तत्त्वावर विश्वास ठेवा – निसर्ग जसा आहे तसाच सोडून या.

सरकारकडून अपेक्षा

न्यायालयाने हिमाचल सरकारला स्पष्टपणे सांगितले आहे की भूस्खलन प्रवण भागातील बांधकामावर नियंत्रण, नद्यांमध्ये पाण्याचा किमान प्रवाह राखणे, डोंगर उतार मजबूत करणे, पर्यावरणपूरक उपाययोजना करणं या सगळ्यांवर तातडीने कारवाई करावी लागेल.

हे देखील वाचा : World Letter Writing Day 2025 : संवादाची हरवलेली पण अजूनही जिवंत असलेली कला म्हणजे हस्तलिखित पत्र

आपली जबाबदारी

निसर्ग आपला शत्रू नाही, तर जीवनदाता आहे. जर आपण त्याच्याशी खेळलो, तर तो रागावतो आणि मग आपत्तींच्या स्वरूपात आपल्याला धडा शिकवतो. सर्वोच्च न्यायालयाचा हा इशारा केवळ सरकारसाठी नाही, तर आपल्यासारख्या प्रत्येक नागरिकासाठी आहे. जर आपण काळजी घेतली नाही, तर कदाचित पुढच्या पिढ्यांना हिमाचल फक्त चित्रांत किंवा आठवणींमध्ये पाहायला मिळेल. म्हणूनच, पुढच्या वेळी डोंगरांकडे प्रवास करताना स्वतःला विचारा मी निसर्गाला जपायला आलोय की नष्ट करायला?