ब्रिक्सचा भारताला किती फायदा? जाणून घ्या यावेळी सर्वांच्या नजरा PM मोदींवर का आहेत

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी या वर्षी दुसऱ्यांदा रशियाला जात आहेत. येथे ते 16 व्या ब्रिक्स शिखर परिषदेत सहभागी होतील. 22 आणि 23 ऑक्टोबरला होणाऱ्या या परिषदेचे अध्यक्षस्थान रशिया करणार आहे.

मॉस्को : पंतप्रधान नरेंद्र मोदी या वर्षी दुसऱ्यांदा रशियाला जात आहेत. येथे ते 16 व्या ब्रिक्स शिखर परिषदेत सहभागी होतील. 22 आणि 23 ऑक्टोबर रोजी होणाऱ्या या परिषदेचे अध्यक्षस्थान रशिया करणार आहे. यंदा ही शिखर परिषद भारतासाठी महत्त्वाची आहे. जाणून घेऊया ब्रिक्स म्हणजे काय, भारताला त्याचा किती फायदा झाला आणि यावेळी सर्वांच्या नजरा पीएम मोदींवर का आहेत?

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी या वर्षी दुसऱ्यांदा रशियाला जात आहेत, जिथे ते 16व्या ब्रिक्स शिखर परिषदेत सहभागी होणार आहेत. रशिया 22 आणि 23 ऑक्टोबर रोजी व्होल्गा नदीच्या काठावर असलेल्या तातारस्तानची राजधानी कझान येथे होणाऱ्या या परिषदेचे अध्यक्षस्थान भूषवणार आहे. गेल्या वर्षी ब्रिक्सच्या विस्तारानंतर होणारी ही पहिली परिषद अत्यंत महत्त्वाची मानली जात आहे. चला जाणून घेऊया ब्रिक्स म्हणजे काय आणि ते भारतासाठी किती महत्त्वाचे आहे?

BRIC म्हणून स्थापित, नंतर BRICS बनले

BRICS ही एक आंतरसरकारी अनौपचारिक संस्था आहे. ब्राझील, रशिया, भारत, चीन आणि दक्षिण आफ्रिका या देशांचा समावेश करून ब्रिक्सची स्थापना करण्यात आली आहे. तथापि, BRIC ची स्थापना 2009 मध्ये रशियाच्या पुढाकाराने झाली, ज्यामध्ये दक्षिण आफ्रिकेचा समावेश नव्हता. पुढच्याच वर्षी म्हणजे 2010 मध्ये, दक्षिण आफ्रिकेच्या सामील झाल्यामुळे ते BRICS बनले. ब्रिक्स शिखर परिषद दरवर्षी होते, ज्यामध्ये सदस्य देशांचे राष्ट्रप्रमुख सहभागी होतात.

हे देखील वाचा : अमेरिका आणि कॅनडाने मिळून चीनचा ताण वाढवला; संवेदनशील भागात युद्धनौका दाखल

गेल्या वर्षी दक्षिण आफ्रिकेतील जोहान्सबर्ग येथे त्याचे आयोजन करण्यात आले होते. त्यानंतर इजिप्त, इराण, इथियोपिया आणि संयुक्त अरब अमिराती (यूएई) यांनाही ब्रिक्सचे सदस्यत्व देण्यात आले. सौदी अरेबिया सध्या त्याचा आमंत्रित सदस्य आहे. या विस्तारानंतर रशियातील कझान येथे ब्रिक्स परिषद होत आहे.

हा गट स्थापनेचा उद्देश आहे

ब्रिक या शब्दाच्या जन्माचीही एक कथा आहे. 2001 मध्ये, गोल्डमन सॅक्सचे विश्लेषक जिम-ओ’नील यांनी ब्राझील, रशिया, भारत आणि चीन या वेगाने वाढणाऱ्या अर्थव्यवस्थांना एकत्र करून BRIC हा शब्द तयार केला. 16 जून 2009 रोजी रशियामध्ये पहिली BRIC शिखर परिषद झाली. या गटाच्या स्थापनेचा उद्देश वेगाने वाढणाऱ्या आणि विकसनशील देशांना एकत्र आणणे हा होता, जेणेकरून ते त्यांचे विचार मांडू शकतील आणि त्यांच्या समस्या पाश्चात्य शक्तींचे वर्चस्व असलेल्या आंतरराष्ट्रीय संस्थांना कळवू शकतील.

