आता तुरुंगाच्या भिंतीआड कैद्यांना त्यांच्या जोडीदारासोबत मिळणार एकांत! ‘या’ कारागृहातील कैद्यांना मिळणार ही सुविधा

कारागृहातील कैद्यांसाठी एक आनंदाची बातमी आहे. दिल्लीच्या तुरुंगातील कैद्यांना लवकरच तुरुंगात पती-पत्नीसोबत एकांताता भेटण्याची करण्याची परवानगी मिळू शकते. दिल्ली सरकार ही सुविधा सुरू करण्याचा विचार करत आहे.

    प्रेम करणे आणि प्रेम करणे (Love) हा प्रत्येकाच्या जीवनाचा अविभाज्य भाग आहे. तुरुंगातील कैदी असोत किंवा तुरुंगाबाहेर मुक्त जीवन जगणारे लोक असोत. जेव्हा तुम्ही तुमच्या प्रिय व्यक्तीला खूप दिवसांनी भेटता तेव्हा तुमच्यात नातं निर्माण होणं स्वाभाविक आहे. ही गरज लक्षात घेऊन जगातील अनेक विकसित देशांमध्ये तुरुंगात कैद्यांना विशेष सुविधा दिल्या जातात. या धर्तीवर आता लवकरच रादधानी दिल्लीतील कैद्यांना या सुविधेचा लाभ घेता येणार आहे. दिल्लीच्या तुरुंगातील कैद्यांना लवकरच तुरुंगात पती-पत्नीसोबत एकांतात वेळ घालवण्याची परवानगी मिळू शकते. कारागृहातील अधिकाऱ्यांच्या नजरेपासून दूर राहून पती-पत्नीची भेट अर्थात वैवाहिक भेट (conjugal visits in jails) शक्य करण्याचा दिल्ली सरकार विचार करत आहे.

    हे सुद्धा वाचा

    नेमका प्रकार काय?

    जगातील असे अनेक देश आहेत ज्यामध्ये कैद्यांना त्यांच्या जोडीरादाला एकांतात भेटण्याची परवानगी आहे. हे लक्षात घेऊन हा निर्णय घेण्याबाबत प्रयत्न करण्यात येत आहे. याबाबत आवश्यक मार्गदर्शक तत्त्वे जारी करण्यासाठी केंद्रीय गृहमंत्रालयाकडे प्रस्तावही पाठवण्यात आल्याचे दिल्ली सरकारने म्हटले आहे. या संकल्पनेला वैवाहिक भेटी (conjugal visits in jails)असं म्हणातात. ज्या नियोजित भेटी असतात ज्यामध्ये कैद्याला त्याच्या कायदेशीर जोडीदारासोबत एकांतात वेळ घालवण्याची परवानगी असते.

    सरन्यायाधीश सतीश चंद्र शर्मा आणि न्यायमूर्ती संजीव नरुला यांच्या खंडपीठाने दिल्ली सरकारला त्यांच्या शिफारसीनंतर घडामोडींची माहिती देण्यासाठी सहा आठवड्यांची मुदत दिली आहे. न्यायालयाने या प्रकरणाच्या पुढील सुनावणीसाठी पुढील वर्षी 15 जानेवारी 2024 ही तारीख निश्चित केली आहे.

    यापूर्वी, मे 2019 मध्ये या जनहित याचिकेच्या सुनावणीदरम्यान उच्च न्यायालयाने संबंधित अधिकाऱ्यांना नोटीस बजावली होती. 2019 मध्ये, उच्च न्यायालयात वकील अमित साहनी यांच्या याचिकेवर सुनावणी सुरू होती, ज्यामध्ये कैद्यांना त्यांच्या जोडीदाराला भेटण्यासाठी तुरुंगात आवश्यक व्यवस्था करण्याचे निर्देश दिल्ली सरकार आणि तुरुंग महासंचालकांना देण्याची मागणी करण्यात आली होती. त्यावेळी उच्च न्यायालयाने या जनहित याचिकेच्या सुनावणीदरम्यान संबंधित अधिकाऱ्यांना नोटिसा बजावल्या होत्या.

    नियम काय म्हणतो

    तांत्रिक भाषेत याला वैवाहिक हक्क म्हणतात. आपल्या जोडीदारासोबत राहणे हा प्रत्येक पती किंवा पत्नीचा हक्क आहे. या संकल्पनेनुसार कारागृहातील कैद्यांना त्यांच्या जोडीदारासोबत काही काळ एकांतात घालवण्याची संधी दिली जाते. त्याच्या बाजूने अनेक युक्तिवाद अनेकदा केले जातात. याचा कैद्याच्या मानसिक आरोग्यावर सकारात्मक परिणाम होत असल्याचा दावा अनेक संशोधनांमध्ये करण्यात आला आहे. असेही म्हटले जाते की जोडीदाराचा त्याच्या/तिच्या जोडीदारासोबत खाजगी क्षण घालवणे हा मुलभूत अधिकार आहे. किंबहुना, कैद्यांबाबत संयुक्त राष्ट्रांच्या मानकांमध्येही या गोष्टीचा समावेश करण्यात आला आहे.

    ‘या’ देशात कैद्यांना जोडीदारसोबत एकांतात भेटण्याची आहे परवानगी

    अनेक देशाच्या तुरुंगांमध्ये, कैद्यांना त्यांच्या भागीदारांना खासगी जागेत भेटण्याची परवानगी आहे. यामध्ये कॅनडा, जर्मनी, रशिया, स्पेन, बेल्जियम, सौदी अरेबिया, डेन्मार्क, अमेरिका आणि इस्रायलच्या काही राज्यांचा समावेश आहे. काही देशांमध्ये समलैंगिकांनाही हे अधिकार मिळाले आहेत.