मुंबई : श्रावण महिन्याचा अधिक मास आजपासून (दि.18) सुरू झाला आहे. हा अधिक महिना 16 ऑगस्टपर्यंत चालणार आहे. त्यानंतर श्रावणचा कृष्ण पक्ष सुरू होईल. यावेळी तब्बल 19 वर्षांनंतर श्रावण महिन्यात आणखी एक महिना आला आहे. हिंदी दिनदर्शिकेतील या अतिरिक्त महिन्यामुळे संवत-2080 हा 13 महिन्यांचा आहे. तीन वर्षांतून हिंदू कालगणनेत अधिक मास येतो.
जाणून घ्या काय आहे हा अधिक मास, का येतो?
इंग्रजी कॅलेंडरमध्ये लीप वर्ष आणि हिंदी कॅलेंडरमध्ये अधिक महिने असतात. लीप वर्षात फक्त एक दिवस वाढतो, तर हिंदी वर्षात अधिक मासमुळे पूर्ण महिना वाढतो. वास्तविक, हे सौर वर्ष आणि चंद्र वर्षामुळे आहे.
अधिक मास कशाला म्हणतात?
अधिक मास हा हिंदी कॅलेंडरच्या अतिरिक्त महिन्याचा संदर्भ देतो. ती दर तीन वर्षांनी एकदा येते. ज्या संवतात अधिक महिने आहेत, ते वर्ष तेरा महिन्यांचे आहे. ज्योतिषशास्त्रात नऊ ग्रह आहेत – सूर्य, चंद्र, मंगळ, बुध, गुरु, शुक्र, शनि आणि राहू-केतू. हे सर्व ग्रह 12 राशींभोवती फिरतात. हिंदी पंचांगमध्ये सूर्य आणि चंद्राच्या आधारे वेळेची गणना केली जाते. जेव्हा चंद्र 12 राशींची एक फेरी पूर्ण करतो, तेव्हा एक चंद्र महिना असतो. चंद्राला 12 राशींना प्रदक्षिणा घालण्यासाठी सुमारे 28-29 दिवस लागतात. या कारणास्तव हिंदी पंचांगाचे एक चांद्र वर्ष 354.36 दिवसांचे असते.
सूर्य एका राशीत ३०.४४ दिवस राहतो. या ग्रहांना १२ राशींची एक फेरी पूर्ण करण्यासाठी ३०.४४ x १२ = ३६५.२८ दिवस लागतात. याला सौर वर्ष म्हणतात. सौर वर्ष आणि चांद्र वर्षात 10.92 दिवसांचा (365.28 – 354.36) फरक आहे. हा फरक समायोजित करण्यासाठी, पंचांगमध्ये दर 32 महिन्यांनी आणि 14-15 दिवसांनी, अधिक मास आहे.
कोणता महिना अधिक मास असेल हे कसे ठरवले जाते?
ज्योतिष ग्रंथात अधिक मास मोजण्यासाठी एक अतिशय सोपी पद्धत दिली आहे. ज्योतिषीय गणनेनुसार, दर 32 महिने आणि 15 दिवसांनी अधिक मास येते. पौर्णिमेपासून अधिक मास कधीच सुरू होत नाही. अमावस्येनंतरच सुरुवात होते. 32 महिने 15 दिवसांनंतर ज्या महिन्यात अमावस्या असेल, त्या महिन्यातही अधिमास असेल.
18 जुलैलाच का अधिक मास?
यावर्षी 18 जुलैपासून अधिक महिना सुरू होत असून, 17 जुलै हा श्रावण महिन्यातील अमावास्येचा दिवस होता. त्याचप्रमाणे भाद्रपद महिन्यापासून म्हणजेच एक ऑगस्टपासून ३२ महिने १५ दिवसांची गणना सुरू होईल. जे 16 मे 2026 पर्यंत चालेल, या दिवशी ज्येष्ठ महिन्यातील अमावस्या असेल, त्यानंतर 17 मे 2026 पासून सुरू होणारी अधिकामास ही ज्येष्ठा अधिकामास असेल. अशाप्रकारे 2026 मध्ये ज्येष्ठ महिना 2 मे ते 29 जून पर्यंत सुमारे 59 दिवसांचा राहील.
या कार्यात अधिक मास शुभ काळ नसतो
अधिक मासमध्ये सूर्याची संक्रांती होत नाही. यामुळे अधिक मास हे मालिन (अशुभ) मानले गेले आहे. मलामासात घरोघरी वार्मिंग, लग्न, मुंडण, यज्ञोपवीत, नामकरण या शुभ कार्यांसाठी शुभ मुहूर्त नाहीत. अधिक मासमध्ये लग्न निश्चित करणे, लग्न करणे, कोणतीही जमीन, घर, जमीन खरेदी करणे यासाठी करार केले जाऊ शकतात.
अधिक मासमध्ये कोणती शुभ कार्ये करता येतील?
भगवान विष्णूने या महिन्याला आपले नाव पुरुषोत्तम दिले आहे, म्हणून या महिन्याला पुरुषोत्तम महिना असेही म्हणतात. विष्णुजी आणि त्यांचे अवतार श्री कृष्ण, श्री राम यांची विशेष मासात पूजा करावी. यावेळी हा महिना श्रावणमध्ये आला आहे. त्यामुळे शिवपूजा जरूर करा. या महिन्यात पूजा, तीर्थयात्रा, नदी स्नान, शास्त्र पठण, प्रवचन श्रवण, मंत्रोच्चार, तप, दान, दान इत्यादी शुभ कार्ये याशिवाय करू शकतात.
