फोटो सौजन्य - Social Media
लाल बहादुर शास्त्री हे भारताचे दुसरे पंतप्रधान होते आणि साधेपणा, प्रामाणिकपणा व कर्तृत्व यासाठी त्यांना आजही स्मरण केले जाते. त्यांचे शालेय आणि उच्च शिक्षण अनेक अडचणींवर मात करून पूर्ण झाले. शास्त्रींचा जन्म २ ऑक्टोबर १९०४ रोजी उत्तर प्रदेशातील वाराणसी जिल्ह्यातील मुग़लसराय येथे झाला. वडिलांचे निधन त्यांच्या लहानपणीच झाल्यामुळे कुटुंबावर मोठे आर्थिक संकट आले.
पण आईच्या कष्टांमुळे व स्वतःच्या जिद्दीमुळे त्यांनी शिक्षणात सातत्य ठेवले. प्राथमिक शिक्षण त्यांनी मुग़लसराय येथील शाळेत घेतले. शास्त्रीजी लहानपणापासून अत्यंत बुद्धिमान व मेहनती होते. त्यांना संस्कृत आणि हिंदी भाषेत विशेष गती होती. उच्च माध्यमिक शिक्षणासाठी ते वाराणसीतील हरिश्चंद्र हायस्कूलमध्ये दाखल झाले. इथेच त्यांच्यावर राष्ट्रभक्तीची बीजे रुजली.
१९२६ मध्ये त्यांनी वाराणसी येथील काशी विद्यापीठातून तत्त्वज्ञान आणि नीतिशास्त्र या विषयात पदवी संपादन केली. विद्यापीठात असतानाच त्यांच्यावर महात्मा गांधींच्या विचारांचा प्रभाव झाला आणि ते स्वातंत्र्यलढ्यात सक्रिय सहभागी झाले. याच काळात त्यांनी ‘शास्त्री’ ही उपाधी मिळवली. ही उपाधी त्यांना शास्त्र (तत्त्वज्ञान) विषयात विशेष प्रावीण्य मिळवल्यामुळे देण्यात आली. शास्त्रीजींनी शिक्षण घेताना अनेकदा दारिद्र्याशी झुंज दिली. त्यांच्याकडे शाळेत जाण्यासाठी चप्पल नव्हत्या, त्यामुळे ते अनेकदा नंगेपाय चालत जात असत. पण या अडचणींनी त्यांची जिद्द कमी केली नाही. ज्ञानार्जनाबरोबरच त्यांना सत्य, प्रामाणिकपणा आणि शिस्त यांचे धडे मिळाले.
त्यांचे शिक्षण केवळ पुस्तकापुरते मर्यादित राहिले नाही, तर त्यांनी राष्ट्रीय चळवळींमध्ये भाग घेताना जीवनातील व्यावहारिक शिक्षणही मिळवले. पुढे ते देशाचे पंतप्रधान झाल्यावर त्यांच्या निर्णयक्षमतेत आणि कामकाजात त्यांचे शिक्षण व संस्कार स्पष्ट दिसून आले. लाल बहादुर शास्त्री यांचे शिक्षण हे संघर्षमय पण प्रेरणादायी होते. त्यांनी शास्त्र विषयातील ज्ञानासोबतच जीवनातील शिस्त, साधेपणा आणि राष्ट्रभक्ती या मूल्यांचा अभ्यास केला. त्यांच्या शिक्षणामुळेच ते जनतेचे खरे नेते बनू शकले.
