अस्सल ORS कसे ओळखावे, ग्राहकांचे संरक्षण करण्यासाठी FSSAI चा मोठा निर्णय; वेळीच जाणून घ्या

ORS हे बनावट असू शकते? असा प्रश्न जर असेल तर त्याचं उत्तर नक्कीच हो असं आहे. पण ग्राहकांच्या हितासाठी आता मोठा निर्णय FSSAI कडून घेण्यात आला आहे. अस्सल ओआरएस कसे ओळखावे जाणून घ्या

• बनावट आणि अस्सल ओआरएसमधील फरक कसा ओळखणार
• FSSAI चा मोठा निर्णय 
• ग्राहकांच्या काळजीपोटी उचलले मोठे पाऊल 

तुम्ही कदाचित FSSAI च्या ‘ORS’ लेबल्सवरील अलीकडील स्पष्टीकरण आदेशाबद्दल ऑनलाइन चर्चा पाहिली असेल; पण ग्राहक म्हणून आपल्यासाठी याचा नेमका अर्थ काय आहे? सिप्ला हेल्थचे वैद्यकीय सल्लागार डॉ. पवन कुमार यांनी स्पष्ट केल्यानुसार, अस्सल ORS आणि साखरयुक्त पेयामधील फरक सोपा आहे, एक शरीरातील गमावलेले पाणी आणि इलेक्ट्रोलाइट्स त्वरित पूर्ववत करते; तर दुसरे अतिसार आणि निर्जलीकरणामध्ये उलट परिणाम करते.

आपण इथपर्यंत कसे पोहोचलो?

आठ वर्षांपूर्वी, हैदराबादच्या बालरोगतज्ज्ञ डॉ. शिवरंजनी संतोष यांनी अशा कंपन्यांविरुद्ध एक मोठी मोहीम सुरू केली, ज्या वैद्यकीय मानकांची पूर्तता करत नसतानाही त्यांच्या पेयांना ‘ORS’ म्हणून ब्रँड करत होत्या. त्यांच्या प्रयत्नांमुळे या चुकीच्या लेबल असलेल्या उत्पादनांच्या धोक्यांकडे लक्ष वेधले गेले, ज्यामुळे ग्राहकांना अनेकदा असे वाटायचे की ते वैद्यकीयदृष्ट्या प्रभावी ओरल रिहायड्रेशन सोल्युशन्स खरेदी करत आहेत. हा दबाव अखेरीस भारतीय अन्न सुरक्षा आणि मानक प्राधिकरण (FSSAI) पर्यंत पोहोचला, ज्यामुळे या संस्थेने हस्तक्षेप करून ORS म्हणून काय विकले जाऊ शकते आणि काय नाही, हे स्पष्ट केले.

World ORS Day 2025: ओआरएसचा इतिहास, महत्त्व आणि माहिती, काय सांगतात तज्ज्ञ

FSSAI च्या निर्देशात काय म्हटले आहे?

FSSAI ने देशभरातील अन्न व्यवसाय चालकांना कोणत्याही अन्न किंवा पेय उत्पादनांच्या लेबल्स, ब्रँड नावे किंवा ट्रेडमार्कमधून ‘ORS’ हा शब्द, अगदी उपसर्ग किंवा प्रत्ययासह, काढून टाकण्याचे निर्देश दिले आहेत. १४ ऑक्टोबर २०२५ रोजीच्या या निर्देशात म्हटले आहे की, २००६ च्या अन्न सुरक्षा आणि मानक कायद्यानुसार, अधिकृत वैद्यकीय सूत्राचे पालन केल्याशिवाय ‘ORS’ वापरण्यास आता मनाई आहे. यामुळे हे सुनिश्चित होते की केवळ वैद्यकीयदृष्ट्या मंजूर केलेले फॉर्म्युलेशन— जे खरोखरच निर्जलीकरणावर उपचार करण्यास सक्षम आहेत— त्यांनाच ओरल रिहायड्रेशन सोल्युशन्स म्हणून विकले जाऊ शकते.

जागतिक आरोग्य संघटनेने (WHO) मंजूर केलेल्या ORS मागील विज्ञान

योग्य ORS म्हणजे केवळ कोणतेही इलेक्ट्रोलाइट पेय नाही; हे जागतिक आरोग्य संघटनेने (WHO) मान्यता दिलेले एक काळजीपूर्वक संतुलित वैद्यकीय फॉर्म्युलेशन आहे. जागतिक आरोग्य संघटनेने (WHO) मंजूर केलेल्या पिण्यास-तयार ओआरएसच्या रचनेत खालील घटक समाविष्ट आहेत:

• सोडियम: 75 mEq/L 
• ग्लुकोज: 75 mmol/L
• पोटॅशियम: 20 mEq/L
• सिट्रेट: 10 mmol/L
• क्लोराईड: 65 mEq/L
• एकूण ऑस्मोलॅरिटी: 245 mOsm/L

हे अचूक प्रमाण शरीराला द्रवपदार्थ कार्यक्षमतेने शोषून घेण्यास मदत करते, ज्यामुळे अतिसार, उष्माघात किंवा आजारपणात शरीरातील पाण्याची आणि इलेक्ट्रोलाइट्सची पातळी पूर्ववत होते. या प्रमाणापेक्षा लक्षणीयरीत्या वेगळे असलेले कोणतेही उत्पादन समान वैद्यकीय लाभ देऊ शकत नाही.

FSSAI Bans ORS Label : न्यायालयाने स्थगित केलेल्या ORS बाबत FSSAI ने आदेशात काय म्हटलं?

योग्य आणि अस्सल ओआरएस कसे ओळखावे

तुम्ही अस्सल ओआरएस खरेदी करत आहात याची खात्री करण्यासाठी, खालील गोष्टी तपासा:

• पॅकवर WHO-अनुरूप लेबल किंवा “WHO फॉर्म्युला” असा स्पष्ट उल्लेख
• वर दिलेल्या मूल्यांशी जुळणारी, स्पष्टपणे छापलेली घटक-तालिका
• चमकदार रंगाची, जास्त साखर असलेली पेये किंवा स्वतःला ओआरएस म्हणवणारी “एनर्जी” ड्रिंक्स टाळा, ती सहसा ओआरएस नसतात.

भारतीय ग्राहकांसाठी एक बदल

FSSAI ची ही कृती केवळ लेबलिंगमधील बदलापेक्षा अधिक आहे; हे सार्वजनिक आरोग्याच्या संरक्षणाकडे एक मोठे पाऊल आहे. हे पारदर्शक पॅकेजिंगला प्रोत्साहन देते, दिशाभूल करणाऱ्या विपणनाला प्रतिबंध करते आणि ग्राहकांना माहितीपूर्ण, सुरक्षित निवड करण्यास सक्षम करते. वैद्यकीय दर्जाच्या ओआरएस आणि व्यावसायिक पेयांमध्ये स्पष्ट सीमा निश्चित करून, भारताने उत्तम अन्न आणि आरोग्य मानकांकडे एक ठोस पाऊल उचलले आहे, हा विश्वास, पारदर्शकता आणि सामूहिक कल्याणासाठी एक विजय आहे.