Indian Home Guard Day : देशाच्या अंतर्गत सुरक्षेचा मजबूत कणा म्हणजे ‘होमगार्ड’; वाचा ‘या’ मौन योद्धयांची संघर्षगाथा

Home Guard Raising Day : आपत्ती, दंगली, निवडणुका, उत्सव आणि सार्वजनिक कार्यक्रमांमध्ये नागरिकांच्या सुरक्षेसाठी तत्पर राहणाऱ्या या दलाचा 6 डिसेंबर रोजी स्थापना दिन साजरा केला जातो.

• ६ डिसेंबर रोजी देशभरात भारतीय होमगार्ड स्थापना दिन साजरा केला जातो.
• होमगार्ड आपत्ती, वाहतूक, सुरक्षा आणि जनसेवेत पोलिसांना मदत करतात.
• १९४६ मध्ये मुंबई (बॉम्बे) येथे या दलाची स्थापना झाली.

Indian Home Guard Foundation Day : दरवर्षी ६ डिसेंबर रोजी देशभरात भारतीय होमगार्ड स्थापना दिन (Indian Home Guard Foundation Day) मोठ्या गौरवाने साजरा केला जातो. कोणत्याही आपत्कालीन परिस्थितीत नागरिकांच्या मदतीला धावून जाणारे, कायदा आणि सुव्यवस्था राखण्यात मोलाची भूमिका बजावणारे होमगार्ड स्वयंसेवक या दिनाचे केंद्रबिंदू असतात. पोलिस दलाचे एक पूरक दल म्हणून कार्य करणारे होमगार्ड, नैसर्गिक तसेच मानवनिर्मित आपत्तींमध्ये, प्रवेशी आणि निर्गम मार्गांचे नियंत्रण, नागरिकांचे रक्षण आणि शांतता प्रस्थापित करण्यासाठी कायमस्वरूपी सज्ज असतात. समाजासाठी निःस्वार्थपणे सेवा करणाऱ्या या वीर स्वयंसेवकांच्या कार्याची ही आठवण करून देणारी ही महत्त्वाची तारीख आहे.

भारतीय होमगार्डची स्थापना १९४६ साली तत्कालीन बॉम्बे प्रेसिडेन्सीमध्ये करण्यात आली होती. त्या काळात समाजात वाढणाऱ्या अस्थिरतेला आळा घालण्यासाठी आणि अंतर्गत सुरक्षेला बळकटी देण्यासाठी अशा स्वयंसेवी दलाची गरज निर्माण झाली होती. सुरुवातीला केवळ काही भागांपुरती मर्यादित असलेली ही संकल्पना, १९६२ च्या भारत-चीन युद्धानंतर संपूर्ण देशात झपाट्याने विस्तारली. युद्धाच्या काळात, लष्कर आणि पोलिसांच्या जोडीला देशाच्या अंतर्गत सुरक्षेसाठी एका समर्थ दलाची आवश्यकता भासली आणि त्यातूनच होमगार्ड संघटनांचे राष्ट्रीय स्तरावर जाळे उभे राहिले. आज भारतातील जवळजवळ प्रत्येक राज्य आणि केंद्रशासित प्रदेशात होमगार्ड सक्रियपणे कार्यरत आहेत.

जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : Pakistan CDF : शाहबाज शरीफ यांचा डाव पालटला; पाकिस्तानच्या राजकारणात आला नवा ट्विस्ट, ‘Asim Munir’च पाकिस्तानचे सर्वेसर्वा

होमगार्ड्सची भूमिका केवळ आपत्कालीन परिस्थितीपुरती मर्यादित नाही. कायदा व सुव्यवस्था राखण्यात पोलिसांना मदत करणे, वाहतूक नियंत्रण, मोठ्या सार्वजनिक कार्यक्रमांमध्ये गर्दी व्यवस्थापन, निवडणूक काळातील बंदोबस्त, धार्मिक उत्सव, मोर्चे, सभा आणि आपत्ती व्यवस्थापन यांसारख्या असंख्य क्षेत्रांमध्ये हे दल अत्यंत महत्त्वाची कामगिरी बजावते. पूर, भूकंप, आग, अपघात यांसारख्या संकटाच्या वेळी बचाव आणि मदत कार्यात होमगार्ड सर्वात आधी घटनास्थळी पोहोचतात. ग्रामीण भागापासून ते महानगरांपर्यंत, होमगार्ड्सची उपस्थिती नागरिकांमध्ये सुरक्षिततेची भावना निर्माण करते.

See more

On Home Guard Raising Day, we salute every dedicated Home Guard personnel who stands fearlessly as the first line of response. Your courage, discipline, and unwavering service strengthen our nation and protect countless lives. The Congress family deeply values your commitment… pic.twitter.com/u1VAp8QA01 — Congress (@INCIndia) December 6, 2025

credit : social media and Twitter 

आजचा काळ तांत्रिक आणि डिजिटल युगाचा आहे. सायबर गुन्हे, शहरीकरणामुळे उद्भवणाऱ्या आपत्ती, पर्यावरणीय बदल आणि लोकसंख्येची वाढ ही आव्हाने अधिक गुंतागुंतीची होत आहेत. अशा वेळी आधुनिक प्रशिक्षण, संप्रेषण तंत्रज्ञान आणि अद्ययावत उपकरणांच्या सहाय्याने होमगार्ड्स आपली जबाबदारी अधिक कार्यक्षमतेने पार पाडत आहेत. ते केवळ शारीरिक नव्हे, तर मानसिक आणि सामाजिक सुरक्षेसाठीही महत्त्वपूर्ण योगदान देत आहेत.

भारतीय होमगार्ड स्थापना दिन हा केवळ एक औपचारिक दिवस नसून, तो समाजाची सेवा करणाऱ्या सामान्य नागरिकांच्या असामान्य धैर्याचा आणि समर्पणाचा सन्मान करणारा दिवस आहे. हा दिवस युवकांना देशसेवेसाठी प्रेरित करतो आणि ‘राष्ट्र प्रथम’ ही भावना अधिक बळकट करतो. भारतासारख्या विशाल आणि विविधतेने भरलेल्या देशात, होमगार्ड्स ही व्यवस्थेची एक मजबूत कडी आहे.

जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : Putin India Visit: ‘ना भारत झुकणार, ना रशिया तुटणार’, पुतिन यांच्या भारत भेटीचा चीनमध्ये गाजावाजा; वाचा नक्की काय म्हटले?

या दिवशी आयोजित होणाऱ्या विविध उपक्रमांमधून, परेड, सन्मान समारंभ, प्रशिक्षण प्रात्यक्षिके आणि जनजागृती मोहिमा होमगार्डच्या योगदानाचे महत्त्व अधोरेखित केले जाते. प्रत्येक नागरिकाने त्यांच्या कार्याचा आदर केला पाहिजे आणि शक्य असल्यास या राष्ट्रीय सेवेत सहभागी होण्याचा विचार करावा, कारण देशाची खरी ताकद त्याच्या सजग, सज्ज आणि एकजुटलेल्या नागरिकांमध्येच दडलेली आहे.