हे देखील वाचा : मध्यपूर्वेतील तणावामुळे जगभरात दहशतवाद वाढणार; माजी MI6 एजंटचा धक्कादायक खुलासा

विकसनशील देशांमधील परस्पर आर्थिक सहकार्य वाढवणे हा त्याचा मुख्य उद्देश आहे, जेणेकरून विकसित देश, विशेषत: पाश्चात्य देश त्यांच्यावर त्यांची धोरणे लादू शकणार नाहीत. यामुळे विकसनशील आणि विकसित देशांमधील समन्वय राखणे हाही या गटाचा उद्देश आहे. याशिवाय एकमेकांशी असलेले राजकीय संबंध आणि एकमेकांच्या संस्कृतीचे रक्षण करणे यांचाही यात समावेश आहे. सोप्या भाषेत सांगायचे तर, अमेरिकेसह पाश्चात्य देशांचे वर्चस्व असलेल्या जागतिक व्यवस्थेला आव्हान देणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे. ब्रिक्स कोणत्याही देशाच्या विरोधात नसला तरी विकसनशील देशांचा आवाज उठवण्याचे एक शक्तिशाली व्यासपीठ म्हणून याकडे पाहिले जाते.

सदस्य देश 44 टक्के तेलाचे उत्पादन करतात

आज जगातील एकूण तेल उत्पादनात ब्रिक्सच्या सदस्य देशांचा वाटा 44 टक्के आहे यावरून ब्रिक्सची ताकद मोजली जाऊ शकते. पाच नवीन सदस्यांच्या समावेशामुळे ब्रिक्स सदस्य देशांची एकूण लोकसंख्या 3.5 अब्ज झाली आहे. हे जगाच्या एकूण लोकसंख्येच्या 45 टक्के आहे. सर्व सदस्य देशांची एकत्रित अर्थव्यवस्था 28.5 ट्रिलियन यूएस डॉलर्सपेक्षा जास्त आहे, जी जागतिक अर्थव्यवस्थेच्या 28 टक्के आहे.

ऑब्झर्व्हर रिसर्च फाउंडेशन (ORF) च्या एका लेखात असे म्हटले आहे की BRICS चे उद्दिष्ट एक खुली, पारदर्शी, भेदभावरहित आणि नियम-आधारित बहुपक्षीय व्यापार प्रणाली विकसित करणे आहे. त्यांना आंतरराष्ट्रीय व्यापारात अमेरिकन डॉलर बाजूला ठेवायचा आहे. त्यामुळे सर्व देश एकमेकांशी व्यापारासाठी आपापली चलन वापरण्याचा आग्रह धरत आहेत. ब्रिक्सच्या सामायिक चलनावरही चर्चा झाली आहे, मात्र यावर अद्याप कोणताही ठोस निर्णय झालेला नाही.

भारतासाठी ब्रिक्सचे महत्त्व

ब्रिक्ससारख्या संघटनांसाठी भारत नेहमीच वचनबद्ध राहिला आहे. ते एक बहुध्रुवीय जग पाहू इच्छित आहे ज्यामध्ये आंतरराष्ट्रीय समस्या पाश्चात्य देशांचे वर्चस्व नसतात. गेल्या वर्षी ब्रिक्स परराष्ट्र मंत्र्यांच्या बैठकीत भारताचे परराष्ट्र मंत्री एस जयशंकर यांनी स्पष्ट संदेश दिला होता की जग आता बहुध्रुवीय झाले आहे आणि यापुढे जुन्या दृष्टिकोनातून पाहिले जाऊ नये. असो, ओआरएफच्या लेखात असे म्हटले आहे की भारत नेहमीच अनेक व्यासपीठांद्वारे जागतिक स्तरावर आपली उपस्थिती मजबूत करत आहे. ब्रिक्स हे देखील भारतासाठी असेच एक व्यासपीठ आहे, ज्याद्वारे तो ग्लोबल साउथचा आवाज बनत आहे.

यावेळी बोलताना ब्रिक्स परिषदेदरम्यान जगातील देशांची नजर सर्वात जास्त भारतावर असेल. रशिया-युक्रेन युद्धामुळे अमेरिका आणि युरोपने रशियावर निर्बंध लादले आहेत. भारताची रशियाशी असलेली मैत्री कोणापासून लपलेली नाही. चीन आणि अमेरिका यांच्यात तणावाचे वातावरण आहे, तर रशिया आणि चीनचे संबंध अगदी जवळ आहेत. अशा स्थितीत भारताने रशियाला विरोध करावा अशी अमेरिका आणि युरोपची इच्छा आहे. त्यामुळे यावेळी ब्रिक्स परिषदेत जगाच्या नजरा भारताकडे असणार आहेत. त्याचवेळी रशियाच्या माध्यमातून भारत चीनसमोरही आपले मुद्दे मांडू शकतो. चीनने गुंडगिरी थांबवली, तर ब्रिक्स परिषदेचा दोन्ही देशांना मोठा फायदा होऊ शकतो.