Pakistan–Afghanistan economic ties : अफगाणिस्तानच्या व्यापार धोरणात मोठा बदल पाहायला मिळत असून, यावेळी अफगाणिस्तानने पुन्हा एकदा पाकिस्तानच्या ग्वादर बंदरात प्रवेश मिळवला आहे. भारताच्या वाढत्या प्रभावाची भीती आणि चीनच्या मध्यस्थीचा परिणाम म्हणून हा निर्णय घेतल्याचे स्पष्ट संकेत मिळाले आहेत. यामुळे चीन-पाकिस्तान-अफगाणिस्तान या त्रिकोणात नव्या व्यूहरचनेचा उदय होत असल्याचे मानले जात आहे.
याच आठवड्यात २०,००० टन डायमोनियम फॉस्फेट (DAP) खत घेऊन अफगाणिस्तानचे दुसरे जहाज ग्वादर बंदरात दाखल झाले. या खते अफगाणिस्तानमार्फत समुद्रमार्गे आंतरराष्ट्रीय बाजारात निर्यात केली जाणार आहेत. पाकिस्तानचे सागरी व्यवहार मंत्री मोहम्मद जुनैद अन्वर चौधरी यांनी या प्रवेशाचे स्वागत करत “प्रादेशिक व्यापाराच्या दिशेने हे एक महत्त्वाचे पाऊल आहे,” असे वक्तव्य केले.
ग्वादर बंदर – अफगाणिस्तानसाठी धोरणात्मक व्यावसायिक केंद्र
ग्वादर बंदर हे चीन-पाकिस्तान आर्थिक कॉरिडॉर (CPEC) चा एक प्रमुख घटक आहे. समुद्रमार्गे व्यापारासाठी हे बंदर अत्यंत अनुकूल असून, अफगाणिस्तानसाठीही हा एक महत्त्वाचा पर्याय ठरू शकतो. अफगाणिस्तानने याआधी पाकिस्तानसोबतच्या तणावामुळे भारताच्या सहकार्याने विकसित होणाऱ्या चाबहार बंदरावर अधिक भर देण्यास सुरुवात केली होती. त्यामुळे चीन आणि पाकिस्तानची चिंता वाढली होती. याच पार्श्वभूमीवर, चीनने गेल्या महिन्यात पाकिस्तान व अफगाणिस्तानच्या परराष्ट्र मंत्र्यांना बीजिंगमध्ये बोलावले. या बैठकीत चीनने दोन्ही देशांमध्ये संबंध सुधारण्यावर भर दिला. त्यानंतर आता अफगाण जहाजाचे ग्वादरमध्ये आगमन ही चीनच्या दबावाची स्पष्ट फलश्रुती मानली जात आहे.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : Iran Israel War: इस्रायल-इराण युद्धात नवे वळण; नेतन्याहूंची इशारवजा घोषणा, तेल डेपोवर हल्ला, अणुचर्चा थांबल्या
तालिबान-भारत संबंध आणि चीनची काळजी
गेल्या काही महिन्यांपासून पाकिस्तान आणि तालिबान सरकारमधील संबंध तणावपूर्ण झाले होते. पाकिस्तानने तालिबानवर पाकिस्तानी हद्दीत दहशतवादी गटांना आश्रय देत असल्याचा आरोप केला होता. यावर अफगाणिस्ताननेही तीव्र प्रतिक्रिया दिली. परिणामी, तालिबान सरकार भारताच्या दिशेने झुकण्यास सुरुवात झाली, जे चीनसाठी विशेषतः धोक्याचे ठरू शकते.
भारताने चाबहार बंदराच्या माध्यमातून अफगाणिस्तानसोबत व्यापार आणि विकास प्रकल्पांमध्ये सहकार्य वाढवले होते. त्यामुळे अफगाणिस्तानच्या समुद्रमार्गांवरील स्वायत्तता वाढण्याची चिन्हे होती. हीच पार्श्वभूमी लक्षात घेता, चीनने दोन्ही देशांवर दबाव टाकत संबंध सुधारण्याची जबाबदारी उचलली.
पाकिस्तानसाठी आर्थिक आणि धोरणात्मक लाभ
पाकिस्तान सरकार ग्वादर बंदराला केवळ व्यापारासाठी नव्हे, तर राजनैतिकदृष्ट्या प्रभाव वाढवणाऱ्या प्रवेशद्वाराचे रूप देण्याचा प्रयत्न करत आहे. अफगाण जहाजांच्या ग्वादर बंदरातील प्रवेशामुळे पाकिस्तानच्या प्रादेशिक कनेक्टिव्हिटीला बळकटी मिळेल, असा विश्वास पाक अधिकाऱ्यांनी व्यक्त केला आहे. चौधरी यांच्या मते, ग्वादर बंदराला अफगाणिस्तानसाठी “धोरणात्मक व्यावसायिक प्रवेशद्वार” बनवणे हे पाकिस्तानच्या व्यापक व्यापारी उद्दिष्टांचा भाग आहे. यामुळे प्रादेशिक स्थैर्य, आर्थिक वृद्धी आणि चीनच्या सहकार्याने पाकिस्तानचा रणनीतिक लाभ निश्चित होतो.
जागतिक घडामोडी संबंधित बातम्या वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा : Iran Israel War: इस्रायल-इराण युद्धात नवे वळण; नेतन्याहूंची इशारवजा घोषणा, तेल डेपोवर हल्ला, अणुचर्चा थांबल्या
नवीन समीकरणांचा प्रारंभ?
या घडामोडीमुळे दक्षिण आशियातील सामरिक राजकारणात नव्या समीकरणांची सुरुवात झाली आहे. भारत-अफगाणिस्तान वाढते सहकार्य, चीन-पाकिस्तानचे संयुक्त हितसंबंध आणि तालिबानचा बदलता दृष्टिकोन यामुळे संपूर्ण क्षेत्रात नवीन संतुलन निर्माण होताना दिसत आहे. ग्वादर बंदराच्या माध्यमातून चीन आणि पाकिस्तान अफगाणिस्तानला आपल्या गटात कायम ठेवण्याचा प्रयत्न करत आहेत, तर भारताचे चाबहारवरचे लक्ष आणि वाढता प्रभाव या संघर्षात भविष्यातील मोठे धोरणात्मक निर्णय घडवू शकतात. सध्याच्या घडामोडी पाहता, चीनचा दबाव, भारताची रणनीती आणि अफगाणिस्तानची गरज या तीन घटकांनी दक्षिण आशियात एक नवा व्यूहात्मक तिढा निर्माण केला आहे – जो केवळ व्यापारापुरता मर्यादित राहणार नाही, तर भविष्यातील राजकीय व लष्करी धोरणांवरही प्रभाव टाकू शकतो.
